Data i miejsce urodzenia |
ok. 1410 lub 1420 |
---|---|
Pochodzenie | |
Data i miejsce śmierci |
6 lutego 1497 |
Gatunki | |
Zawód |
Johannes Ockeghem (ur. ok. 1410 lub 1420 w Saint-Ghislain w Walonii, zm. 6 lutego 1497 w Tours)[1][2] – franko-flamandzki kompozytor epoki renesansu, przedstawiciel szkoły franko-flamandzkiej.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Jako chłopiec, w latach 1443–1444 śpiewał w chórze Katedry NMP w Antwerpii, potem pobierał nauki u Guillaume Dufaya w Cambrai. W 1453 roku objął posadę kapelmistrza na dworze francuskim i pozostał tam aż do śmierci, służąc po kolei trzem władcom: Karolowi VII, Ludwikowi XI i Karolowi VIII. Otrzymywał od nich liczne przywileje, a od 1459 roku także stanowiska kościelne, m.in. był skarbnikiem katedry św. Marcina w Tours, nie przeszkadzało mu to jednak wciąż działać w kapeli dworu królewskiego[1][2] .
Johannes Ockeghem cieszył się bardzo dobrą opinią jako człowiek i jako artysta. Antoine Busnois wspomina go jako wybitnego śpiewaka i kompozytora. Johannes Tinctoris i Busnois zadedykowali mu swoje traktaty. Po jego śmierci powstały liczne poematy żałobne, jak Nymphes des bois. Déploration sur la mort de Jean Ockeghem Josquina des Prés[3]. Nie zachował się ani jeden jego autograf ani wizerunek (istnieją przypuszczenia, że został on przedstawiony na jednej z miniatur, przedstawiającej kapelmistrza otoczonego śpiewakami).
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Ockeghem jest uważany – obok Jacoba Obrechta – za jednego z najwybitniejszych reprezentantów polifonii franko-flamandzkiej drugiej poł. XV wieku. Jego twórczość dała podstawy tego stylu i wywarła duży wpływ na współczesnych mu i późniejszych twórców. Ockeghem rozwinął technikę kanoniczną, a także zainicjował rozwój techniki przeimitowanej.
Komponował głównie muzykę religijną. Podobnie jak wielu innych kompozytorów, napisał mszę opartą na cantus firmus wziętym z popularnej burgundzkiej piosenki L’homme armé. Czołowe miejsce w dorobku Johannesa Ockeghema zajmują 5-częściowe cykle mszalne, głównie cztero-, ale również trzy- i pięciogłosowe. Na ogół oparte są one na cantus firmus pochodzącym z chansons i innych pieśni, rzadziej z chorału. Traktowanie cantus firmus przez Ockeghema jest bardzo urozmaicone.
W Missa Fors seulment pojawiają się zalążki techniki missae parodiae, wykorzystując nie tylko początkową frazę melodii, lecz także cały trzygłosowy fragment innego utworu, by cytować ją w rozmaity sposób: dosłownie lub wariacyjnie (w tym przypadku Ockeghem zacytował własny utwór).
Ockeghem niejednokrotnie odstępował od przyjętych sposobów komponowania, a wręcz eksperymentował. Na szczególną uwagę zasługują 3 msze niemające precedensu we wcześniejszym rozwoju tej formy:
- Missa „Mi-mi” to msza o spoistej i linearnej fakturze, z rzadka przerywanej kadencjami wewnętrznymi z użyciem ornamentyki i figur synkopowanych, cantus firmus tej mszy pochodzi z własnej inwencji kompozytora.
- Missa prolationum to msza o wysoce skomplikowanej strukturze kontrapunktyczno-rytmicznej. Zapisana jest w dwugłosie, opartym na cyklu kanonów napisanych we wszystkich interwałach. Dzięki odpowiednim wskazówkom można wprowadzić pozostałe głosy, które tworzą kanon podwójny. Pomimo nawarstwienia tej i innych komplikacji technicznych Missa prolationum jest melodyjna i łatwa w odbiorze.
- Missa cuiusvis toni posiada znaki zapytania zamiast kluczy. Należy do tzw. mszy zagadek - jej zagadkowość polega na tym, że wykonawcy sami muszą dobrać klucze, w których mają śpiewać. Wymaga to dokładnego przestudiowania utworu, klucze muszą być dobrane tak, by uniknąć błędów kontrapunktycznych (według zasad kontrapunktu z tamtego okresu).
Ockeghem zapisał się w historii muzyki również jako twórca najstarszego zachowanego do dzisiaj requiem (wcześniejsza msza żałobna Dufaya zaginęła).
Prawdopodobnie jest także autorem 36-głosowego kanonu Deo gratias (rozbrzmiewa w nim jednak najwyżej 11 głosów równocześnie, z wyjątkiem zakończenia, gdzie kolejne głosy trzymają w unisonie długą nutę, dopóki ostatni głos nie zakończy swojej melodii i na ostatnim akordzie wszystkie się spotykają.).
Kompozycje
[edytuj | edytuj kod](na podstawie materiałów źródłowych [1][2] )
Msze[edytuj | edytuj kod]
|
Motety[edytuj | edytuj kod]
|
Chansons[edytuj | edytuj kod]
|
Dyskografia
[edytuj | edytuj kod]Wszystkie msze Ockeghema nagrał zespół The Clerk's Group.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Chodkowski 1995 ↓, s. 626.
- ↑ a b c Perkins 2004 ↓.
- ↑ Arnaud SAINT-ANTONIN: Nymphes de bois - sommaire. [dostęp 2010-11-25]. (fr.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
- Leeman L. Perkins: Ockeghem [Okeghem, Hocquegam, Okegus etc.], Jean de [Johannes, Jehan]. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. C. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).
- Mała encyklopedia muzyki, Stefan Śledziński (red. naczelny), PWN, Warszawa 1981, ISBN 83-01-00958-6
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Johannes Ockeghem – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
- Johannes Ockeghem – nuty tego kompozytora dostępne w bibliotece cyfrowej Choral Public Domain Library (ChoralWiki)
- Darmowe nuty dostępne w Werner Icking Music Archive
- ISNI: 0000000449162430, 0000000123385212
- VIAF: 22150988
- LCCN: n79127798
- GND: 118735926
- NDL: 00962914
- LIBRIS: hftwxvm11ls601t
- BnF: 13997568p
- SUDOC: 029951801
- SBN: LO1V153877
- NLA: 59899474
- NKC: ola2002150815
- DBNL: okeg001
- BNE: XX1090097
- NTA: 070857504
- BIBSYS: 90286455
- CiNii: DA06780172
- Open Library: OL5968476A
- PLWABN: 9810695371305606
- NUKAT: n2004033592
- J9U: 987007266164105171
- CANTIC: a11957190
- LNB: 000053615
- CONOR: 36127587
- LIH: LNB:KfH;=BP