Instytut Oftalmiczny – instytut okulistyczny otworzony w Warszawie 31 sierpnia 1827 roku z pieniędzy złożonych w fundacji testamentowej księcia Edwarda Lubomirskiego.

Początkowo mieścił się w wynajętej od szpitala kamienicy przy ul. Św. Krzyzkiej nr 1335. W 1835 roku został przeniesiony do kupionych na własność budynków przy ulicy Marszałkowskiej (posesje nr 1381 i 1382).

Jego zasłużonym lekarzem naczelnym był Wiktor Feliks Szokalski, który w 1870 roku przeniósł Instytut do nowego, wzorcowo wyposażonego budynku przy ulicy Smolnej.

 Osobny artykuł: Budynek Instytutu Oftalmicznego przy ulicy Smolnej 8 w Warszawie.

W latach 1838–1841 ordynatorem był Leopold August Leo. Stanowisko dyrektora Instytutu było obsadzane na podstawie postępowania konkursowego.

Przed II wojną światową Instytut prowadził szpital na 82 łóżka. W tym czasie jego dyrektorem był prof. Władysław Melanowski, poprzednio kierownik Katedry i Kliniki Ocznej na Uniwersytecie Warszawskim. Kierował Instytutem w latach 1934–1945^[1]. W 1948 roku wydał książkę pt. Dzieje Instytutu Oftalmicznego im. Edwarda ks. Lubomirskiego w Warszawie 1823–1944^[2].

Budynek przy Smolnej przetrwał do powstania warszawskiego^[3][1]. Już 2 sierpnia Melanowski otrzymał rozkaz ewakuacji chorych i personelu Instytutu do gmachu Muzeum Narodowego; wieczorem tego dnia Niemcy podpalili budynek^[3]. We wrześniu Instytut został ewakuowany do Milanówka, a następnie do Grodziska^[1].

• Instytut Oftalmiczny, ul. Smolna 8. [w:] Architektura przedwojennej Warszawy. Galeria fotografii i rycin [on-line]. www.warszawa1939. [dostęp 2012-01-06]. (pol.).