| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
15 marca 1773 |
| Data śmierci |
17 lutego 1855 |
| Miejsce pochówku |
Chorzów, cmentarz parafii św. Marii Magdaleny |
| Proboszcz parafii św. Katarzyny Dziewicy i Męczennicy w Pawonkowie | |
| Okres sprawowania |
1801–1817 |
| Proboszcz parafii św. Marii Magdaleny w Chorzowie Starym | |
| Okres sprawowania |
1817–1855 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Inkardynacja | |
| Prezbiterat |
23 grudnia 1797 |
| Odznaczenia | |
| |
Józef Beder (ur. 15 marca 1773 w Leśnicy, zm. 17 lutego 1855) – duchowny rzymskokatolicki, proboszcz parafii św. Marii Magdaleny w Chorzowie Starym.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 15 marca 1773 roku w Leśnicy koło Góry Świętej Anny. 23 grudnia 1797 roku przyjął we Wrocławiu święcenia kapłańskie. Był kapelanem wojskowym[1], a następnie w latach 1801–1817 proboszczem parafii św. Katarzyny Dziewicy i Męczennicy w Pawonkowie[2]. 17 marca 1817 roku został mianowany przez bpa Josepha Christiana zu Hohenlohe Waldenburg-Bartenstein proboszczem parafii św. Marii Magdaleny w Chorzowie (Starym), a uroczystość jego wprowadzenia odbyła się 17 marca 1820 roku. Został pierwszym niezakonnym proboszczem parafii[1].
Zarządzał on majątkami Chorzów (późniejszy Chorzów Stary, część Chorzowa) i Dąb (późniejsza część Katowic), w których doprowadził on do znaczących zmian[3]. W Chorzowie w 1818 roku wybudował wapiennik w rejonie późniejszej ulicy Legnickiej[1] i jeszcze w tym samym roku wystąpił a wnioskiem o powiększenie nadania kopalni węgla kamiennego „Neue Hedwig” w Dębie[4]. W 1821 roku zwrócił się do Friedricha Ludwiga zu Hohenlohe-Oehringen o sprzedaż terenów w pobliżu Bytkowa[5]. Na tych terenach w 1826 roku założył Józefowiec, natomiast przy szosie do Królewskiej Huty (późniejszej ulicy Chorzowskiej w Katowicach) Bederowiec. Obydwie osady zostały nazwane jego imieniem i nazwiskiem[4].
Pełnił także funkcję inspektora szkolnego w dekanacie bytomskim. Zainicjował budowę nowej szkoły w Chorzowie i pierwszej szkoły w Dębie[6]. Placówka w Chorzowie powstała w 1822 roku[1], natomiast o zgodę na założenie placówki w Dębie zwrócił się do władz rejencji opolskiej 1 czerwca 1827 roku[7]. Na przełomie 1835 i 1836 roku wybudował gospodę – późniejszy Katolicki Dom Związkowy (siedziba Starochorzowskiego Domu Kultury przy ulicy Siemianowickiej 59)[8]. 8 grudnia 1838 roku ustanowił fundację o wysokości 300 talarów dla ubogich i zdolnych dzieci szkoły w Dębie[9][10].
Zmarł 17 lutego 1855 roku[11] na zawał serca. Pochowany został na cmentarzu koło starochorzowskiego kościoła. Zachował się krzyż z jego grobu[12].
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Order Orła Czerwonego IV klasy (1847)[12].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Kapała 2007 ↓, s. 21.
- ↑ E-ncyklopedia, Historia Kościoła na Śląsku: Parafia św. Katarzyny Dziewicy i Męczennicy w Pawonkowie. silesia.edu.pl. [dostęp 2025-01-15]. (pol.).
- ↑ Kasprzyk 1995 ↓, s. 71.
- ↑ a b Kasprzyk 1995 ↓, s. 27.
- ↑ Rzewiczok 1999 ↓, s. 30.
- ↑ Rzewiczok 1999 ↓, s. 85.
- ↑ Rzewiczok 1999 ↓, s. 36.
- ↑ Kapała 2007 ↓, s. 22.
- ↑ Kasprzyk 1995 ↓, s. 29.
- ↑ E-ncyklopedia, Historia Kościoła na Śląsku: Beder Józef. silesia.edu.pl. [dostęp 2025-01-15]. (pol.).
- ↑ Rzewiczok 1999 ↓, s. 86.
- ↑ a b Kapała 2007 ↓, s. 23.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Zbigniew Kapała (red.), Chorzowski słownik biograficzny, t. I, Chorzów: Muzeum w Chorzowie, 2007, ISBN 978-83-926587-0-2 (pol.).
- Maria Kasprzyk, Studium historyczno-urbanistyczne Katowic w granicach administracyjnych. Dąb, Józefowiec, Wełnowiec. Tom I Tekst, Opublikowano w: Miejski System Zarządzania – Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Zabytki, Kraków: Pracownie Konserwacji Zabytków „ARKONA” Sp. z o.o. Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej, 1995 (pol.).
- Urszula Rzewiczok, Dzieje Dębu (1299–1999), Katowice: Muzeum Historii Katowic, 1999, ISBN 83-87727-30-X (pol.).
