Julian Pulikowski (ur. 24 maja 1908 w Zgorzelcu, zm. 14 września 1944 w Warszawie[1][2]) – polski muzykolog, założyciel Centralnego Archiwum Fonograficznego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Syn Romana Junoszy Pulikowskiego i Zofii z Siemianowskich[3]. W latach 1926–1930 studiował muzykologię w Wiedniu. Uczęszczał również na wykłady z historii sztuki, psychologii i filozofii. W latach 1929–1930 pracował jako wolontariusz w dziale muzycznym Austriackiej Biblioteki Narodowej. Odkrył tam pieśni ludowe z polskim tekstem, zapisane podczas pierwszej ogólnoaustriackiej akcji zbierania folkloru w 1819. Od kwietnia do lipca 1932 pracował w Bibliotece Państwowej w Berlinie w celu pogłębienia badań nad pieśnią ludową. W 1932 uzyskał tytuł doktora na Uniwersytecie Wiedeńskim na podstawie pracy Geschichte des Begriffs Volkslied im musikalischen Schrifttum. Ein Stück deutscher Geistesgeschichte, opublikowanej w 1933. Od października 1932 do maja 1933 pracował naukowo w Laboratorium Fonetycznym Uniwersytetu w Hamburgu[4].
Pulikowski przyjechał do Polski w marcu 1934. Na decyzję wyjazdu z Niemiec wpłynęła przynależność Pulikowskiego do socjaldemokratycznego ruchu Vorwärts[1]. Polskie obywatelstwo otrzymał 30 maja 1934. Na początku lipca 1933 rozpoczął pracę w Bibliotece Narodowej jako kierownik Działu Muzycznego. Od lipca 1933 brał udział w dyskusjach dotyczących powstania Instytutu Badania Pieśni Ludowych w Warszawie. Zaowocowały one powstaniem Centralnego Archiwum Fonograficznego[2]. Najwięcej czasu poświęcał tam organizowaniu akcji zbierania polskich pieśni ludowych. Wypożyczał współpracownikom Centralnego Archiwum Fonograficznego, działaczom ludowym oraz studentom fonografy. W ten sposób zebrano 12 tys. nagrań. Był członkiem Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej, gdzie od 1935 pełnił role zastępcy członka zarządu[4]. Jesienią 1934 zaczął wykładać teorię muzyki, muzykologię porównawczą oraz paleografię muzyczną w Konserwatorium Muzycznym w Warszawie. W 1935 otrzymał venia legendi na Wydziale Humanistycznym UW. Habilitował się rok później u prof. Adolfa Chybińskiego pracą Historia pieśni ludowej w piśmiennictwie[4]. Pulikowski planował także utworzenie na Uniwersytecie Warszawskim Instytutu Muzykologii. Udało się to w roku akademickim 1938/1939[3].
W 1940 podjął starania u władz okupacyjnych o uruchomienie w PWSM średniej szkoły muzycznej[4]. Podczas okupacji niemieckiej pracował w Staatsbibliothek Warschau jako kierownik działu muzycznego, współpracując z niemieckim kierownictwem. Próbował zabezpieczyć zbiory biblioteki. Będąc świadomym planów zastosowania przez Niemców taktyki "spalonej ziemi" podczas odwrotu, w czerwcu 194, ukrył zbiory w piwnicy budynku przy ulicy Okólnik, jednak Brandkommando w listopadzie 1944 znalazło skrytkę i spaliło jaj zawartość[3].
Został zastrzelony 14 września 1944 w czasie powstania warszawskiego, podczas pomagania w kopaniu rowów strzeleckich na Żoliborzu[2]. Jego ostatnim znanym adresem zamieszkania jest ul. Sierpecka 6 w Warszawie[4].
Publikacje
[edytuj | edytuj kod](opracowano na podstawie materiału źródłowego[2][1])
Książki
[edytuj | edytuj kod]- Geschichte des Begriffs Volkslied im musikalischen Schrifttum. Ein Stück deutscher Geistesgeschichte, Heidelberg 1933
Artykuły
[edytuj | edytuj kod]- Sześć polskich pieśni ludowych z roku 1819, "Kwartalnik Muzyczny" 1933 z. 17/18
- Zwei siebenbürgische Tänze aus dem Jahre 1613, "Siebenbürgische Vierteljahrsschrift" 1933 t. LVII
- Muzykologia – L’art pour l’art?, "Muzyka Polska" 1934 z. 3
- Zagadnienie historii muzyki narodowej, "Życie Sztuki"1935 t. II
- Pieśń ludowa a muzykologia, "Polski Rocznik Muzykologiczny " 1936 t. II
- O przyszłości opery, "Scena Polska" 1936 (tom specjalny)
- Dlaczego zajmujemy się muzyką ludową?, "Gazetka Muzyczna" 1937 nr 5
- Ratujmy pieśń i muzykę ludową, "Tygodnik Ilustrowany" 1937 nr 10
- Organizacja kongresów naukowych, "Organon" 1938 t. II
- Organizacja opery za granicą, "Przegląd Współczesny" LXI, 1938 nr 190
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Dahlig 2004 ↓, s. 242.
- ↑ a b c d Julian Pulikowski [online], Polmic.pl, 2015 [dostęp 2023-01-24] [zarchiwizowane z adresu 2023-01-24].
- ↑ a b c Piotr Dahlig, Julian Pulikowski (1908–1944) — the Polish Leader in Comparative Musicology and Enthusiast of Folk Song Research, „Musicology Today”, 2012, OCLC 999046063.
- ↑ a b c d e Zdzisław Jan Targowski, Wokół postaci dr. Juliana Pulikowskiego – docenta Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, „Kronika Warszawy”, 1–2, 1985.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Piotr Dahlig, Pulikowski, Julian, [w:] Elżbieta Dziębowska, Andrzej Chodkowski, Danuta Ambrożewicz (red.), Encyklopedia muzyczna PWM, t. 8. Pe–R, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2004, ISBN 83-224-0837-4.
