Jan Haller

Jan Haller (niem. Johann Haller; ur. 1467 w Rothenburg ob der Tauber, zm. 1525) – niemiecki kupiec, drukarz i wydawca, właściciel drukarni w Krakowie, protoplasta polskiego rodu Hallerów.

W 1482 zapisał się na Akademię Krakowską, nie uzyskał jednak formalnie żadnego stopnia naukowego. W 1491 przyjął w Krakowie prawo miejskie i ożenił się z Barbarą Kunosch, córką bogatego kuśnierza krakowskiego. W 1501 został ławnikiem miejskim, wkrótce rajcą. Fortunę zbił na handlu winem i miedzią węgierską. Podczas licznych podróży w interesach za granicę nawiązał kontakt z przodującymi oficynami wydawniczymi na Zachodzie. Tam też wydał na polskie zlecenie m.in. podręczniki uniwersyteckie (zamawiał druki m.in. w oficynie Georga Stuchsa^[1]). W 1501 sprowadził do Krakowa drukarza z Metzu Kaspra Hochfedera, który rozpoczął drukowanie książek pod szyldem Hallera w 1505. 30 września 1505 jego oficyna uzyskała przywilej królewski na wyłączność druków państwowych.

27 stycznia 1506 wydrukował na pergaminie Statut Łaskiego. Była to pierwsza w Polsce publikacja urzędowa wydana drukiem (ok. 150 egzemplarzy). W 1508 opublikował pierwszą drukowaną książkę w języku polskim: Historyja umęczenia Pana naszego Jezusa Chrystusa^[2]. W 1510 kupił młyn papierniczy w Czerwonym Prądniku.

Owocem pracy Hallera było wydanie około 300 książek o najwyższym poziomie edytorskim. Drukował m.in. dzieła Erazma z Rotterdamu i Cycerona.

W 1509 wydrukował debiut translatorski Mikołaja Kopernika – łaciński przekład z greki zbioru 85 fikcyjnych listów obyczajowych, sielskich i erotycznych bizantyjskiego historyka z VII wieku Teofilakta Symokatty, wydane pod tytułem łac. Theophilacti scolastici Simocati ep[isto]le morales: rurales et amatorie interpretatione latina^[2][3] („Teofilakta scholastyka Symokatty listy obyczajowe, sielskie i miłosne w przekładzie łacińskim”).

Haller wydał także wiele druków muzycznych, przede wszystkim Missale Wratislaviense (1503) z notacją gotycką, Psalterium secundum morem Ecclesiae Cracoviensis (1518), Bogurodzicę oraz traktaty Sebastiana z Felsztyna: Opusculum musicae compilatum (1517) oraz Modus regulariter accentuandi (1518).

• Teresa Michałowska: Literatura polskiego średniowiecza. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011. ISBN 978-83-01-16675-5.
• Szwejkowska H.: Książka drukowana XV-XVIII wieku : zarys historyczny, PWN, Wrocław 1987. s 95–98

• Druki Jana Hallera w bibliotece Polona