Karaka, karraka — typ trzymasztowego, rzadziej czteromasztowego statku żaglowego, rozwinięty w krajach śródziemnomorskich w XV wieku.
Przyjmuje się, że ten typ jednostki żaglowej powstał z połączenia kogi, wprowadzonej na Morze Śródziemne przez piratów z Bajonny, oraz miejscowych typów łodzi[1]. Karaki były pierwszymi w Europie statkami przystosowanymi do oceanicznych podróży z uwagi na wielkość i pojemność, pozwalające na gromadzenie zapasów na długie wyprawy. Używane były zwłaszcza przez hiszpańskich i portugalskich odkrywców w XV i XVI wieku. Północnoeuropejskim odpowiednikiem tego typu był holk. W XVI wieku przekształcona konstrukcja karaki została rozwinięta w galeon.
Na pierwszym i drugim maszcie (fokmaszcie i grotmaszcie) karaki nosiły ożaglowanie rejowe, a na ostatnim, bezanmaszcie – ożaglowanie łacińskie. W porównaniu z wcześniejszymi konstrukcjami kasztele straciły zwieńczenia obronne. Przedni kasztel został mocno wysunięty do przodu przed dziób.[2] W XIV wieku uzbrojenie karak składało się z balist, w XV w. z 3-6 dział umieszczonych na nadbudowie rufowej; później liczbę dział zwiększano, ustawiając je wzdłuż burt na pokładzie środkowym i międzypokładzie. Załoga wojennej karaki liczyła na ogół 100-200 ludzi (30% marynarzy, 70% żołnierzy)[3].
Dane techniczne
[edytuj | edytuj kod]- długość: ponad 50 m
- szerokość: 12 m
- zanurzenie: b.d.
- Nośność: zazwyczaj dochodziła do ok. 800 t (największych nawet 2000 t)
- ożaglowanie: typ 3-masztowy: fokmaszt ożaglowanie rejowe, grotmaszt ożaglowanie rejowe, bezanmaszt ożaglowanie gaflowe
- ożaglowanie: typ 4-masztowy: fokmaszt ożaglowanie rejowe, grotmaszt ożaglowanie rejowe, bezanmaszt oraz bonawentura ożaglowanie łacińskie, dodatkowo marsle
- powierzchnia żagli: 760 m2
- załoga: 350 ludzi (jako okręt wojenny)
- cecha charakterystyczna: przedni kasztel wysunięty do przodu przed dziób
Słynne karaki
[edytuj | edytuj kod]- "Santa María", którą Krzysztof Kolumb odbył wyprawę do Ameryki w 1492 (z towarzyszeniem dwóch karawel),
- "São Gabriel" z eskadry Vasco da Gamy,
- "Victoria" uczestnicząca w wyprawie Magellana jako pierwszy statek, który opłynął świat,
- "Mary Rose" – flagowy okręt wojenny króla Henryka VIII,
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jerzy W. Dziewulski: Wiadomości o jachtach żaglowych. Warszawa: Alma-Press, 2008, s. 329-330. ISBN 978-83-7020-358-0.
- ↑ Tadeusz Górski, Dzieje polskiej floty, Gdańsk: L&L, 2007, ISBN 978-83-60597-04-0.
- ↑ Mała encyklopedia wojskowa. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1970, s. 29-30.
- ↑ Historia karaki "Peter von Danzig" na stronie Akademia Rzygaczy. rzygacz.webd.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-05)]..
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Tadeusz Górski, Dzieje polskiej floty, Gdańsk: L&L, 2007, ISBN 978-83-60597-04-0.
