Kara (prawo)

Kara (prawo) – określona przepisami prawa dolegliwość dla podmiotu prawa będąca sankcją za niepodporządkowanie się normom prawnym.

Kary mogą wymierzać jedynie podmioty uprawnione, zazwyczaj organy państwa, ale ustawa może upoważniać do tego inny podmiot. Najczęściej karę nakładają:

Kara w gałęziach prawa

Prawo administracyjne

Osobny artykuł: Kara administracyjna.

Kara administracyjna – określona przepisami prawa dolegliwość dla podmiotu prawa będąca sankcją za niepodporządkowanie się normom prawa administracyjnego.

Katalog kar jest bardzo rozbudowany: zazwyczaj utrata określonych uprawnień, możliwości ich zdobycia lub kara pieniężna.

Kary administracyjne nakładają zazwyczaj organy administracji publicznej (czasami sądy), a kontrolę sprawują sądy.

Prawo cywilne

Osobny artykuł: Odpowiedzialność cywilna.

Kara w prawie cywilnym może być określoną w umowie konsekwencją niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania i nazywana jest wtedy karą umowną.

Prawo karne

Osobny artykuł: Kara kryminalna.

Kara kryminalna – konsekwencja popełnienia przestępstwa, którą jest określona przez prawo karne dolegliwość i w której wyraża się dezaprobata czynu i osoby sprawcy.

Karami kryminalnymi są:

kara grzywny,
kara ograniczenia wolności,
kara pozbawienia wolności,
kara 25 lat pozbawienia wolności (w latach 1970-2023),
kara dożywotniego pozbawienia wolności,
kara aresztu wojskowego,
kara śmierci (w Polsce nie obowiązuje).

Kary kryminalne wymierzają wyłącznie sądy.

Prawo wykroczeń

Osobny artykuł: Kara (Kodeks wykroczeń).

Kara za wykroczenie – konsekwencja popełnienia wykroczenia, którą jest określona przez prawo wykroczeń dolegliwość i w której wyraża się dezaprobata czynu, a czasami również osoby sprawcy.

Karami za wykroczenia są:

Kary za wykroczenia w postępowaniu mandatowym wymierzają wskazane ustawowo organy, a nad tym postępowaniem kontrolę sprawują sądy. W pozostałych przypadkach kary za wykroczenia orzekają sądy.

Do 17 października 2001 sądownictwo nie miało możliwości orzekania w pierwszej instancji kar za wykroczenia – robiły to kolegia do spraw wykroczeń, czyli organy administracji publicznej.

Inne rodzaje kar

Kary dyscyplinarne nakładają organy dyscyplinarne, np. komisja dyscyplinarna, sąd koleżeński lub pracodawca za dokonanie przewinienia dyscyplinarnego. Kary te mają właściwości zbliżone do kar z wielu gałęzi prawa: karnego, wykroczeń, cywilnego, a zwłaszcza administracyjnego; są bardzo zróżnicowane.

Kontrolę nad nakładaniem kar dyscyplinarnych sprawują organy dyscyplinarne wyższych instancji, a czasami również sądy. Nieobjęcie jakiegokolwiek postępowania dyscyplinarnego kontrolą sądową stoi w sprzeczności z konstytucyjną zasadą prawa do sądu.

Zobacz też

Artykuł uwzględnia ograniczony pod względem terytorialnym stan prawny na 2 sierpnia 2010. Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.