Józef Święcicki

Domniemana fizjonomia Józefa Świecickiego na elewacji hotelu Pod Orłem
Data i miejsce urodzenia	9 marca 1859 Bydgoszcz, Królestwo Prus
Data i miejsce śmierci	2 listopada 1913 Berlin, Cesarstwo Niemieckie
Miejsce spoczynku	Cmentarz Nowofarny w Bydgoszczy
Zawód, zajęcie	budowniczy
Multimedia w Wikimedia Commons

Józef Święcicki (ur. 1859 w Bydgoszczy, zm. 1913 w Berlinie) – budowniczy, przez całe życie związany z Bydgoszczą.

Urodził się 9 marca 1859 r. w Bydgoszczy^[1]. Był synem Franciszka (1810-1863) i Michaliny (1827-1912). Miał czworo braci i troje sióstr, wszyscy urodzeni i ochrzczeni w Bydgoszczy. W 1866 r. jego ojczymem został bydgoski mistrz murarski Anton Hoffmann (1824-1904), który uczył go profesji budowlanej.

Około 1881 r. ukończył średnią szkołę budowlaną i zdał egzamin państwowy uprawniający do posługiwania się tytułem budowniczego (niem. Baugewerksmeister). Praktykę zawodową odbywał u ojczyma. Od połowy lat 80. XIX wieku do ok. 1903 r. prowadził dużą pracownię projektową. Początkowo razem z ojczymem prowadził spółkę projektowo-wykonawczą sygnowaną wspólnym podpisem Święcicki-Hoffmann, zaś od 1887 r. występował samodzielnie. Wczesne projekty Święcickiego wykazywały podobieństwo do prac A. Hoffmanna. Etap uniezależniania się od ojczyma wyznacza 1888 r., kiedy ożenił się i opuścił dom rodzinny, zamieszkując w wynajętym mieszkaniu w przy ul. Warmińskiego 8.

Najbardziej płodny okres w życiu zawodowym Święcickiego to lata 90. XIX wieku. Zaprojektował ponad 60 kamienic w Śródmieściu Bydgoszczy. Z tego aż 21 realizacji wykonał na ulicy Gdańskiej. Był też projektantem i wykonawcą szeregu innych budynków w różnych miejscach miasta, a także poza Bydgoszczą. Prowadził Fabrykę Ornamentów Sztukatorskich, której produkty ozdabiały elewacje bydgoskich kamienic. W 1898 r. wykonał na zlecenie proboszcza bydgoskiej parafii farnej Józefa Choraszewskiego projekt kościoła św. Trójcy, zaś w 1900 r. magistrat Bydgoszczy zlecił mu wykonanie projektu wschodniej pierzei ul. Mostowej w związku z planowanym jej poszerzeniem.

Święcicki był twórcą raczej konserwatywnym. Większość jego projektów to eklektyczne kamienice, łączące płynnie wzornikowe układy detalu z dominantą form i elementów historyzujących. Śmiało czerpał z form renesansowych, manierystycznych, barokowych. Architekturę Święcickiego charakteryzuje zamiłowanie do symetrii, rytmicznych pionowych podziałów, zaakcentowanych układem okien, pilastrów i elementów sztukatorskich.

Pozostawił wiele podziwianych dzieł wyróżniających się w architekturze Bydgoszczy. Wyróżnia się zwłaszcza trzy realizacje, uznawane za ikony architektury neobarokowej:

• kamienicę przy ul. Gdańskiej 63 (w której mieszkał w latach 1896-1905),
• hotel „Pod Orłem”,
• kamienicę narożną przy pl. Wolności 1

Cechą charakterystyczną jego działalności budowlanej na przełomie XIX i XX wieku było wznoszenie kamienic według własnych projektów, na parcelach będących jego własnością, a następnie ich zyskowna sprzedaż. Można sądzić, że nieobcy był mu intratny handel nieruchomościami. Oprócz architektury zajmował się też dramatopisarstwem, był m.in. autorem dwóch utworów scenicznych wystawianych w Teatrze Miejskim i teatrze „Elysium” oraz Ilustrowanego Przewodnika po Bydgoszczy (1910). W tym samym roku w Berlinie wydał książkę o tematyce konserwatorskiej. Był także współzałożycielem w 1886 r. Bydgoskiego Towarzystwa Szachowego, a od 1910 r. jego honorowym członkiem. W 1893 r. został członkiem Bydgoskiego Banku Przemysłowego, a od 1909 r. do śmierci zastępcą przewodniczącego rady nadzorczej banku.

W 1905 r. zamieszkał w nowo wzniesionym własnym domu przy al. Mickiewicza 17. W głębi posesji wybudował garaż, gdzie przechowywał własny samochód firmy Hameln – wówczas jeden z nielicznych pojazdów prywatnych w Bydgoszczy. O jego silnych związkach z miastem nad Brdą świadczy fundacja oświatowa jego imienia. W zapisie testamentowym sporządzonym 10 czerwca 1911 r. przekazał miastu Bydgoszczy 5 tysięcy marek, a odsetki od tej sumy deputacja szkolna miała przeznaczać w każdym roku szkolnym dla biednych i utalentowanych uczniów bydgoskich szkół ludowych. Dzięki temu legatowi ze stypendium jego imienia skorzystało w latach 1915-1920 kilkunastu bydgoskich uczniów. Byli wśród nich także uczniowie polscy.

Jesienią 1913 r. wybrał się w podróż koleją na wypoczynek do zachodnich Niemiec. W drodze powrotnej, wsiadając w Berlinie do pociągu kolei podziemnej, poślizgnął się i upadł, doznając wstrząśnienia mózgu, które stało się bezpośrednią przyczyną jego zgonu. Zmarł wieczorem 2 listopada 1913 w szpitalu św. Jadwigi w Berlinie. Jego zwłoki przewieziono do Bydgoszczy i pochowano na Cmentarzu Nowofarnym.

Józef Święcicki od 1888 r. był żonaty z Marią z d. Ehrlich (ur. 1865 r. w Chełmnie). 30 kwietnia 1895 r. adoptował wspólnie z żoną przebywającego w sierocińcu Hugo Rudolfa Fiedlera (ur. 1892 r. w Berlinie) i nadał mu swoje nazwisko. Syn ukończył studia na Akademii Rolniczej w Bonn i pozostał w zachodnich Niemczech, natomiast jego żona mieszkała w Bydgoszczy do śmierci (po 1942 r.), do końca starając się, aby zapisy testamentowe Święcickiego, zwłaszcza dotyczące stypendium oraz darowizny, były przestrzegane.

• Gdańska 113 – kamienica narożna 2p, 1886
• Gdańska 115 – kamienica 2p, 1886
• Gdańska 137 – kamienica 1p, 1886
• Gdańska 86 – kamienica w kształcie L 2p, 1887
• Gdańska 88-90 – willa bliźniacza, 1888
• Gdańska 117 – kamienica 2p, 1889
• Gdańska 64 – kamienica 3p, 1889
• Gdańska 92 – kamienica 2p, 1889
• Gdańska 94 – kamienica 2p, 1891
• Gdańska 96 – kamienica 2p, 1891
• Gdańska 101 – kamienica 3p, 1892
• hotel „Pod Orłem” Gdańska 14 – 4p, 1893
• Gdańska 30 – kamienica narożna 2p, 1895
• Gdańska 63/Cieszkowskiego 2 – kamienica narożna 3p, 1895
• Gdańska 93 – kamienica 3p, 1895
• Gdańska 69 – kamienica 3p, 1896
• Gdańska 36 – kamienica 3p, 1897
• Śniadeckich 46 – kamienica 3p, 1881
• Śniadeckich 42 – kamienica narożna 2p, 1881
• Śniadeckich 30 – kamienica 3p, 1889
• Śniadeckich 38 – kamienica 2p, 1893
• Pomorska 63 – kamienica 2p, 1886
• Pomorska 48 – kamienica narożna w kształcie L 3p, 1896
• Pomorska 5 – kamienica narożna 2p, 1896
• Dworcowa 4 – kamienica 2p, 1887
• Dworcowa 39 – kamienica 2p, 1890
• Dworcowa 54 – kamienica 2p, 1893
• Cieszkowskiego 17 – kamienica 2p, 1897
• Cieszkowskiego 11 – kamienica 2p, 1898
• Cieszkowskiego 4 – kamienica 2p, 1899
• Cieszkowskiego 8 – kamienica 2p, 1899
• Chocimska 1 – kamienica narożna 2p, 1885
• Chocimska 5 – kamienica 1p, 1891
• Świętojańska 5 – kamienica 2p, 1890
• Świętojańska 3 – kamienica 2p, 1893
• Jagiellońska 36 – kamienica 2p, 1893
• Jagiellońska 30 – kamienica 2p, 1895
• Jagiellońska 69 – kamienica 3p, 1903
• Podwale 15 – skrzydło mieszkalne kamienicy, 1883
• P. Skargi 3 – willa wolnostojąca 1p, 1886
• Wełniany Rynek 7 – kamienica 2p, 1889
• Kujawska 4 – willa wolnostojąca 2p, 1890 [1]
• Stary Port 1-3 – kamienica narożna o 3 skrzydłach 3p, 1893
• Chrobrego 15 – kamienica 3p, 1895
• Zduny 11 – kamienica 2p, 1895
• Wełniany Rynek 2 – kamienica 3p z 2 skrzydłami, 1896
• plac Wolności 1 – kamienica narożna o 4 skrzydłach i wewn. dziedzińcu 3p, 1896
• Kołłątaja 5 – kamienica 2p, 1897
• 3 Maja 25 – willa 1p, 1900
• Mostowa 12 – kamienica narożna o 4 skrzydłach i wewn. dziedzińcem 3p, 1901
• al. Mickiewicza 17 – willa 1p, 1905

Niektóre realizacje Józefa Święcickiego w Bydgoszczy

• 
  Gdańska 113 (1886)
• 
  Gdańska 86 (1888)
• 
  Chocimska 2 róg Gdańskiej (1888)
• 
  Gdańska 88-90 (1889)
• 
  Gdańska 92-94 (1890)
• 
  Gdańska 96 (1892)
• 
  Stary Port 1-3 (1893)
• 
  Hotel „Pod Orłem” (1893)
• 
  Gdańska 101 (1893)
• 
  Gdańska 63 (1895)
• 
  Plac Wolności 1 (1896)
• 
  Gdańska 30 (1896)
• 
  Gdańska 93 (1896)
• 
  Gdańska 36 (1898)
• 
  Cieszkowskiego 4 (1899)
• 
  Cieszkowskiego 8 (1899)
• 
  Cieszkowskiego 11 (1898)
• 
  Cieszkowskiego 17 (1897)
• 
  Pomorska 48 (1896)

• Hotel Pod Orłem w Bydgoszczy
• Śródmieście (Bydgoszcz)
• ulica Gdańska w Bydgoszczy
• plac Wolności w Bydgoszczy

• Błażejewski Stanisław, Kutta Janusz, Romaniuk Marek, Bydgoski Słownik Biograficzny, Tom VI, Bydgoszcz 2000, s. 109-110, ISBN 83-85327-58-4.
• Derkowska-Kostkowska Bogna, Józef Święcicki – szkic biografii bydgoskiego budowniczego, [w:] Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu, zeszyt 6, Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2001, ISSN 1427-5465.

• Strona o Józefie Święcickim (wersja archiwalna). swiecicki.bydgoszcz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-08)].