 nr rej. A/490/2017 z 28 sierpnia 2017[1]
| |||||||||||||
 Kaplica w 2018 roku | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||
| Adres |
ul. Drobczyka[2] | ||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Bytomia  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||||
 50°21′21,8″N 18°51′56,0″E/50,356056 18,865556
| |||||||||||||
Kaplica św. Barbary w Bytomiu – rzymskokatolicka[2] murowana kaplica z 1850 roku w Bytomiu-Miechowicach, wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego, podlega parafii pw. Świętego Krzyża w Bytomiu-Miechowicach[3].
Neogotycką kaplicę na Górze Gryca, zbudowano w 1850 roku, dzięki Franzowi von Wincklerowi, w 1856 roku dobudowano wieżyczkę, a w 2017 roku budowlę wpisano do rejestru zabytków.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Według legendy spisanej przez Ludwika Chroboka[4] (1889–1960), miejscowego nauczyciela i poetę[5], w dawnych czasach nocą na szczycie Góry Gryca widywano światła, a w pewne Zaduszki kobiety, które udały się do kościoła miały ujrzeć „świetlisty krzyż, a po jego lewej i prawej stronie dwa palące się światła”[6]. Krzyż miał zniknąć po modlitwach kobiet do św. Barbary, co według opowieści miało zdecydować o zamiarze budowy kaplicy w miejscu zdarzenia[6].
Fundatorem kaplicy, poświęconej patronce górników w najstarszym na wschodnim Górnym Śląsku, publicznym parku[7] dla górników był właściciel Miechowic, Franz von Winckler[8][9][10][11]. Kaplica została zbudowana na Górze Gryca w 1850 roku[12][2][1][9] (według innego źródła przed 1850 rokiem[13]), na wzniesieniu na skraju parku[12], projekt architektoniczny jest przypisywany Richardowi Lucae[12][14][13]. W 1856 roku na dachu budynku osadzono małą wieżyczkę[2][12]. Oficjalne poświęcenie kapliczki odbyło się 2 września 1900 roku, benedykcji dokonał ks. Jan Kuboth[13].
W czasie II wojny boczna ściana kaplicy była uszkodzona[15]. Po 1960 roku budowla została wyremontowana[2]. Około 2015 roku w obrębie budynku, wystąpiła szkoda górnicza, w wyniku której przed marcem 2016 roku spadła kamienna wieżyczka, wcześniej odchylona od pionu[9], którą po tym zdarzeniu zabezpieczono, a pozostały fragment został osłonięty przed dalszym zniszczeniem[16]. Kapliczka była wielokrotnie niszczona przez wandalów, m.in. skradziono blachę z dachu i zniszczono pobliski krzyż[16].
28 sierpnia 2017 roku kaplica, razem z otaczającym ją parkiem, została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego[1], m.in. dzięki staraniom parafii Świętego Krzyża w Bytomiu-Miechowicach[11] i prezydenta Bytomia, Damiana Bartyli[8].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]
Neogotycka[12] kaplica św. Barbary to budowla wolno stojąca, jednonawowa, orientowana, murowana z cegieł, otynkowana[2]. Jednoprzestrzenne wnętrze zostało przekryte sklepieniem krzyżowym[2]. Na kalenicy dachu znajdowała się mała kamienna wieżyczka z szarego piaskowca, zbliżona wyglądem do fiali[2].
W skromnie wyposażonym wnętrzu znajduje się mały ołtarz[2], na którym umieszczono figurę św. Barbary[12], która pochodziła z szybu Północnego kopalni węgla kamiennego Miechowice[17], która przeniesiono do domu katechetycznego[18], ostatecznie umieszczono ją przy grobie górników-ofiar katastrofy z 1905 roku w kopalni Preussen na cmentarzu parafii Świętego Krzyża w Miechowicach[19]. Od około 2000 roku[17] w kaplicy znajduje się obraz–tryptyk z wizerunkiem św. Barbary[17], który przeniesiono z cechowni kopalni Miechowice[10].
W pobliżu kaplicy w 1934 roku ustawiono drewniany krzyż, który miał być wotum wdzięczności za bożą Opatrzność w czasie I wojny światowej[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025, s. 25 [dostęp 2018-07-05].
- ↑ a b c d e f g h i Halina Łabęcka, Zbigniew Marya Łabęcki: Kościoły i kaplice Bytomia. Bytom: Antiqua, 1992, s. 90, seria: Bytom Wczoraj i Dziś.
- ↑ Bytom Miechowice, Krzyża Świętego (Dekanat Bytom Miechowice). Kuria Diecezjalna w Gliwicach. [dostęp 2018-07-08].
- ↑ Adam Kubacz: Legendy i podania dotyczące Miechowic. [dostęp 2018-07-29].
- ↑ Adam Kubacz: Wybitni Miechowiczanie bądź osoby związane z Miechowicami. Gazeta Miechowic. [dostęp 2018-07-08].
- ↑ a b Ludwig Chrobok: Świecący krzyż na Górze Gryca. Urząd Miasta Bytom, 1926 (oryginał). [dostęp 2018-07-08].
- ↑ Marta Chmielewska, Krzysztof Gaidzik: Wpływ górnictwa na współczesny krajobraz kulturowy Rokitnicy i Miechowic (Górny Śląsk). W: Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury. P.P. Zagożdżon, M. Madziarz (red.). Wrocław: 2012, s. 62.
- ↑ a b AK: Bytom ma kolejny zabytkowy park. Urząd Miasta Bytom, 2017-09-08. [dostęp 2018-07-08].
- ↑ a b c Kaplica na Górze Gryca (Grutzberg). Gazeta Miechowic. [dostęp 2018-07-08].
- ↑ a b c Kłos i Wieczorek 2013 ↓, s. 68.
- ↑ a b Michalina Bednarek: Ufundował go Franz Winckler. Od teraz jest zabytkiem. [w:] wyborcza.pl Katowice [on-line]. Agora SA, 2017-09-08. [dostęp 2018-07-05].
- ↑ a b c d e f Kłos i Wieczorek 2013 ↓, s. 67.
- ↑ a b c Kubacz 2016 ↓, s. 7.
- ↑ Adam Kubacz: Architekci, budowniczowie i murarze związani z Miechowicami. Gazeta Miechowic. [dostęp 2018-07-08].
- ↑ Kubacz 2016 ↓, s. 6.
- ↑ a b ks. Bartosz Podhajecki: Góra Gryca [sprostowanie]. Gazeta Miechowic. [dostęp 2018-07-08].
- ↑ a b c Monika Pacukiewicz: 100-lecie kopalni, której nie ma. [w:] naszemiasto.pl Bytom [on-line]. Polska Press, 2002-12-04. [dostęp 2018-07-08].
- ↑ Kłos i Wieczorek 2013 ↓, s. 67–68.
- ↑ Monika Pacukiewicz: 100-lecie kopalni, której nie ma. [w:] naszemiasto.pl Bytom [on-line]. Polska Press, 2002-12-04. [dostęp 2019-11-09].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Leonard Kłos, Edward Wieczorek: Miechowice i okolice. Przyroda i zabytki. Bytom: Urząd Miejski w Bytomiu, 2013. ISBN 978-83-62234-72-1.
- Adam Kubacz. Wzgórze Gryca. „Gazeta Miechowic”. 3 (7), 2016.
