| Data i miejsce urodzenia |
28 stycznia 1910 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
16 września 1993 |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
chemik, nauczyciel akademicki |
| Miejsce zamieszkania |
Szczecin |
| Narodowość |
polska |
| Tytuł naukowy |
prof. dr hab. inż. |
| Alma Mater | |
| Uczelnia |
Szkoła Inżynierska w Szczecinie, później – Politechnika Szczecińska |
| Wydział |
Chemiczny |
| Stanowisko |
kierownik Katedry Chemii Organicznej |
| Odznaczenia | |
   
| |
Karolina Irena Paluch (ur. 28 stycznia 1910 we Lwowie, zm. 16 września 1993 w Szczecinie) – polska chemiczka, nauczyciel akademicki i naukowiec, specjalistka w zakresie chemii organicznej, ze szczególnym uwzględnieniem reakcji związków organicznych z dwutlenkiem chloru (ClO2) i chlorynem sodu (NaClO2)[2][3][a].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Karolina Paluch pochodziła ze Lwowa, gdzie skończyła studia i rozpoczęła pracę zawodową w Uniwersytecie Jana Kazimierza. Wybuch II wojny światowej przerwał ten okres jej kariery zawodowej. Okres wojny i 4 lata powojenne spędziła we Lwowie i w Krakowie, a od 1948 roku była związana ze Szczecinem, a przede wszystkim Wydziałem Chemicznym Szkoły Inżynierskiej, przekształconej w 1955 roku w Politechnikę Szczecińską.
Okres lwowski i krakowski
[edytuj | edytuj kod]Karolina Paluch urodziła się we Lwowie w 1910 roku. Skończyła lwowskie gimnazjum (rok 1928), a następnie rozpoczęła studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Jana Kazimierza (UJK). W 1935 roku obroniła pracę dyplomową na temat syntezy kwasu homotereftalowego (CAS: 501-89-3) i otrzymała dyplom magistra filozofii w zakresie chemii. Po studiach pracowała w UJK, początkowo (rok 1936) w Katedrze Chemii Organicznej prof. Romana Małachowskiego[4] (stanowisko współpracownika naukowego), a następnie (1937–1941) – w Katedrze Krystalografii prof. Ludwika Chrobaka[2][5], jako asystentka.
W latach II wojny światowej Karolina Paluch pracowała w laboratorium chemicznym Kolei Wschodniej we Lwowie (1942–1944), a po wojnie – w Centralnym Laboratorium Przemysłu Spożywczego w Krakowie (1945–1949), gdzie zajmowała stanowisko kierownika działu fermentacji[2].
Okres szczeciński
[edytuj | edytuj kod].jpg)
W 1949 roku K. Paluch przeniosła się do Szczecina, do nowej Szkoły Inżynierskiej (później – Politechnika Szczecińska, PS). Dziekan Wydziału Chemicznego tej szkoły, Jerzy Szmid, od 1947 roku poszukiwał kadrowej obsady stanowisk kierowników katedr[6]. Od 1948 roku Katedrą Rentgenografii na tym Wydziale kierował prof. Ludwik Chrobak, dojeżdżający z Poznania. Jego byłej asystentce powierzono kierownictwo nowej Katedry Chemii Organicznej. W latach 1950–1952 prowadziła dodatkowo wykłady z analizy technicznej i technologii chemicznej organicznej[2][7][8] oraz pełniła funkcję prodziekana Wydziału. Po zmianie przepisów dot. szkolnictwa wyższego w Polsce w 1954 roku otrzymała stanowisko zastępcy profesora, które w 1961 roku zostało przekształcone w stanowisko starszego wykładowcy w Katedrze Chemii Organicznej PS[2].
Od 1958 roku K. Paluch kierowała zespołem, prowadzącym badania reakcji związków organicznych z dwutlenkiem chloru i chlorynami. Zespół (początkowo 3 osoby, a później – 5 osób) opublikował wyniki tych prac w cyklu 35 publikacji naukowych. Były podstawą przyznania pięciu stopni doktorskich i jednej habilitacji. Własną, wykonaną w Szczecinie pracę doktorską, Karolina Paluch obroniła w Politechnice Wrocławskiej w 1961 roku, uzyskując stopień doktora nauk technicznych. Jest współautorką podręcznika „Technologia chloru i związków chloru” (1963)[9]. Habilitację w dziedzinie nauk chemicznych nadała jej Rada Wydziału Chemicznego Politechniki Śląskiej w Gliwicach w 1969 roku. Tytuł profesora nadzwyczajnego otrzymała w 1974 roku od Rady Państwa[2].
W 1962 roku nastąpiła zmiana organizacyjnej struktury Katedry Chemii Organicznej. Wyodrębniono dwa zakłady: Zakład Chemii Organicznej (kierownik: Karolina Paluch) i Zakład Syntezy Organicznej, którego kierownictwo objął dr hab. inż. Andrzej Fabrycy (do 1962 – pracownik Politechniki Śląskiej). W czasie kolejnej reorganizacji (1970) Zakład Chemii Organicznej włączono w strukturę nowo powstałego Instytutu Chemii Podstawowej[7]. W 1980 roku, po odejściu prof. Karoliny Paluch na emeryturę, kierownikiem Zakładu został jej uczeń i współpracownik, doc. dr inż. Józef Jałowiczor, jeden z pierwszych absolwentów Wydziału Chemicznego Szkoły Inżynierskiej[10][7].
Działalność pozauczelniana
[edytuj | edytuj kod]Karolina Paluch była członkiem[2]:
- Związku Chemików Polskich (rok 1937),
- Polskiego Towarzystwa Chemicznego od 1946 roku (należała do grupy członków założycieli Oddziału PTCh w Szczecinie),
- Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika,
- Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego,
- Komisji Nauk Chemicznych Oddziału PAN w Szczecinie
Wspomnienia, odznaczenia, upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Karolinie Paluch otrzymała[2]:
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
- Złoty Krzyż Zasługi
- Medal Komisji Edukacji Narodowej,
- Złota Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego
oraz 4 nagrody Ministra Szkolnictwa Wyższego i kilkanaście nagród rektora Politechniki. Jest matką chrzestną statku handlowego "Politechnika Szczecińska", na którym – na zaproszenie kapitana i załogi – odbyła podróż do Indii[2].
Pokolenia chemików – absolwentów Politechniki Szczecińskiej – wspominają Karolinę Paluch jako wspaniałego wykładowcę i wymagającego, ale sprawiedliwego egzaminatora. Cieszyła się dużą szacunkiem, a równocześnie sympatią studentów, czego wyrazem był m.in. wielki aplauz, jakim witano ją na kolejnych zjazdach absolwentów[2][10]. Z materiałów, opublikowanych z okazji Jubileuszowego Zjazdu Absolwentów Wydziału (1947–1997), zamieszczono zdanie[2]:
W pamięci pracowników i prawie 40 roczników absolwentów pozostała legendą Wydziału Chemicznego Politechniki Szczecińskiej
Pamięć o Karolinie Paluch utrwalają nauczyciele szczecińskich szkół, o czym świadczy zakres materiału z chemii, przekazany uczestnikom konkursu „Omnibus 2010” nt. Wybitni Polacy w dziejach powojennego Szczecina[11]:
Zakres materiału z chemii: Najważniejsi są ludzie – Rola Uczonych przy powoływaniu i działalności Szkoły Inżynierskiej w Szczecinie oraz Wydziału Chemicznego Politechniki Szczecińskiej:
- Dr Jerzy Szmid
- Profesor Tadeusz Rosner
- Profesor Karolina Paluch
- Profesor Józef Kępiński
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W „Encyklopedii Szczecina” (2002) wystąpił błąd w dacie śmierci: jest – 1994, powinno być – 16 września 1993 (informacja potwierdzona w dziekanacie WTiICh ZUT w Szczecinie).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wyszukiwarka miejsca pochówku w Szczecinie
- ↑ a b c d e f g h i j k Komitet Organizacyjny Zjazdu Absolwentów Wydziału Technologii i Inżynierii Chemicznej: 50 lat Wydziału 1947–1997. Szczecin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Szczecińskiej, 1997, s. 114-116. ISBN 83-87423-35-1. (pol.).
- ↑ Praca zbiorowa, red. Tadeusz Białecki: Encyklopedia Szczecina, t. II, P–Ż. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, Instytut Historii, Zakład Historii Pomorza Zachodniego, 2000, s. 25. ISBN 83-7241-089-5. (pol.).
- ↑ Roman Małachowski (1887–1944), chemik-organik. [w:] Kalendarz historyczny [on-line]. www.chronologia.pl. [dostęp 2011-10-12]. (pol.).
- ↑ Wydział Matematyczno-Przyrodniczy UJK, Rada Wydziałowa; Zakład Krystalograficzny. [w:] Uniwersytet Jana Kazimierza [on-line]. franko.lviv.ua. s. 5-6/8. [dostęp 2016-09-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-16)]. (pol.).
- ↑ Jak to z Wydziałem Chemii było; Rozmowa z Zofią Szmid, żoną pierwszego dziekana Wydziału Chemii; Wspomnienia Mścisława Leona Paderewskiego. [w:] Inżynier, nr 2 (25); Wspomnień czar [on-line]. Politechnika Szczecińska, lipiec 2006. s. 30–34. [dostęp 2011-10-11]. (pol.).
- ↑ a b c Instytut Chemii i Podstaw Ochrony Środowiska – historia. [w:] Strona internetowa Instytutu [on-line]. ZUT w Szczecinie. s. 12/32. [dostęp 2016-02-09]. (pol.).
- ↑ Historia Wydziału z www ITN. [w:] INSTYTUT TECHNOLOGII CHEMICZNEJ NIEORGANICZNEJ I INŻYNIERII ŚRODOWISKA [on-line]. itn.zut.edu.pl. [dostęp 2016-05-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-21)]. (pol.).; pierwotny tekst z http://www.ps.pl/ps_site/fileadmin/wtich/plikidoartykulow/ITChNiOS_01.pdf jest obecnie niedostępny
- ↑ Ludwik Wasilewski, Józef Kępiński, Karolina Paluch, Antoni Z. Zieliński: Technologia chloru i związków chloru. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1963.
- ↑ a b Józef Jałowiczor. Żyli wśród nas. „Inżynier”. 3(10), s. 52, październik 2002. [dostęp 2011-10-11]. (pol.).
- ↑ 'Wybitni Polacy w dziejach powojennego Szczecina' – interdyscyplinarny konkurs "OMNIBUS 2010" zorganizowany w Collegium Salesianum w Szczecinie; informacja dostępna 2011-10-08, usunięta z www szkoły po jej aktualizacji
