.jpg) Pierwodruk w „Kurierze Warszawskim” (1872) | |
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Język | |
| Data wydania |
1879 |
Janko Muzykant – nowela autorstwa Henryka Sienkiewicza. Po raz pierwszy ukazała się w „Kurierze Warszawskim”[1] w 1879 roku[2].
Jej akcja toczy się w XIX wieku, a głównym bohaterem jest chorowity chłopiec Janko. Imiona własne mieszkańców, język, wykonywane czynności, sposób spędzania czasu i funkcja dworu wskazują na to, że akcja noweli rozgrywa się w polskiej społeczności, która żyje pod zaborem rosyjskim[3]. Ewa Kosowska podkreśla, że w tekście nie ma przeciwwskazań, aby rozpoznawać Janka jako dziecko nieślubne, zważywszy na fakt, że nowela nie zawiera informacji na temat ojca chłopca[4]. Spośród innych wiejskich dzieci Janka wyróżnia talent muzyczny. Zgodnie z interpretacjami talent ten nie implikuje we wsi znaczących zmian, ale podważa jej ustabilizowaną strukturę. Mieszkańcy wsi widzą w opętanym muzyką chłopcu niezrozumiałe i nietypowe dla siebie zjawisko[5]. Na skutek fascynacji dźwiękiem skrzypiec Janko zakrada się do dworu, by ich dotknąć. Zostaje oskarżony o próbę kradzieży i skazany na karę chłosty. Chłopiec umiera z powodu zbyt surowej kary.
Głównym przesłaniem Sienkiewicza w tym utworze jest ograniczanie możliwości kształcenia uzdolnionych dzieci ze względu na ich pochodzenie. Autor zwraca uwagę na tragiczne konsekwencje braku oświaty na wsiach i na trudne warunki życia większości narodu (podobne przesłanie można znaleźć w nowelach Prusa, Orzeszkowej i Konopnickiej)[6]. W noweli Sienkiewicza wskazuje na to celowe zestawienie kontrastujących ze sobą scen: rozmowy pary (właścicieli dworku, do którego zakradł się Janko), która wróciwszy z podróży do Włoch, zachwyca się rozkwitającymi tam talentami artystycznymi, zwłaszcza młodymi, które jeszcze wymagają wspierania. Właścicieli dworku nie poruszyła również śmierć miejscowego młodego talentu, który właśnie potrzebował wsparcia, a nikt mu go nie udzielił, a nawet wręcz przeciwnie, i o którego istnieniu jaśniepaństwo wcale się nie dowiedzieli. Między wierszami wyczytujemy w tej noweli: „cudze chwalicie, swego nie znacie”, co Kosowska proponuje czytać tak, że „Polacy nie doceniają rodzących się wśród nich indywidualności. Poszukują ich natomiast za granicą”[6]. Główne przesłanie autora miało być zgodne z hasłem pracy u podstaw, czyli jednego z ważniejszych nurtów polskiego pozytywizmu. W literaturze przedmiotu występują również tezy, że genezy przesłania noweli Sienkiewicza można doszukiwać się w filozoficznych osiągnięciach francuskiego oświecenia[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kurjer Warszawski [online], nr 159 z 18 lipca 1879, polona.pl [dostęp 2018-02-15].
- ↑ H. Markiewicz, Henryk Sienkiewicz, Polski Słownik Biograficzny, t. 37, 1996-1997, s. 205.
- ↑ Ewa Kosowska: Negocjacje i kompromisy. Antropologia polskości Henryka Sienkiewicza, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”: Katowice 2002, s. 161.
- ↑ Kosowska, s. 162.
- ↑ Kosowska, s. 164.
- ↑ a b c Kosowska, s. 167.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Janko Muzykant w serwisie Wolne Lektury
- Janko Muzykant (1945) w serwisie Polona.pl
- Janko Muzykant (rus) (1964) w serwisie Polona.pl
- Yanko the musician and other stories (Boston, 1893) w serwisie Polona.pl
