Jan Zientarski

Czarny, Ein, Inżynier, Kujawiak, Mieczysław, Podkowa

pułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia	24 października 1894 Niegardów
Data i miejsce śmierci	4 maja 1982 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1914-1946
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Armia Krajowa
Główne wojny i bitwy	wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa
Późniejsza praca	Słowo Powszechne, „Inco”
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Zientarski^[a] (ur. 24 października 1894 w Niegradowie, zm. 4 maja 1982 w Warszawie) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, kampanii wrześniowej, akcji „Burza”, ofiara represji komunistycznych.

Urodził się 24 października 1894 we wsi Niegardów, w ówczesnym powiecie miechowskim guberni kieleckiej, w rodzinie Jakuba (1866–1926) i Zofii z Pytlińskich (1873–1951)^[2][3][4]. Był starszym bratem Stanisława, ps. „Stanisław Klawiec” (ur. 6 września 1899), żołnierza 1 pułku piechoty Legionów Polskich, zaginionego w lipcu 1916 pod Kostiuchnówką, pośmiertnie odznaczonego Krzyżem Niepodległości^{[5][6][7][8][9]}.

Był żołnierzem II Brygady Legionów, dwukrotnie rannym. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej^[4].

W 1921 został przeniesiony do 11 pułku piechoty w Tarnowskich Górach^[4]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 377. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[10]. 10 lipca 1922 został zatwierdzony na stanowisku dowódcy batalionu^[11]. Dowodził II batalionem 11 pp, detaszowanym w Będzinie^[12][13][14]. W maju 1927 został przeniesiony do 10 pułku piechoty w Łowiczu na stanowisko zastępcy dowódcy pułku^[15], a w kwietniu 1928 na takie samo stanowisko do 25 pułku piechoty w Piotrkowie^[16][17]. W listopadzie 1929 został przeniesiony do 13 pułku piechoty w Pułtusku na stanowisko dowódcy pułku^[18][19]. 10 grudnia 1931 prezydent RP nadał mu stopień pułkownika ze starszeństwem z 1 stycznia 1932 i 8. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[20][21]. 18 października 1935 został mianowany dowódcą piechoty dywizyjnej 10 Dywizji Piechoty w Łodzi^[22].

W czasie kampanii wrześniowej był dowódcą Oddziału Wydzielonego nr 1 10 DP, Armii „Łódź” złożonego z 28 pp, 10 pal bez 3 baterii, 91 kompanii czołgów TK. Po bojach osłaniających odwrót 10 DP, jego oddział został rowiązany a on przekroczył granicę węgierską i został internowany w obozie w Vámosmikola. W maju 1941 r. udało mu się uciec z niewoli i dotrzeć do Budapesztu, gdzie zamieszkał pod nazwiskiem Jan Racięski. Działał w Obozie Polski Walczącej. Był dowódcą komórki przerzutowej, w ramach której organizował m.in. przerzut marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego do Polski był także uczestnikim jego pogrzebu. Po śmierci Rydza-Śmigłego działał w Obozie Polski Walczącej. Od 1943 był inspektorem Komendy Głównej Armii Krajowej. W sierpniu 1944 został dowódcą Korpusu Kieleckiego "Jodła"^[23][24]. W związku z rozkazem gen. Tadeusza Komorowskiego z 14 sierpnia 1944 r. o udzieleniu pomocy walczącej Warszawie, nakazał koncentrację oddziałów okręgu w rejonie Przysucha-Niekłań (krypt. „Zemsta”). 23 sierpnia, podczas odprawy dowódców podległych sobie oddziałów, podjął decyzję o przerwaniu marszu na pomoc Warszawie. W połowie stycznia 1945 r. płk Zientarski uczestniczył w odprawie z udziałem gen. Leopolda Okulickiego, który poinformował o rozwiązaniu AK przy równoczesnym zachowaniu kadrowej konspiracji niepodległościowej^[25].

24 lipca 1946 r. płk Zientarski został aresztowany w Sosnowcu, a następnie przewieziony do Warszawy. Od połowy sierpnia przetrzymywany był w więzieniu mokotowskim. Władze bezpieczeństwa uznały go za czołowego działacza WiN-u. Proces płk. Zientarskiego i jego dwóch podkomendnych, Franciszka Polkowskiego i Jana Dąbrowskiego, odbył się w maju i czerwcu 1947 r. Został skazany na trzy i pół roku więzienia. Po opuszczeniu zakładów karnych (Warszawa-Mokotów i Wronki) pracował m.in. w „Słowie Powszechnym” oraz w Zjednoczonych Zespołach Gospodarczych „Inco”. Działał w środowisku kombatantów, legionistów i członków Armii Krajowej. Zmarł w Warszawie 4 maja 1982 i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim^[4][3].

Był dwukrotnie żonaty. Pierwsza żona Halina Waleria z Wyszatyckich (1898–1944), zginęła w czasie powstania warszawskiego^[4][26][3]. Po raz drugi ożenił się z Ireną Patejak primo voto Derulską (1914–2001), porucznikiem Armii Krajowej^[3].

W październiku 1990 dotychczasowa ulica Pawła Findera w Radomiu została przemianowana na ulicę płk. Jana Zientarskiego^[27].

• Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari – 13 września 1939 „za wykazane męstwo i zasługi wybitne w dowodzeniu”^[28]
• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 875^[b] – 17 maja 1921^[29][30]
• Krzyż Niepodległości – 20 styczniaw 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^{[31][32][33][34]}
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 11 listopada 1935 „za zasługi w służbie wojskowej”^[35][36]
• Krzyż Walecznych czterokrotnie^[37]
• Złoty Krzyż Zasługi^[37][38]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[39]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[39]
• łotewski Medal Pamiątkowy 1918-1928 – 6 sierpnia 1929^[40]

• Zientarski Jan (Jan Stanisław). [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.69-6074 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-11-30].
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Juliusz Rómmel: Za honor i ojczyznę. Wspomnienia dowódcy armii „Łódź” i „Warszawa”. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry”, 1958.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.