Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Zawód, zajęcie | |
Narodowość | |
James Clerk Maxwell[a] (ur. 13 czerwca 1831 w Edynburgu, zm. 5 listopada 1879 w Cambridge) – szkocki fizyk i matematyk, laureat Medalu Rumforda (1860). Zajmował się elektrodynamiką, optyką i teorią barw, mechaniką nieba oraz termodynamiką, zwłaszcza kinetyczną teorią gazów. Maxwell uchodzi za największego fizyka XIX wieku i jednego z największych fizyków wszech czasów. W co najmniej dwóch rankingach znalazł się na podium – zaraz za Einsteinem i Newtonem[2][3].
Ukończył Edinburgh Academy, a następnie Trinity College na Uniwersytecie Cambridge.
Jest znany przede wszystkim jako ojciec kompletnej i jednolitej elektrodynamiki klasycznej – rozszerzył pierwotne prawo Ampère’a i stworzył tak układ równań nazwany jego nazwiskiem. Dzięki swojej teorii przewidział istnienie fal elektromagnetycznych. Poprawnie przyjął, że światło jest jedną z nich, rozwijając falowy model światła uznawany w jego czasach. Przewidział też istnienie innych zakresów częstotliwości jak potwierdzone potem fale radiowe. Pionier fotografii barwnej oraz fizyki statystycznej, dzięki której udowodniono atomizm. Badał też budowę pierścieni Saturna[4].
Otworzył epokę bezprzewodowej telekomunikacji opartej na radiotechnice. Jego teoria doprowadziła też do rewizji podstaw mechaniki Newtona – najpierw jako fundament teorii eteru Lorentza, a potem inspiracja do stworzenia szczególnej teorii względności przez Einsteina. Elektrodynamika Maxwella była też pierwszą relatywistyczną teorią pola, a przez to wzorcem dla innych modeli oddziaływań fundamentalnych – ogólnej teorii względności oraz teorii oddziaływań jądrowych.
Dorobek naukowy
[edytuj | edytuj kod]Elektrodynamika
[edytuj | edytuj kod]Maxwell dokonał unifikacji oddziaływań elektrycznych i magnetycznych, to znaczy udowodnił, że elektryczność i magnetyzm są dwoma rodzajami tego samego zjawiska – elektromagnetyzmu[5]. Wprowadzone przez niego w 1861 roku równania Maxwella pokazały, że pole elektryczne i magnetyczne rozchodzą się w próżni z prędkością światła w postaci fali. Doprowadziło go to do wniosku, że światło jest falą elektromagnetyczną[6].
Równania Maxwella są uważane za jeden z największych przełomów w historii fizyki. Na cześć ich odkrywcy jednostkę strumienia magnetycznego nazwano makswelem.
Termodynamika
[edytuj | edytuj kod]W 1866 roku z rozkładu Boltzmanna Maxwell wyznaczył rozkład prędkości cząsteczek gazu doskonałego, który pozwala ustalić jaka część cząsteczek gazu porusza się z daną prędkością w ustalonej temperaturze. Maxwell jest także twórcą demona Maxwella, eksperymentu myślowego, który zaprzecza drugiej zasadzie termodynamiki.
Teoria barw i fotografia
[edytuj | edytuj kod]Maxwell odkrył, że kolorową fotografię można wykonać za pomocą czerwonych, niebieskich i zielonych filtrów optycznych. Pierwszą fotografię barwną zaprezentował w 1861 roku. Fotografia przedstawiała wstążkę tartanu.
Przekonania religijne
[edytuj | edytuj kod]Maxwell był osobą głęboko wierzącą. Krytycznie podchodził do teorii ewolucji sformułowanej w 1859 r. przez Darwina[7].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Terminy naukowe
[edytuj | edytuj kod]Elektrodynamika:
Termodynamika:
Inne:
Inne nazwy
[edytuj | edytuj kod]- Maxwell Montes – masyw górski na Wenus;
- Przerwa Maxwella – przerwa w jednym z pierścieni Saturna;
- Teleskop Jamesa Clerka Maxwella na Hawajach.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Andrzej Kajetan Wróblewski, 200 uczonych w anegdocie, Warszawa: Świat Książki, 2010, s. 107–110, ISBN 978-83-247-2001-9 .
- ↑ Einstein the greatest [online], BBC News, 29 listopada 1999 [dostęp 2022-01-07] .
- ↑ Newton tops PhysicsWeb poll [online], physicsworld.com, 29 listopada 1999 [dostęp 2022-01-07] (ang.).
- ↑ Maxwell James (Clerk), [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-08-07] .
- ↑ Gamow 1967 ↓, s. 160.
- ↑ Gamow 1967 ↓, s. 162.
- ↑ Henry F. Schaefer , Science and Christianity. Conflict or coherence?, Watkinsville, Ga.: Apollos Trust, 2003, s. 19–21, ISBN 0-9742975-0-X, OCLC 53334734 [dostęp 2022-01-07] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- George Gamow: Biografia fizyki. Barbara Wojtowicz-Natanson (tłum). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1967. OCLC 878933859.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- James Clerk Maxwell. [w:] Notable Names Database (NNDB) [on-line]. [dostęp 2014-05-16]. (ang.).
- John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: James Clerk Maxwell w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)
- Maxwell, James Clerk (1831–79) (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-08].
- ISNI: 0000000121364370
- VIAF: 64037507
- LCCN: n79089636
- GND: 11873220X
- NDL: 00524280
- LIBRIS: rp35618937s9clp
- BnF: 12113496h
- SUDOC: 027640116
- SBN: IEIV012824
- NLA: 35336156
- NKC: jn20000701194
- BNE: XX1008534
- NTA: 070343888
- BIBSYS: 90146644
- CiNii: DA00892683
- Open Library: OL46667A
- PLWABN: 9810617061405606
- NUKAT: n99025032
- OBIN: 5624
- J9U: 987007265289505171
- PTBNP: 571383
- CANTIC: a10305610
- LNB: 000041646
- CONOR: 6852195
- BNC: 000333378
- ΕΒΕ: 241369
- BLBNB: 000341792
- KRNLK: KAC201623205
- LIH: LNB:Brmj;=CV