Jednostka masy atomowej, dalton, zwyczajowo atomowa jednostka masy, potocznie unit; symbol u[1] (od ang. unit, jednostka)[2] lub Da – stała fizyczna będąca jednostką masy, ze względów praktycznych zdefiniowana jako 1/12 masy atomu węgla 12C, a w przybliżeniu równa masie atomu wodoru (jego najlżejszego izotopu).
Jej wartość wynosi[3]:
gdzie: NA – liczba Avogadra
Historia
[edytuj | edytuj kod]W 1808 roku angielski fizyk, chemik i meteorolog John Dalton (od jego nazwiska pochodzi opcjonalna nazwa omawianej stałej fizycznej) opracował atomistyczną teorię budowy materii, która zakładała trwałość i niezmienność atomów, i wówczas zaproponował przyjęcie masy atomu wodoru jako jednostki masy atomowej. Francis William Aston, wynalazca spektrometru mas, później użył 1/16 masy atomu tlenu 16O jako jego jednostki[4].
Przed 1961 rokiem „fizyczna atomowa jednostka masy” została zdefiniowana jako 1/16 masy atomu tlenu 16O, natomiast „chemiczna atomowa jednostka masy” jako 1/16 średniej masy atomu tlenu (biorąc pod uwagę naturalną masę innych izotopów tlenu). Zarówno fizycy, jak i chemicy korzystali z symbolu amu (ang. atomic mass unit) do oznaczania tych jednostek (pojawia się on w literaturze naukowej także obecnie).
Obie dawniej stosowane jednostki są nieznacznie mniejsze od współczesnej:
- 1 u = 1,0003179 amu (w skali fizycznej) = 1,000043 amu (w skali chemicznej)
Współcześnie używana ujednolicona jednostka masy atomowej, oznaczana symbolem „u”, została przyjęta przez Międzynarodową Unię Fizyki Czystej i Stosowanej w 1960 i przez Międzynarodową Unię Chemii Czystej i Stosowanej w 1961 roku. Od tamtego czasu ujednolicona jednostka masy atomowej jest z definicji równa jednej dwunastej masy atomu węgla 12C[5]. Standard ten jest obecnie powszechnie używany w fizyce i chemii.
Jednostka masy cząsteczkowej
[edytuj | edytuj kod]Jednostka masy cząsteczkowej jest tożsama z jednostką masy atomowej.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ masy atomowej jednostka, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-05-06] .
- ↑ Chemia w gimnazjum. Podręcznik, WSiP, 2010, s. 36, 117, 121, ISBN 978-83-02-10788-7 [dostęp 2019-05-06] (pol.).
- ↑ Fundamentalne stałe fizyczne, dane CODATA, 2010 (ang.)
- ↑ Jerzy Paprocki. Francis ASTON (1877–1945). „Chemik”. 69, 11/2015.
- ↑ Masa atomowa – nazwa, historia, definicja i jednostki, dokument IUPAC, 1992 (ang.)