Jimmy Carter jako 39. prezydent USA (1977) | |
Pełne imię i nazwisko |
James Earl Carter Jr. |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
1 października 1924 |
39. prezydent Stanów Zjednoczonych | |
Okres |
od 20 stycznia 1977 |
Przynależność polityczna | |
Pierwsza dama | |
Wiceprezydent | |
Poprzednik | |
Następca | |
Gubernator Georgii | |
Okres |
od 12 stycznia 1971 |
Poprzednik | |
Następca | |
Odznaczenia | |
Jimmy Carter, właśc. James Earl Carter Jr. (ur. 1 października 1924 w Plains) – amerykański polityk, działacz Partii Demokratycznej, 39. prezydent Stanów Zjednoczonych w latach 1977–1981, a także międzynarodowy działacz humanitarny i na rzecz praw człowieka, laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 2002. Jest najdłużej żyjącym prezydentem w historii USA i pierwszym, który dożył 100 lat[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Dzieciństwo i młodość
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 1 października 1924 roku w Plains w stanie Georgia, o godzinie 7:00 w miejscowym szpitalu; jest przez to pierwszym w historii prezydentem Stanów Zjednoczonych, który przyszedł na świat w szpitalu[2]. Jest synem plantatora orzeszków ziemnych i późniejszego polityka Jamesa Earla Cartera Sr. (1894–1953) oraz jego żony, pielęgniarki Lillian (1898–1983)[3]. Miał troje młodszego rodzeństwa: siostry Glorię (1926–1990) i Ruth (1929–1983) oraz brata Billy’ego (1937–1988) – wszyscy zmarli przedwcześnie na raka trzustki, podobnie jak i ojciec Jimmy’ego[4].
Uczęszczał do lokalnych szkół, gdzie segregacja rasowa była na porządku dziennym[3]. Po ukończeniu podstawowej edukacji wstąpił na Georgia Southwestern State University i Georgia Institute of Technology, a w 1943 roku dostał się do Akademii Marynarki Wojennej w Annapolis[3]. Tę ostatnią uczelnię ukończył w 1947 roku i uzyskał stopień inżyniera z dziedziny fizyki jądrowej[5].
W 1950 został oddelegowany do służby na okręcie podwodnym USS K-1, pod dowództwo Hymana Rickovera[5]. Następnie dostał się do służby na atomowym okręcie podwodnym USS Seawolf[5]. Po śmierci ojca postanowił zakończyć służbę wojskową i osiadł w rodzinnej miejscowości, przejmując plantację orzeszków ziemnych[5]. Już wówczas sprzeciwiał się segregacji rasowej, która na głębokim Południu była codziennością[6]. Sytuacja zaostrzyła się, gdy Carter odmówił wstąpienia do Rady Białych Obywateli – klienci przestali kupować jego towary, a banki nie chciały udzielać kredytów[6].
Kariera polityczna
[edytuj | edytuj kod]W latach 50. XX wieku Carter zainteresował się polityką i postanowił kandydować do legislatury stanowej Georgii[6]. Przegrał wybory, jednak zażądał powtórzenia wyborów w jednym z hrabstw, gdzie miało dojść do fałszowania wyników[6]. Udało mu się doprowadzić do powtórki głosowania i tym razem wybory wygrał[6]. W czasie czterech lat spędzonych w Senacie stanowym, zajmował się głównie sprawami z zakresu edukacji[6].
W 1966 roku postanowił kandydować do Izby Reprezentantów, ale zmienił zdanie i został kandydatem na gubernatora Georgii z ramienia Partii Demokratycznej[7]. Pomimo intensywnie prowadzonej kampanii wyborczej, przegrał wybory na rzecz Lestera Maddoxa[7]. Przez cztery kolejne lata przygotowywał się do kolejnej kampanii wyborczej, którą zwieńczył sukcesem i zwycięstwem w wyborach[7]. Gubernatorem był w latach 1971–1975 i w tym czasie walczył z dyskryminacją rasową, m.in. poprzez mianowanie Afroamerykanów na wysokie stanowiska stanowej władzy wykonawczej[8]. Ponadto usprawnił działanie systemu sprawiedliwości, wprowadził nowe zasady polityki ekonomicznej i zreorganizował władze stanowe[8]. Pomimo skutecznej działalności gubernatorskiej, nie był zbyt popularny[8]. Pod koniec 1974 roku oznajmił, że nie będzie ubiegać się o reelekcję, gdyż chce wystartować w wyborach prezydenckich w 1976 roku[8]. Ponieważ nikt nie uważał, by Carter miał realne szanse na zwycięstwo, nazywano go wówczas „Jimmy Kto?” (Jimmy Who?)[8].
W prawyborach odbywających się w stanach południowych udało mu się pokonać najgroźniejszego rywala – George’a Wallace’a[9]. Głównych kandydatów do nominacji Partii Demokratycznej oprócz Cartera było czterech: Henry Jackson, Fred R. Harris, Morris Udall i Pat Brown[9]. Na lipcowej konwencji demokratów w Nowym Jorku uzyskał nominację w pierwszym głosowaniu[9]. Kandydatem na wiceprezydenta został Walter Mondale[10]. Głównym rywalem Cartera był urzędujący prezydent Gerald Ford z Partii Republikańskiej[10]. W kampanii wyborczej Carter podkreślał potrzeby reorganizacji gabinetu, reformy podatkowej, zmniejszenia bezrobocia i wprowadzenia systemu opieki zdrowotnej[10]. W zakresie polityki zagranicznej opowiadał się za odprężęniem w relacjach amerykańsko-radzieckich[10]. W głosowaniu powszechnym uzyskał ponad 40 milionów głosów wobec 38,5 miliona dla Forda[11]. W Kolegium Elektorskim na demokratę zagłosowało 297 elektorów, a na republikanina – 240[11]. Carter został zaprzysiężony 20 stycznia 1977 roku[12].
Prezydentura
[edytuj | edytuj kod]Do swojego gabinetu powołał m.in. Cyrusa Vance’a (sekretarz stanu), Harolda Browna (sekretarza obrony), Michaela Blumenthala (sekretarz skarbu), Hamiltona Jordana (szef personelu Białego Domu) i Zbigniewa Brzezińskiego (doradca ds. bezpieczeństwa narodowego)[12]. W celu przeciwdziałania rasizmowi mianował czarnoskórego Andrew Younga na stanowisko ambasadora Stanów Zjednoczonych przy ONZ[12]. Z powodu kontrowersyjnych poglądów Young był atakowany przez prawicę i ustąpił ze stanowiska[12]. Carter na jego miejsce powołał także Afroamerykanina – Donalda McHenry’ego[12]. Członkiem rządu Cartera został jeszcze inny czarnoskóry polityk – Clifford Alexander (sekretarz sił morskich)[13]. Prezydent popierał także równouprawnienie płci, dlatego mianował Juanitę Morris Kreps sekretarzem handlu, Patricię Roberts Harris sekretarzem budownictwa, a Shirley Hufstedler sekretarzem oświaty[13].
W zakresie polityki wewnętrznej Carter musiał uporać się ze skutkami recesji gospodarczej z pierwszej połowy lat 70., której objawami były: wysoka stopa bezrobocia, inflacji i kryzys energetyczny[14]. Pierwszym krokiem prezydenta była próba zmniejszenia bezrobocia poprzez ożywienie gospodarki – postanowił obniżyć podatki, by zachęcić biznesmenów do inwestycji[14]. Następnie skupił się na problemie inflacji, której wskaźnik wynosił około 7% w 1977 roku[14]. Ponieważ odrzucił program kontroli cen i płac, inflacja zaczęła rosnąć i w 1980 roku wynosiła 18%[14]. Wobec tego prezydent postanowił zarządzić cięcia budżetowe, opiewające na 14 miliardów dolarów, ograniczenia kredytowe i wprowadzić podatek na importowaną ropę naftową[15]. Program antyinflacyjny został skrytykowany przez ekonomistów i związki zawodowe, które uważały, że wysoka stopa inflacji jest skutkiem działań wielkiego kapitału, a jej ofiarami są robotnicy[15].
Drugim problemem gospodarczym były skutki kryzysu energetycznego[15]. Prezydent zaproponował program oszczędzania energii, bazujący na wymianie samochodów na bardziej ekonomiczne, izolację termiczną domów i zakładów pracy oraz zmianę głównego surowca energetycznego na węgiel (z ropy naftowej i gazu)[15]. Ponadto utworzył Departament Energii, którego sekretarzem został James Schlesinger[15]. Aby zachęcić społeczeństwo do realizacji założeń, prezydent odwoływał się do patriotyzmu[15]. Koła biznesu jednak ostro oponowały przeciw temu programowi i lobbowały, by Senat go odrzucił[16]. Ostatecznie prezydent musiał pójść na kompromis i izba wyższa przyjęła projekty, ale znacznie odbiegały one od początkowych założeń[16]. W czasie, gdy program był przedmiotem debat w Kongresie, miał miejsce niemalże czteromiesięczny strajk górników węglowych[16]. Carter na początku nie chciał interweniować, licząc na porozumienie, jednak ostatecznie przerwał strajk, nakazując górnikom powrót do pracy[16]. Decyzja ta nie przysporzyła mu popularności – krytykowali go zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy protestu[16].
Jedną z pierwszych inicjatyw w polityce zagranicznej nowej administracji było dokończenie rozmów ze Związkiem Radzieckim w sprawie podpisania układu SALT II, rozpoczętych jeszcze za kadencji Geralda Forda[17]. W tym celu Cyrus Vance pojechał do Moskwy, gdzie przedstawił projekt traktatu, zakładający zmniejszenie liczby rakiet balistycznych bazujących na lądzie[17]. W ZSRR około 80% arsenału jądrowego to były właśnie takie rakiety, natomiast w USA ten ułamek wynosił jedynie 23%[17]. Ponieważ oba państwa miały zredukować jednakową liczbę rakiet, Związek Radziecki nie zgodził się na tę propozycję, z uwagi na złamanie zasady równego bezpieczeństwa[17]. Carter usiłował wymusić rozwiązanie bardziej korzystne dla Stanów Zjednoczonych, dlatego negocjacje w tej sprawie się przedłużały[18]. Udało się je zakończyć dopiero 9 maja 1979 roku[18]. Akt zawarcia porozumienia został podpisany 18 czerwca przez prezydenta USA i I sekretarza KPZR Leonida Breżniewa[18]. Z uwagi na silną opozycję wobec SALT II w kołach amerykańskich przeciwników polityki odprężenia, mobilizowano senatorów, by nie poparli ratyfikacji[18]. Ponieważ Carter był świadomy, że Senat nie będzie w stanie przegłosować układu, nakazał wycofanie go z porządku obrad, pod pretekstem wstrzymania go z powodu radzieckiej interwencji w Afganistanie[18].
We wrześniu 1977 prezydent podpisał dwa traktaty z rządem Panamy, regulując sytuację Kanału Panamskiego[19]. W układach tych zawarto klauzulę, mówiącą o tym, że Panama odzyska pełną kontrolę nad Kanałem w 2000 roku[19]. Konserwatywni republikanie uznali decyzję prezydenta za zdradę interesów amerykańskich i rozpoczęli agitację, by Senat nie ratyfikował układów[19]. Dzięki wsparciu postępowych republikanów jak Gerald Ford czy Henry Kissinger, izba wyższa zaaprobowała porozumienia wiosną 1978 roku, a latem 1979 – przyjęła go Izba Reprezentantów[19].
Podobnie jak poprzednicy, Carter zaangażował się w rozwiązanie konfliktu na Bliskim Wschodzie[19]. W pierwszej połowie 1977 roku spotkał się z premierem Izraela Icchakiem Rabinem, prezydentem Egiptu Anwarem as-Sadatem oraz królem Jordanii Husajnem ibn Talalem[19]. 27 czerwca administracja centralna oświadczyła, że zawarcie pokoju na Bliskim Wschodzie jest możliwe dzięki rezolucji Rady Bezpieczeństwa nr 242[20]. Zakładała ona wycofanie się wojsk izraelskich z Półwyspu Synaj, Strefy Gazy, Wzgórz Golan i Zachodniego Brzegu Jordanu (Cisjordanii)[20]. Dodatkowo konieczne było rozwiązanie kwestii palestyńskiej[20]. Latem i zimą 1977 wizytował w Waszyngtonie nowy premier Izraela Menachem Begin, który zaproponował Carterowi plan pokojowy, zakładający zwrot większości Półwyspu Synajskiego przy zachowaniu Cisjordanii[20]. Pod koniec grudnia prezydent udał się z wizytą do Iranu i Arabii Saudyjskiej, gdzie 4 stycznia 1978 spotkał się z Anwarem Sadatem i przedstawił mu propozycję premiera Begina[21]. Jesienią 1978 roku w Camp David i Blair House odbyły się rozmowy trójstronne z udziałem Cartera, Begina i Sadata[21]. W lutym 1979 roku prezydent USA negocjował z Beginem i premierem Egiptu Mustafą Chalilem[21]. W marcu propozycje pokojowe zaakceptowały: rząd egipski, rząd izraelski i Kneset[21]. Traktat pokojowy kończący wojnę Izraela z Egiptem podpisano 26 marca[21]. W układzie nie rozwiązano jednak problemu Organizacji Wyzwolenia Palestyny, choć Izrael zgodził się na ograniczoną autonomię Cisjordanii i strefy Gazy[22]. Wszystkie kraje arabskie potępiły traktat, wstrzymały pomoc gospodarczą i dostawy ropy naftowej dla Egiptu i dążyły do wykluczenia go z Ligi Arabskiej[22]. Ostatecznie próba załagodzenia konfliktu bliskowschodniego doprowadziła do pogłębienia podziałów[22].
Prezydent dążył do unormowania stosunków dyplomatycznych z Chińską Republiką Ludową[22]. W tym celu władze w Pekinie odwiedzili Cyrus Vance i Zbigniew Brzeziński[22]. Ponieważ USA wspierały Republikę Chińską, władze ChRL były sceptycznie nastawione[23]. 1 stycznia 1979 roku Carter uznał władze w Pekinie jako jedyny rząd, co umożliwiło nawiązanie formalnych stosunków dyplomatycznych i mianowanie ambasadorów[23]. Mimo to, władze w Waszyngtonie kontynuowały wspieranie Tajwanu[23].
Carter ułaskawił obywateli amerykańskich, którzy uchylali się od obowiązku służby wojskowej w czasie wojny wietnamskiej[23]. Ponadto chciał wycofać część wojsk z Korei Południowej, co spotkało się ze sprzeciwem kół przemysłowo-wojskowych[23]. Lobby twierdziło, że kraje socjalistyczne się zbroją, więc Stany Zjednoczone nie mogą postępować odwrotnie[23]. Prezydent ugiął się pod naciskiem tej agitacji i w 1978 roku zmienił swoje postępowanie[23]. Zwiększył roczny budżet wojskowy, a następnie z jego inicjatywy Rada Ministerialna Paktu Północnoatlantyckiego postanowiła rozmieścić w krajach Europy Zachodniej 572 rakiety Pershing II i Tomahawk[23]. Ponadto zwiększył budżet Centralnej Agencji Wywiadowczej i eksport broni dla krajów afrykańskich[24]. Mimo to, zaprzestał finansowania badań nad bronią neutronową, laserową, modernizacją broni jądrowej i produkcją bombowców B-1[25].
W 1979 roku doszło do rewolucji w Iranie, kiedy to proamerykański rząd szacha Mohammada Rezy Pahlawiego został obalony[25]. Rząd tymczasowy Szapura Bachtijara nie przetrwał, a władzę przejął ajatollah Ruhollah Chomejni[25]. W wyniku tego przewrotu Stany Zjednoczone utraciły większość wpływów, CIA musiała zlikwidować ośrodki wywiadowcze, a wystąpienie Iranu i Pakistanu z CENTO spowodowało rozpad ważnego dla USA sojuszu wojskowego[25]. 4 listopada 1979 roku, Irańczycy wkroczyli do ambasady USA w Teheranie i wzięli 66 zakładników (sześciu pozostałym członkom personelu udało się uciec i schronić w ambasadzie kanadyjskiej)[16]. Okupanci żądali wydania szacha Pahlawiego, który przebywał na leczeniu w szpitalu w Nowym Jorku[16]. Prezydent postanowił nie uciekać się do interwencji zbrojnej, tylko nacisków dyplomatycznych – nakazał zamrożenie aktywów irańskich i deportację irańskich studentów z USA[16]. Spowodowało to uwolnienie trzynaściorga zakładników[16]. W kwietniu prezydent nakazał przeprowadzić akcję odbicia zakładników, jednak w wyniku usterek technicznych śmigłowców i kolizji jednego z nich z samolotem, zginęło 8 Amerykanów, a 5 zostało rannych[16]. Irańczycy zwolnili kolejnego zakładnika, jednak przetrzymywali jeszcze 52 osoby[16]. Carter wziął na siebie odpowiedzialność za nieudaną operację, natomiast sekretarz stanu Cyrus Vance (który był jej przeciwny) podał się do dymisji[26]. Jego następcą został Edmund Muskie[26]. 27 lipca 1980 zmarł Mohammad Reza Pahlawi, co ułatwiło negocjacje między oboma państwami[26]. W ostatnim dniu prezydentury Cartera, 20 stycznia 1981 roku, USA cofnęły zamrożenie aktywów irańskich, a Irańczycy wypuścili pozostałych zakładników[26].
Pod koniec 1979 roku Carter oświadczył, że zamierza ubiegać się o reelekcję[27]. W Partii Demokratycznej wyzwanie rzucili mu senator Ted Kennedy oraz gubernator Kalifornii Pat Brown[28]. Po serii prawyborów (ostatnie w Wisconsin), w których Brown osiągał słabe wyniki, postanowił się wycofać[29]. Na konwencji demokratów, Kennedy także zrezygnował, zatem urzędujący prezydent otrzymał nominację w pierwszym głosowaniu[30]. W Partii Republikańskiej o prezydenturę chciało się ubiegać czterech czołowych polityków: Ronald Reagan, George H.W. Bush, Howard Baker i John Connally[27]. Dużą popularnością cieszył się także John Anderson[31]. Po prawyborach w Wisconsin Conally, Baker, Anderson i kilku innych pretendentów zrezygnowali[29]. Na lipcowej konwencji republikanów w Detroit nominatem został Reagan, który zaproponował Busha, jako kandydata na wiceprezydenta[30]. W głosowaniu powszechnym Reagan uzyskał około 43 miliony głosów, wobec 35 milionów dla Cartera[32]. W Kolegium Elektorskim republikanin otrzymał 489 głosów, a demokrata – 49[32].
Emerytura
[edytuj | edytuj kod]Po opuszczeniu Białego Domu, osiadł w rodzinnym Plains[33]. Zajął się wówczas pisaniem swoich pamiętników, które zostały wydane w 1982 roku, a także wykładał w Emory University[33]. Ostro krytykował politykę prowadzoną przez Reagana, zwłaszcza w dziedzinie spraw międzynarodowych[33]. W latach 80. i 90. napisał także kilka książek, w tym zbiór poezji i książkę dla dzieci[34]. W 1986 roku otwarto bibliotekę prezydencką Carter Presidental Center[34].
Włączał się w działalność charytatywną w ramach działalności Habitat for Humanity[34]. Ponadto brał udział w mediacjach i misjach pokojowych[35]. W 1987 roku udał się na Bliski Wschód, a dwa lata później mediował pokój pomiędzy Etiopią a Frontem Wyzwolenia Erytrei[35]. Podobne funkcje pełnił w Zambii, Sudanie i Panamie[35]. W 1991 roku udał się z wizytą do Chińskiej Republiki Ludowej, a trzy lata później do Korei Północnej, gdzie rozmawiał z Kim Ir Senem[35]. Jesienią 1994 roku udał się na misję pokojową do Haiti, a zimą – na Bałkany[36].
Zdrowie
[edytuj | edytuj kod]3 sierpnia 2015 Carter przeszedł planową operację usunięcia „niewielkiego guza” (small mass) wątroby, a wstępna prognoza dla pełnego wyzdrowienia miała brzmieć „doskonała”. Jednak 12 sierpnia Carter ogłosił, że zdiagnozowano u niego przerzut nowotworu, przy czym nie określono gdzie rak się pojawił[37]. 20 sierpnia ujawnił, że w jego mózgu i wątrobie wykryto czerniaka. Podał on wtedy również, że rozpoczął leczenie pembrolizumabem (lekiem z zakresu immunoterapii) i że wkrótce zaczyna radioterapię. Opieką medyczną Cartera kierowało Emory Healthcare w Atlancie. Zarówno rodzice byłego prezydenta, jak i wszyscy z trojga jego rodzeństwa zachorowali na nowotwór[38].
W lutym 2023 fundacja Carter Center poinformowała, że były prezydent będzie przebywał pod domową opieką hospicyjną w rodzinnym Plains[39].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Poślubił Rosalynn Smith 7 lipca 1946 roku[5]. Ma trzech synów: Johna Williama (ur. 1947), Jamesa Earla III (ur. 1950) i Donnela Jeffreya (ur. 1952) oraz jedną córkę: Amy Lynn (ur. 1967)[5]. Carter jest baptystą[3].
Wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]Jego imieniem nazwano atomowy okręt podwodny typu Seawolf – USS Jimmy Carter. W 2002 roku został uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla, za działalność na rzecz rozwiązania konfliktów międzynarodowych i propagowanie demokracji i praw człowieka[40].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jimmy Carter kończy 100 lat. Jest rekordzistą. Polsat News. [dostęp 2024-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
- ↑ Godbold Jr. 2010 ↓, s. 9.
- ↑ a b c d Pastusiak 1999 ↓, s. 880.
- ↑ Gloria Carter Spann, 63; Sister of Ex-President. Los Angeles Times. [dostęp 2024-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Pastusiak 1999 ↓, s. 881.
- ↑ a b c d e f Pastusiak 1999 ↓, s. 882.
- ↑ a b c Pastusiak 1999 ↓, s. 883.
- ↑ a b c d e Pastusiak 1999 ↓, s. 884.
- ↑ a b c Pastusiak 1999 ↓, s. 885.
- ↑ a b c d Pastusiak 1999 ↓, s. 886.
- ↑ a b Pastusiak 1999 ↓, s. 887.
- ↑ a b c d e Pastusiak 1999 ↓, s. 888.
- ↑ a b Pastusiak 1999 ↓, s. 889.
- ↑ a b c d Pastusiak 1999 ↓, s. 902.
- ↑ a b c d e f Pastusiak 1999 ↓, s. 903.
- ↑ a b c d e f g h i j k Pastusiak 1999 ↓, s. 904.
- ↑ a b c d Pastusiak 1999 ↓, s. 892.
- ↑ a b c d e Pastusiak 1999 ↓, s. 893.
- ↑ a b c d e f Pastusiak 1999 ↓, s. 894.
- ↑ a b c d Pastusiak 1999 ↓, s. 895.
- ↑ a b c d e Pastusiak 1999 ↓, s. 896.
- ↑ a b c d e Pastusiak 1999 ↓, s. 897.
- ↑ a b c d e f g h Pastusiak 1999 ↓, s. 898.
- ↑ Pastusiak 1999 ↓, s. 899.
- ↑ a b c d Pastusiak 1999 ↓, s. 901.
- ↑ a b c d Pastusiak 1999 ↓, s. 905.
- ↑ a b Pastusiak 1999 ↓, s. 907.
- ↑ Pastusiak 1999 ↓, s. 906.
- ↑ a b Pastusiak 1999 ↓, s. 909.
- ↑ a b Pastusiak 1999 ↓, s. 912.
- ↑ Pastusiak 1999 ↓, s. 908.
- ↑ a b Pastusiak 1999 ↓, s. 913.
- ↑ a b c Pastusiak 1999 ↓, s. 914.
- ↑ a b c Pastusiak 1999 ↓, s. 915.
- ↑ a b c d Pastusiak 1999 ↓, s. 916.
- ↑ Pastusiak 1999 ↓, s. 917.
- ↑ Former President Jimmy Carter reveals he has cancer. CNBC. [dostęp 2018-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ Jimmy Carter Says He’s Being Treated for Cancer in Brain. Bloomberg. [dostęp 2018-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
- ↑ Jimmy Carter trafił do domowego hospicjum. Co ze zdrowiem byłego prezydenta USA?. i.pl. [dostęp 2024-06-30]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
- ↑ Jimmy Carter. Nobel Prize. [dostęp 2018-01-06]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Warszawa: Iskry, 1999. ISBN 83-207-1558-X. (pol.).
- E. Stanly Godbold Jr.: Jimmy and Rosalynn Carter: The Georgia Years, 1924-1974. Nowy Jork: Oxford University Press, 2010. ISBN 978-0-19-977962-8. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- James Carter. Biały Dom. [dostęp 2018-01-06]. (ang.).
- Jimmy Carter Library. Presidental Library & Museum. [dostęp 2018-01-06]. (ang.).
- ISNI: 0000000369603101
- VIAF: 247888433
- ULAN: 500238210
- LCCN: n79021791
- GND: 118519336
- NDL: 00435428
- LIBRIS: 1zcff7wk5jnrg42
- BnF: 11895360f
- SUDOC: 026769514
- SBN: SBLV093098
- NLA: 35026279
- NKC: jn20000700287
- BNE: XX935964
- NTA: 068411669
- BIBSYS: 14009520, 90080122
- CiNii: DA01394240, DA01156672
- Open Library: OL57418A
- PLWABN: 9810649462605606
- NUKAT: n99009775
- J9U: 987007259461805171
- PTBNP: 31096
- CANTIC: a10060078
- LNB: 000043560
- NSK: 000074254
- CONOR: 103065187
- BLBNB: 000264365
- KRNLK: KAC199604543
- LIH: LNB:V*77296;=BR