Karakal

Karakal
	Caracal
	J.E. Gray, 1843
	; Karakal stepowy (C. caracal)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Rząd	drapieżne
Podrząd	kotokształtne
Infrarząd	Feloidea
Rodzina	kotowate
Podrodzina	koty
Rodzaj	karakal
	Typ nomenklatoryczny
	Caracal melanotis J.E. Gray, 1843 (= Felis caracal Schreber, 1776)
Synonimy
	Caracala: J.E. Gray, 1843; Chrysailurus Severtzov, 1858; Profelis Severtzov, 1858; Urolynchus Severtzov, 1858;
	Caracala: J.E. Gray, 1843; Chrysailurus Severtzov, 1858; Profelis Severtzov, 1858; Urolynchus Severtzov, 1858;
Gatunki
	3 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	3 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Karakal^[6], złotokot^[6] (Caracal) – rodzaj ssaków z podrodziny kotów (Felinae) w obrębie rodziny kotowatych (Felidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce i zachodniej oraz środkowej Azji^[7]^[8]^[9].

Morfologia

Długość ciała 61,6–105,7 cm, długość ogona 16,3–34,9 cm; masa ciała samic 6–15,9 kg, samców 11–20 kg^[8]^[10].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1843 roku angielski zoolog John Edward Gray w publikacji swojego autorstwa dotyczącej ssaków ze zbiorów Muzeum Brytyjskiego^[1]. Na gatunek typowy Gray wyznaczył (oznaczenie monotypowe) karakala stepowego (C. caracal).

Etymologia

Caracal (Caracala): fr. caracal ‘karakal’ od, tur. kara kulak ‘czarnouchy’, od kara ‘czarny’; kulak ‘ucho’^[11].
Chrysailurus: gr. χρυσος khrusos ‘złoto’; αιλουρος ailouros ‘kot’^[12]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Felis neglecta J.E. Gray, 1838 (= Felis aurata Temminck, 1827).
Profelis: gr. προ pro ‘przed’; rodzaj Felis Linnaeus, 1758 (kot)^[13]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Felis celidogaster Temminck, 1827 (= Felis aurata Temminck, 1827).
Urolynchus: gr. ουρα ‘ogon’; λυνξ lunx, λυνκος lunkos ‘ryś’^[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Felis caracal Schreber, 1776.

Podział systematyczny

Badania molekularne przeprowadzone w XXI wieku pokazują, że karakal, złotokot afrykański i serwal sawannowy są ze sobą blisko spokrewnione^[15]^[16]. Ich wspólne drogi rozwojowe rozdzieliły się 5,4 miliona lat temu^[17]. Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[18]^[10]^[7]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[6]	Podgatunki^[8]^[7]^[10]	Rozmieszczenie geograficzne^[8]^[7]^[10]	Podstawowe wymiary^[8]^[10]^[b]	Status IUCN^[19]
	Caracal auratus	(Temminck, 1827)	złotokot afrykański	2 podgatunki	lasy Afryki Środkowej od Gwinei (być może Gambii i Gwinei Bissau) po Kenię i północno-zachodnią Tanzanię, na południe do północnej Angoli	DC: 62–101 cm DO: 16–35 cm MC: 6–16 kg	VU
	Caracal caracal	(Schreber, 1776)	karakal stepowy	3 podgatunki	szeroko rozpowszechniony w Afryce (od północnej Mauretanii na wschód do północno-wschodniego Egiptu, od Senegalu na wschód do Sudanu, od południowo-wschodniego Egiptu na południe do Angoli i Południowej Afryki), Bliski Wschód na północ do Turkmenistanu, na wschodzie do zachodnich Indii	DC: 61–106 cm DO: 19–34 cm MC: 6,2–20 kg	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, VU – gatunek narażony.

Opisano również gatunek wymarły z pliocenu dzisiejszej Hiszpanii^[20], jednak jego przynależność do Caracal jest niepewna^[21]:

Caracal depereti Morales, Soria Mayor, Montoya, Pérez & Salesa, 2003

Uwagi

↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Caracal J.E. Gray, 1843.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 46. (ang.).
↑ J.E. Gray: Synopsis of the contents of the British Museum. Wyd. 44. London: G. Woodfall and son, 1843, s. 16. (ang.).
↑ Severtzov 1858 ↓, s. 389.
↑ Severtzov 1858 ↓, s. 386, 390.
↑ Severtzov 1858 ↓, s. 389, 390.
↑ ^a ^b ^c Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 134, 137. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 398. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e M.E. & F.C. Sunquist: Family Felidae (Cats). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 142–143. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Caracal. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-16]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 643. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 159.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 188.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 570.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 402.
↑ W.E. Johnson, E. Eizirik, J. Pecon-Slattery, W.J. Murphy, A. Antunes, E. Teeling & S.J. O’Brien. The Late Miocene Radiation of Modern Felidae: A Genetic Assessment. „Science”. 311 (5757), s. 73–77, 2006. DOI: 10.1126/science.1122277. (ang.).
↑ E. Eizirik, W.E. Johnson & S.J. O’Brien. Submitted. Molecular systematics and revised classification of the family Felidae (Mammalia, Carnivora). „Journal of Mammalogy”. s. 1–39. (ang.).
↑ S.J. O’Brien & W.E. Johnson. The Evolution of Cats. „Scientific American”. Luty, s. 68–75, 2007. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-22]. (ang.).
↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-06-27]. (ang.).
↑ J. Morales, M.D. Soria Mayor, P. Montoya, B. Pérez & M.J. Salesa. Caracal depereti nov. sp. y Felis aff. ilvestris (Felidae, Mammalia) del Plioceno inferior de Layna (Soria, España). „Estudios Geológicos”. 59 (1–4), s. 229, 2003. (hiszp.).
↑ A. Cuccu, A. Valenciano, B. Azanza & D. DeMiguel. A new lynx mandible from the Early Pleistocene of Spain (La Puebla de Valverde, Teruel) and a taxonomical multivariate approach of medium-sized felids. „Historical Biology”. 35 (1), s. 127–138, 2022. DOI: 10.1080/08912963.2021.2024181. (ang.).

Bibliografia

N. Severtzov. Notice sur la classification multisériale des Carnivores, spécialement des Félidés, et les études de zoologie générale qui s’y rattachent. „Revue et magasin de zoologie pure et appliquée”. 2 Série. 10, s. 385–393, 1858. (fr.).
T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[2] Niepoprawna późniejsza pisownia Caracal J.E. Gray, 1843.

[20] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Gray1-1] J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 46. (ang.).

[Gray2-3] J.E. Gray: Synopsis of the contents of the British Museum. Wyd. 44. London: G. Woodfall and son, 1843, s. 16. (ang.).

[CITEREFSevertzov1858[https://www.biodiversitylibrary.org/page/2316805_389]-4] Severtzov 1858 ↓, s. 389.

[CITEREFSevertzov1858[https://www.biodiversitylibrary.org/page/2316658_386],_[https://www.biodiversitylibrary.org/page/2316806_390]-5] Severtzov 1858 ↓, s. 386, 390.

[CITEREFSevertzov1858[https://www.biodiversitylibrary.org/page/2316805_389],_[https://www.biodiversitylibrary.org/page/2316806_390]-6] Severtzov 1858 ↓, s. 389, 390.

[miiz-7] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 134, 137. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[icmw-8] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 398. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[hmw-9] M.E. & F.C. Sunquist: Family Felidae (Cats). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 142–143. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).

[Wilson&Reeder-10] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Caracal. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-16]. (ang.).

[amw-11] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 643. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655315_159]-12] Palmer 1904 ↓, s. 159.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655344_188]-13] Palmer 1904 ↓, s. 188.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655726_570]-14] Palmer 1904 ↓, s. 570.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655858_402]-15] Palmer 1904 ↓, s. 402.

[Johnson&inni-16] W.E. Johnson, E. Eizirik, J. Pecon-Slattery, W.J. Murphy, A. Antunes, E. Teeling & S.J. O’Brien. The Late Miocene Radiation of Modern Felidae: A Genetic Assessment. „Science”. 311 (5757), s. 73–77, 2006. DOI: 10.1126/science.1122277. (ang.).

[Eizirik&inni-17] E. Eizirik, W.E. Johnson & S.J. O’Brien. Submitted. Molecular systematics and revised classification of the family Felidae (Mammalia, Carnivora). „Journal of Mammalogy”. s. 1–39. (ang.).

[O’Brien&Johnson-18] S.J. O’Brien & W.E. Johnson. The Evolution of Cats. „Scientific American”. Luty, s. 68–75, 2007. (ang.).

[mdd-19] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-22]. (ang.).

[21] Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-06-27]. (ang.).

[Morales&inni-22] J. Morales, M.D. Soria Mayor, P. Montoya, B. Pérez & M.J. Salesa. Caracal depereti nov. sp. y Felis aff. ilvestris (Felidae, Mammalia) del Plioceno inferior de Layna (Soria, España). „Estudios Geológicos”. 59 (1–4), s. 229, 2003. (hiszp.).

[cuc&inni-23] A. Cuccu, A. Valenciano, B. Azanza & D. DeMiguel. A new lynx mandible from the Early Pleistocene of Spain (La Puebla de Valverde, Teruel) and a taxonomical multivariate approach of medium-sized felids. „Historical Biology”. 35 (1), s. 127–138, 2022. DOI: 10.1080/08912963.2021.2024181. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[b]

[19]

[20]

[21]