Kamizelka kuloodporna

Ten artykuł od 2023-06 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Kamizelka kuloodporna – osłona balistyczna w formie zbliżonej do kamizelki chroniąca tułów użytkownika przed pociskami broni strzeleckiej oraz odłamkami^[1]. Powszechnie wykorzystywana przez służby policyjne, wojskowe, oraz niektóre organizacje ochrony. W państwach na których zezwala na to prawo, noszona również przez osoby prywatne.

Standardowo współczesna kamizelka kuloodporna składa się z kilkudziesięciu warstw tkaniny z tworzywa sztucznego (najczęściej kevlaru)^[1]. Przebijający się przez nie pocisk wytraca stopniowo energię kinetyczną, co potęgowane jest dodatkowo przez owijanie się tkaniny wokół szybko obracającego się pocisku. W celu zwiększenia walorów ochronnych kamizelki wyższej klasy wyposażane są również w sztywne płytki wykonywane z wytrzymalszych materiałów (np. metalu lub ceramiki).

Zadaniem wkładu balistycznego jest zatrzymanie wnikającego pocisku jak również pochłonięcie jak największej ilości jego energii kinetycznej lub jej rozproszenie na jak największej powierzchni tak, żeby zmniejszyć jej szkodliwe oddziaływanie na ciało chronionego człowieka.

Standardowy wkład balistyczny składa się z kilkudziesięciu zszytych warstw (zwykle 24 lub 36) tkaniny z włókien aramidowych — w części wkładów stosuje się nieco inny rodzaj włókien w warstwach zwróconych na zewnątrz i do ciała chronionego człowieka; w warstwach zewnętrznych włókna charakteryzują się większą wytrzymałością na rozerwanie, a w wewnętrznych większą rozciągliwością i przez to lepszą zdolnością do pochłaniania energii kinetycznej. W niektórych przypadkach kilka warstw pokrywa się korundem (podobnie, jak to się robi przy wytwarzaniu papieru ściernego) — rozwiązanie to zwiększa odporność wkładu na działanie broni białej, ale pogarsza jego odporność na pociski (dana warstwa jest sztywniejsza i przez to pocisk może ją łatwiej przerwać). W najnowszych wkładach zastępuje się kevlar folią z polietylenu niskociśnieniowego (większa liczba warstw).

W części kamizelek na zewnątrz od wkładu balistycznego umieszcza się płytki ze stali pancernej, stopów tytanu lub ceramiki (na przykład z węgliku krzemu) — rozwiązanie to podwyższa wytrzymałość kamizelki i jej zdolność do osłabiania energii pocisku (jest ona rozpraszana na większej powierzchni ciała odpowiadającej powierzchni płytki), ale równocześnie zwiększa jej masę i ogranicza ergonomię, więc jest stosowane tylko w uzasadnionych przypadkach (płytki są wymienne i mogą być usuwane).

Niektóre z zamieszczonych tu informacji od 2023-06 wymagają weryfikacji.

Uwagi: Konieczna weryfikacja zamieszczonych informacji. Uznawanie Szczepanika i Żeglenia za wynalazców kamizelki jest najprawdopodobniej błędne.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Niektóre źródła za wynalazców pierwszych kamizelek kuloodpornych uznają dwóch Polaków: Jana Szczepanika^[2] oraz Kazimierza Żeglenia^[3][4]. W obu kamizelkach energia pocisku była pochłaniana w kolejnych warstwach tkaniny, z której uszyta była sama kamizelka. Jan Szczepanik stał się znany na całym świecie w 1902, gdy kareta wyłożona tkaniną kuloodporną jego pomysłu uchroniła przed bombą i wielce prawdopodobną śmiercią króla Hiszpanii Alfonsa XIII. Pomysł Szczepanika po latach został jednak zapomniany, ponieważ pojawiły się nowe rodzaje pocisków, przed którymi kamizelka ta nie mogła chronić. Jan Szczepanik użył jedwabiu, który ma ograniczoną wytrzymałość − nie istniały wtedy włókna o większej wytrzymałości.

W latach 20. XX wieku amerykańscy gangsterzy nosili swoisty „strój zawodowy” z obszywanych tkaniną stalowych płytek, które miały wyższą odporność balistyczną, lecz zarazem kilkakrotnie podnosiły ciężar samej kamizelki, przez co krępowała ona ruchy chronionego.

Podczas II wojny światowej na szerszą skalę zaczęto stosować kaftany mające zatrzymywać pociski. Później, w trakcie wojny wietnamskiej, podliczono, że bardzo duży procent żołnierzy ginie od odłamków granatów i min, czyli od cząstek o małej energii kinetycznej i słabych właściwościach penetracyjnych. W celu poprawienia sytuacji do wyposażenia żołnierzy amerykańskich zostały wprowadzone specjalne kurtki wykonane z kilku warstw grubej i wytrzymałej tkaniny, które miały bronić przed odłamkami.

W 1965 r. pracująca dla koncernu DuPont Stephanie Kwolek otrzymała nowe włókno syntetyczne − kevlar. Materiał ten charakteryzował się bardzo wysoką wytrzymałością mechaniczną i odpornością cieplną, okazał się świetny do wytwarzania lekkich kamizelek, które były w stanie zatrzymać pociski.

Pierwsze kamizelki nie zawierały sztywnych elementów, natomiast później zaczęto do nich wkładać płyty zbrojne wykonane z różnych materiałów (np. stali lub tytanu bądź materiałów ceramicznych). Wysokostopowa stal pancerna jest wytrzymalsza na przebicie od stopu tytanu lub ceramiki o tej samej grubości, ale stopy tytanu lub tworzywa ceramiczne są dużo lżejsze od stali, więc przy tej samej masie pozwalają stworzyć grubsze pancerze.

Jednym z typów kamizelki kuloodpornej jest kamizelka umożliwiająca przenoszenie wkładów kuloodpornych (z ang. kamizelka plate carrier). Posiada ona kieszenie, w których umieszcza się wymienne wkłady balistyczne, wytwarzane z materiałów kompozytowych.

Zobacz multimedia związane z tematem: Kamizelki kuloodporne

• Wynalazki Szczepanika. jan.private.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-23)]. − m.in. o pancerzu kulochronnym
• Sławomir Łotysz – „Historia sporu o pewien wynalazek. Jan Szczepanik, Kazimierz Żegleń i kamizelka kuloodporna” Analecta. *Studia i Materiały z Dziejów Nauki, nr 1–2/2009
• Sławomir Łotysz – "Mnich wynalazca" (Monk-inventor). Polonia (Chicago) t. 13, 1–2 / 2007 i t. 14, 3–4/2007 (921.0-933.82 archive.is)
• Wypowiedź dr inż Sławomira Łotysza, zamieszczona przez: Slawomir Lotysz
• Sławomir Łotysz – „Mnich wynalazca”' Sławomir Łotysz – „Wynalazczość polska w Stanach Zjednoczonych”
• Anna Pragłowska – „Obrazy i barwy: o wynalazkach i życiu Jana Szczepanika”
• Polski zakonnik – wynalazca kamizelki kuloodpornej. dobrastronapolski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-21)].
• Tomasz Osuch „Jan Szczepanik. Genialny wynalazca z Galicji
• Roman Włodek – Polski Słownik biograficzny t. 193 hasło: Jan Szczepanik
• Witold Iwańczak „Tarnowski pomysłodawca telewizji” Niedziela 24/2012
• Body Armour News