Kłodnica – w roku 1414 był to źreb zwany Kłodnicą Mniejszą, Niższą, Nogawczyną, Kłodnicą Wyższą[1][2][3]. Kłodnica położona jest 11 km na południowy wschód od Kazimierza Dolnego, nad rzeką Chodelką około 70 km na północny zachód od klasztoru świętokrzyskiego, 8 km na północ od Braciejowic.
Powiat lubelski, parafia Wilków.
Kalendarium własności wieku XV
[edytuj | edytuj kod]Własność szlachecka:
- 1409–35 Michał herbu Awdaniec[5][6][7].
- 1416 Marcisz[8].
- 1417-9 Stanisław syn Michała[9].
- 1418-9 Wacław syn Michała[10], Łukasz[11].
- 1419 Łukasz - komornik ziemski lubelski[12].
- 1423 Włodko[13].
- 1427 Elżbieta[14].
- 1428 Masiota żona Więcka[15], Szlachcic Piotr[16].
- 1441-3 Jan[17],Szlachcic Piotr[18].Szlachcic Mikołaj syn śp. Włodka[19]. Cecylia alias Więchna, siostra Jana[20].
- 1443 Masiota wdowa po Więcku[21]. Elżbieta żona Mściszka[22].
- 1451 występuje dwóch Janów i Mikołaj[23].
- 1453 Piechna żona Jana[24].
- 1454–62 Pietrzyk-Piotr[25].
- 1456–69 Jan[26].
- 1461-6 Michał[27].
- 1462-9 Mikołaj Kłodnicki[28].
- 1466 Magdalena żona Stanisława z Kłodnicy, córka Pawła z Kosarzowa, otrzymuje 80 grzywien posagu[29].
- 1468 Dorota dziedziczka w Kłodnicy, córka Jakuba Dłoto (ten sam Jakub Dłoto ze Słupia był właścicielem Rachowa w 1415 roku, obecnie Annopol[30]). Sedochna z Dolinowa, żona Mikołaja z Kłodnicy[31].
Powinności dziesięcinne
[edytuj | edytuj kod]Dziesięcina należy do klasztoru świętokrzyskiego i plebana Wilkowa.
- 1470–80 z łanów kmiecych dziesięcinę snopową dowożą klasztorowi świętokrzyskiemu, z 3 folwarków dziesięcinę snopową bierze pleban Wilkowa (Jan Długosz L.B. II 555; III 252);
- 1529 z Kłodnicy „Superiori” dziesięcinę snopową wartości 3 wiardunki należy do stołu konwentu świętokrzyskiego, z folwarku dziesięcina snopowa wartości 0,5 grzywny pobiera pleban Wilkowa[32].
- 1542-3 Kłodnica i Nogawczyna zniszczone przez Wisłę nie dają opactwu dziesięcin[33].
- 1648 Barbara z Leszna Słupecka, wdowa po Szczęsnym Słupeckim kasztelanie lubelskim, zobowiązuje się płacić klasztorowi za dziesięciny z wsi Kłodnicy i Nogawczyna 15 zł rocznie[34].
- 1652 Barbara Słupecka płaci konwentowi świętokrzyskiemu za dziesięcinę z wsi Kłodnicy i Nogawczyna 15 zł[35].
- 1659 Jerzy z Konar Słupecki podkomorzy lubelski podnosi wyżej wymienioną sumę do 20 zł rocznie[34].
- 1819 dziesięcina snopowa z wsi Kłodawa i Szczekarków kupowana przez gromadę za 54 zł należy do stołu konwentu[36].
Literatura
[edytuj | edytuj kod]- Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu - Kłodnica. [dostęp 2014-06-27].
- Kłodnica, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 183.
- Stanisław Kuraś. SHGL - Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, oprac. S. Kuraś (Dzieje Lubelszczyzny, 3),. „Dzieje Lubelszczyzny, 3”. Lublin 1998.
- Adolf Pawiński. Polska XVI w. pod względem geograficzno-statystycznym. Małopolska, t. III-IV (Źródła dziejowe, 14-15). „(Źródła dziejowe, 14-15) Warszawa 1886”.
- Marek Derwich: Benedyktyński klasztor św. Krzyża na Łysej Górze w średniowieczu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10300-0.
- Stefan Wojciechowski, Anna Sochacka, Ryszard Szczygieł: Dzieje Lubelszczyzny – Osady zaginione i o zmienionych nazwach. T. Tom IV. Lublin 1986: Lubelskie Towarzystwo naukowe. ISBN 83-01-05651-7.
Badania archeologiczne
[edytuj | edytuj kod]Prowadzone na obszarze wsi badania potwierdziły istnienie osady wczesnośredniowiecznej z VIII -X wieku i grodu wczesnośredniowiecznego z VIII-XII w.[37][38]. Patrz także badania Instytutu Archeologii - Badania 1976, Wrocław 1977, s. 198-9.
Badania według programu Archeologiczne Zdjęcie Polski wskazują istnienie osady z VIII-X i grodu z X wieku[39].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Uwagi autorskie Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu.
„Od przydomka właściciela Kłodnicy Długosz w Jan Długosz L.B. zapisał ją jako Kłodnicę Nogawczynę (Osady zaginione lub o zmienionych nazwach strona 68).
W XVI- XVII w. obok Kłodnicy pojawia się oddzielna osada zwana Nogawczyna, z której dziesięcinę też pobierał klasztor świętokrzyski, do porównania zapisy z lat 1542–3 i 1648, 1652, 1659.
W 1529 r. pleban brał dziesięcinę z Kłodnicy, a klasztor z Kłodnicy „Superiori”, czyli Wyższej. Samodzielna osada o nazwie Kłodnica Wyższa pojawia się sporadycznie w innych źródłach dopiero począwszy od 1563 r., a już w 2 połowie XVII w. zostaje wchłonięta przez graniczącą z Kłodnicą od N wieś Żmijowiska (Osady zaginione.. str. 69).
Nie wiadomo, czy wzmianka z 1529 r. dotyczy już tej Kłodnicy Wyższej, czy też jeszcze Kłodnicy właściwej, którą zakonnicy, dla odróżnienia od dalej i niżej z ich punktu widzenia położonej → Kłodnicy Kościelnej, także będącej ich wsią dziesięcinną, nazywali Wyższą.
Niewykluczone wreszcie, że gdy do nowej osady powstałej na N od Kłodnicy właściwej przylgnęła nazwa Kłodnicy Wyższej, wówczas Kłodnicę właściwą zaczęto ponownie, jak w czasach Długosza, nazywać Kłodnicą Nogawczyną lub krócej Nogawczyną. Jeśli tak, to w XVI- XVII w. istniały równocześnie 2 wsie: Kłodnica właściwa, zwana też Kłodnicą Nogawczyną i Nogawczyną oraz Kłodnica Wyższa. Jednak równie prawdopodobne jest przypuszczenie odwrotne: że Nogawczyna była drugą, alternatywną nazwą dla Kłodnicy Wyższej.
W takim przypadku w XVI-XVII w. istniałyby koło siebie także 2 wsie: Kłodnica oraz Nogawczyna, czyli Kłodnica Wyższa. Zwróćmy jednak uwagę, że nic nie wiadomo o uprawnieniach klasztoru w Żmijowiskach, które wszak wchłonęły Kłodnicę Wyższą.
W świetle dostępnych źródeł owe zachodzące w XVI-XVII w. podziały są trudne do uchwycenia i interpretacji. Nie musiały być znaczące, skoro w spisach poborowych z lat 1531, 1626, 1676 w parafii Wilków wymieniano stale tylko jedną wieś o nazwie Kłodawa (Pawiński Kodeks Małopolski 368, 48a)((Regestr poborowy z roku 1626 s.105). Dla nas ważne jest, że klasztoru świętokrzyskiego, a właściwie konwent, brał dziesięcinę z łanów kmiecych z całego terytorium szeroko rozumianej wsi Kłodawy.”
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kosyl ↓, s. 33,64.
- ↑ SHGL ↓, s. 103.
- ↑ Wojciechowski, Sochacka i Szczygieł 1986 ↓, s. 68-9.
- ↑ Białkowski ↓, s. VII 309.
- ↑ Białkowski ↓, s. VII 121-454.
- ↑ Sułkowska-Kurasiowa i Kuraś 1975 ↓, s. V 1267-1409.
- ↑ SHGL ↓, s. [w: Księgi ziemskie II 115-286, V 93-8, X 156-383].
- ↑ SHGL ↓, s. [w: Księgi ziemskie X 110].
- ↑ SHGL ↓, s. Księgi ziemskie X 140-297].
- ↑ SHGL ↓, s. [w:Księgi ziemskie X 253-92].
- ↑ SHGL ↓, s. [w:Księgi ziemskie X 221-93].
- ↑ SHGL ↓, s. [w: Księgi ziemskie X 298].
- ↑ SHGL ↓, s. [w: Księgi ziemskie V 177-86].
- ↑ SHGL ↓, s. [w: Księgi ziemskie X 243].
- ↑ SHGL ↓, s. [w: Księgi ziemskie II 140].
- ↑ SHGL ↓, s. [w: Księgi ziemskie II 146-59].
- ↑ SHGL ↓, s. [w:Księgi ziemskie I 33-60].
- ↑ SHGL ↓, s. [w:Księgi ziemskie I 47-144].
- ↑ SHGL ↓, s. [w: Księgi ziemskie I 47-66].
- ↑ SHGL ↓, s. [w: Księgi ziemskie I 9].
- ↑ SHGL ↓, s. w:[Księgi ziemskie I 144].
- ↑ SHGL ↓, s. [w:Księgi ziemskieI 171].
- ↑ SHGL ↓, s. [w:Księgi ziemskie IV 54, 64.
- ↑ SHGL ↓, s. [w:Księgi ziemskie I 139].
- ↑ SHGL ↓, s. [w:Księgi ziemskie IV 247, V 303, XI 16].
- ↑ SHGL ↓, s. [w:Księgi ziemskie IV 181-258, V 58-307, VIII 58].
- ↑ SHGL ↓, s. [w:Księgi ziemskie V 445-514].
- ↑ SHGL ↓, s. [w: Księgi ziemskie V 61, VIII 52-100].
- ↑ SHGL ↓, s. [w: Księgi ziemskie V 441].
- ↑ SHGL ↓, s. [w:Księgi ziemskie VIII 39].
- ↑ SHGL ↓, s. [w:Księgi ziemskie VIII 42].
- ↑ Liber retaxationum ↓, s. 351, 441.
- ↑ Gacki ↓, s. 280.
- ↑ a b Gacki ↓, s. 304.
- ↑ Rejestry dziesięcin ↓, s. 1v, 2.
- ↑ Gacki ↓, s. 305.
- ↑ Dąbrowska ↓, s. 181,214.
- ↑ Żaki ↓, s. 516,522.
- ↑ Hoczyk-Siwkowa ↓, s. 114, 119.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Czesław Kosyl: Nazwy miejscowe dawnego województwa lubelskiego. Wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1978-85. Wrocław 1978: Archiwum Państwowe w Radomiu. ISSN 0079-4775.
- Stefan Wojciechowski, Anna Sochacka, Ryszard Szczygieł: Dzieje Lubelszczyzny – Osady zaginione i o zmienionych nazwach. T. Tom IV. Lublin: Lubelskie Towarzystwo naukowe, 1986. ISBN 83-01-05651-7.
- SHGL: Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, oprac. S. Kuraś (Dzieje Lubelszczyzny, 3). Wyd. Warszawa 1983. Lublin 1998: Dzieje Lubelszczyzny, 3.
- Leon Białkowski: Teki Archiwalne VII, Warszawa 1961, Najstarsze zapiski ziemskie lubelskie z r. 1409,. Wyd. wyd. L. Białkowski.
- Irena Sułkowska-Kurasiowa, Stanisław Kuraś: Zbiór dokumentów Małopolskich, t. I-VIII, Kraków-Wrocław 1962-1975.. Kraków-Wrocław 1962-1975: 1975.
- Liber retaxationum: Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber retaxationum),wyd. Z. Leszczyńska-Skrętowa, 1968.. Liber retaxationum.
- Józef Gacki: Benedyktyński klasztor na Łysej Górze. Wyd. Wydawnictwo Jedność-reprint. Kielce 2006. ISBN 83-7442-389-7.
- Rejestry dziesięcin: Rejestry dziesięcin, czynszów i wyderkafów, powinności poddanych i poborów z dóbr i dochodów konwentu świętokrzyskiego z lat 1650-1689,AG, nabytki Oddziału I, nr 936..
- Elżbieta Dąbrowska: Wielkie grody dorzecza górnej Wisły,. Wrocław 1973.
- Andrzej Żaki: Archeologia Małopolski wczesnośredniowiecznej,. Wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1974. Wrocław 1974.
- Stanisława Hoczyk-Siwkowa: Małopolska północno-wschodnia w VI-X wieku. Struktury osadnicze. Lublin 1999: Lubelskie Materiały Archeologiczne; t. 12.
Archiwa papierowe nie zdigitalizowane
- Księgi ziemskie: Księgi ziemskie w Archiwum Państwowym w Lublinie.. Archiwa Państwowe w Lublinie.
