John E. Amoore
John Earnest Amoore (ur. 1930, zm. 1998) – brytyjski biochemik, teoretyk percepcji wrażeń węchowych oraz przedsiębiorca. Najlepiej znanym dokonaniem J.E. Amoore’a jest sformułowanie popularnej „stereochemicznej teorii zapachu”, opartej na koncepcji siedmiu rodzajów „gniazdek receptorowych”, odpowiedzialnych za powstawanie siedmiu zapachów podstawowych (analogicznych do trzech podstawowych barw)[1][2][3].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]John E. Amoore urodził się w 28 kwietnia 1930 w Matlock (Wielka Brytania). Studia w dziedzinie biochemii ukończył w 1952 w Oxford University. W tej samej uczelni uzyskał doktorat w 1958. W latach 1963–1978 kontynuował badania w laboratorium Departamentu Rolnictwa USA (USDA, Western Utilization Research and Development Division, Albany, Kalifornia). Z tego okresu pochodzi większość opublikowanych prac naukowych.
W okresie 1979 - 1998 pracował w utworzonym przez siebie prywatnym komercyjnym laboratorium chemicznym Olfacto-Labs (El Cerrito, Kalifornia), zajmującym się również badaniami fizycznymi i biologicznymi. Równocześnie współpracował, jako konsultant, z różnymi zespołami badawczymi, publikując kolejne artykuły naukowe[1].
Tematyka pracy naukowej
[edytuj | edytuj kod]Najbardziej popularne publikacje J.E. Amoore'a dotyczyły tzw. "stereochemicznej teorii percepcji zapachu". Koncepcja została opublikowana po raz pierwszy w 1952[4][5][6].
W pierwszym okresie badań J.E. Amoore dokonał przeglądu piśmiennictwa chemicznego, poszukując informacji o zapachu różnych związków chemicznych. Analizował podobieństwo struktury (cech sterochemicznych) cząsteczek, których zapach był jednakowo określany. Wyodrębnił 7 woni, uznanych za podstawowe: kamforową, piżmową, kwiatową, miętową, eteryczną, ostrą i gnilną. W poszczególnych grupach zaobserwował podobieństwo kształtu cząsteczek (cieni rzucanych przez ich modele kulowe). Na tej podstawie stwierdził, że związki są odróżniane węchem dzięki siedmiu różnym receptorom zapachów podstawowych w komórkach nerwowych nabłonka węchowego. Analogiczny mechanizm jest znany jako model klucza i zamka, powszechnie stosowany w biologii strukturalnej, oparty na ogólnej zasadzie komplementarności struktur. Amoore uznał, że charakterystyczną cechą siedmiu różnych chemoreceptorów węchowych jest istnienie "gniazdek", których kształt i wielkość odpowiadają kształtom i wymiarom cząsteczek odorantów.
J.W. Moncrieff, w książce The Chemical Senses (wyd. 3, 1967), negatywnie zaopiniował tę koncepcję, jako zbyt uproszczoną i słabo udokumentowaną[3].
Przewidywania J.W.Moncrieffa, że koncepcja szybko zostanie zapomniana, nie spełniły się. J.E.Amoore opisał swoją hipotezę w dwóch książkach, wydanych w latach 1970 i 1977[7][8]. Kontynuował też poszukiwania możliwości doświadczalnego potwierdzenia jej słuszności, stosując udoskonalone techniki badawcze.
W 1970 zostały opublikowane wyniki badań wykonanych z użyciem kamery cyfrowej, rejestrującej obrazy obracających się modeli cząsteczek. Zbiory danych z kamery były porównywane ze zbiorami wyników sensorycznych ocen rodzaju zapachu. Oceniano zapach kwasu izowalerianowego oraz jego homologów i izomerów, uznany za jeden z zapachów podstawowych[9]. Stwierdzono, że współczynnik korelacji między oboma zbiorami danych jest dość wysoki (wynosi 0,8). Planowano wykonanie podobnych badań dla innych 20 – 30 grup związków. Badania nie zostały zakończone.
Za drugą możliwość doświadczalnego potwierdzenia hipotezy, dotyczącej liczby i rodzaju zapachów podstawowych, John E. Amoore uznał analizę częstości występowania selektywnej anosmii, związanej z brakiem określonych chemoreceptorów. Opracował techniki badań tych zjawisk, a ich wyniki systematycznie publikował[10][11][12][13]. Liczne informacje, dotyczące wartości progów wyczuwalności zapachu wielu związków chemicznych, zgromadzone w celu weryfikacji teorii, analizował nie tylko z tego punktu widzenia. Publikował zestawienia progów wyczuwalności i najwyższych dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń powietrza, pozwalające określać "klasy bezpieczeństwa zapachowego"[14][15][16].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b John Earnest Amoore (1930-1998)]. The Association for Chemoreception Sciences (AChemS). [dostęp 2018-03-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-10)]. (ang.).
- ↑ J.E. Amoore, Stereochemical theory of olfaction, „Nature”, 198, 1963, s. 271–2, DOI: 10.1038/198271a0, PMID: 14012641.
- ↑ a b Tim Jacob: Smell (Olfaction); Theories of olfaction. Cardiff University, UK. [dostęp 2011-01-14]. (ang.).
- ↑ J.E. Amoore. The stereochemical specificities of human olfactory receptors. „Perfumery & Essential Oil”. 43, s. 321-330, 1952.
- ↑ J.E. Amoore. Stereochemical Theory of Olfaction.. „Nature”. 199, s. 912-913, 1963. DOI: 10.1038/199912b0. PMID: 14079907.
- ↑ John E. Amoore. Current Status of the Steric Theory of Odor. „Annals of the New York Academy of Sciences”. 116, s. 457–476, 1964 (article first published online: 16 DEC 2006).
- ↑ John E. Amoore: Molecular Basis of Odor. Thomas, 1970. ISBN 0-398-00039-5. (ang.).
- ↑ John E. Amoore: How Smells Shape Up. American Chemical Society, 1977. (ang.).
- ↑ John E. Amoore. Primary Odor Correlated with Molecular Shape by Scanning Computer. „J. Soc. Cosmetic Chemists”. 21 (2), s. 99–106, 1970-02-04. NY. [dostęp 2017-06-08]. (ang.).
- ↑ John E. Amoore. Specific Anosmia and The Concept of Primary Odors. „Chemical Senses”. 2(3), s. 267-281, 1977. chemse.oxfordjournals.org. DOI: 10.1093/Chemse/2.3.267. [dostęp 2011-01-12]. (ang.).
- ↑ John E. Amoore. Specific Anosmias to 5α-Androst-16-en-3-one and Ω-Pentadecalactone: The Urinous and Musky Primary Odors. „Chem. Senses”. 2 (4), s. 401-425, 1977. chemse.oxfordjournals.org. DOI: 10.1093/chemse/2.4.401. [dostęp 2011-01-12]. (ang.).
- ↑ John E. Amoore, Ron G. Buttery. Partition coefficient and comparative olfactometry. „Chem. Senses”. 3(1), s. 57-71, 1978. chemse.oxfordjournals.org. DOI: 10.1093/chemse/3.1.57. [dostęp 2011-01-12]. (ang.).
- ↑ John E. Amoore. Directions for preparing aqueous solutions of primary odorants to diagnose eight types of specific anosmia. „Chem. Senses”. 4 (2), s. 153-161, 1979. DOI: 10.1093/chemse/4.2.153. [dostęp 2011-01-12]. (ang.).
- ↑ John E. Amoore. Synthetic Flavors: A New Approach to Efficiency and Safety. „Chem. Senses”. 2(1), s. 27-38, 1976. chemse.oxfordjournals.org. DOI: 10.1093/chemse/2.1.27. [dostęp 2011-01-12]. (ang.).
- ↑ John E. Amoore, M.R. Gumbmann, A.N. Booth, D.H. Gould. Synthetic flavors: efficiency and safety factors for sweaty and fishy odorants. „Chem. Senses”. 3, s. 307-317, 1978. chemse.oxfordjournals.org. DOI: 10.1093/chemse/3.3.307. [dostęp 2011-01-12]. (ang.).
- ↑ John E. Amoore, Earl Hautala. Odor as an aid to chemical safety: Odor thresholds compared with threshold limit values and volatilities for 214 industrial chemicals in air and water dilution. „Journal of Applied Toxicology”. 3 (6), s. 272–290, December 1983. John Wiley & Sons, Ltd.. DOI: 10.1002/jat.2550030603. [dostęp 2011-01-12]. (ang.).
