Kartuzy

Budynek dworca w 2019
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Miejscowość	Kartuzy
Data otwarcia	1 listopada 1886
Poprzednie nazwy	Karthaus (Westpreußen)
Dane techniczne
Liczba peronów	2
Liczba krawędzi peronowych	3
Kasy
Linie kolejowe
214 Somonino – Kartuzy 229 Pruszcz Gdański – Łeba
Położenie na mapie Kartuz Kartuzy
Położenie na mapie Polski Kartuzy
Położenie na mapie województwa pomorskiego Kartuzy
Położenie na mapie powiatu kartuskiego Kartuzy
Położenie na mapie gminy Kartuzy Kartuzy
54°20′03″N 18°12′20″E/54,334167 18,205556
Multimedia w Wikimedia Commons

Kartuzy – stacja kolejowa w Kartuzach, w województwie pomorskim.

Stacja kolejowa w Kartuzach powstała na mocy ustawy parlamentu pruskiego z 25 maja 1883 w sprawie budowy linii kolejowej z Pruszcza Gdańskiego do Kartuz (współcześnie jest to część linii kolejowej nr 229). Otwarcie stacji nastąpiło 1 listopada 1886, natomiast 11 listopada 1901 uruchomiono linię kolejową przez Somonino do Kościerzyny o długości 32,7 km. Kolejna linia kolejowa, łącząca Kartuzy z Lęborkiem, powstała na mocy ustawy parlamentu pruskiego z 2 maja 1900 i została oddana do użytku 4 października 1905.

Kolejną linią wychodzącą z Kartuz miało być połączenie przez Przodkowo i Kielno do Wejherowa, ale realizację tej inwestycji uniemożliwił wybuch I wojny światowej. Sama wojna oszczędziła węzeł kartuski, a 8 lutego 1920 zdjęto z budynku stacyjnego tablicę z niemiecką nazwą „Karthaus”, zastępując ją nową z nazwą „Kartuzy”. W trakcie dwudziestolecia międzywojennego funkcjonowały połączenia m.in. do Gdańska, Gdyni i Helu. W związku z budową magistrali węglowej z Bydgoszczy do Gdyni, odcinek starej linii z Kościerzyny do Somonina został rozebrany, a nową trasę poprowadzono m.in. przez Skorzewo (obecna linia kolejowa nr 214).

W 1939 nazwę stacji ponownie zmieniono na „Karthaus Westpreußen”, a w 1945 przywrócono polską nazwę^[3]. W 1945 w wyniku bombardowań lotniczych budynek dworca uległ zniszczeniu^[4].

W 1953 powstał nowy budynek dworca w stylu socrealistycznym^[5].

29 maja 1994 nastąpiło zawieszenie przewozów osobowych na odcinku Pruszcz Gdański – Kartuzy^[6], a 23 czerwca 2000 zawieszono kursowanie pociągów osobowych na trasie Kartuzy – Lębork^[7]. 28 czerwca 2002 przestała funkcjonować kasa biletowa^[8]. Ostatnie połączenie osobowe z Somonina do Kartuz zawieszono 1 lutego 2003 z powodu nierentowności linii^[3], a 10 kwietnia 2005 został zawieszony przewóz towarów na odcinku Kartuzy – Kamienica Królewska^[6]. Dawne budynki dworcowe zostały zaadaptowane na mieszkania oraz sklepy.

Wznowienie przewozów osobowych z Kartuz do Trójmiasta nastąpiło w 2010 w postaci sezonowych, weekendowych połączeń do Gdyni. Przejazd odbywał się przez stację Somonino, gdzie następowała zmiana kierunku jazdy. Połączenie to funkcjonowało do 2014^[9].

W maju 2015 rozpoczęła się modernizacja stacji, obejmująca wymianę nawierzchni, wymianę urządzeń SRK oraz budowę nowego peronu 2 jako dwukrawędziowego.

1 października 2015 spółka PKP Szybka Kolej Miejska w Trójmieście uruchomiła codzienne połączenie Kartuz z Gdańskiem, realizowane tym razem z pominięciem stacji Somonino (gdzie konieczna byłaby zmiana kierunku jazdy). Stało się to możliwe dzięki odbudowie łącznicy pomiędzy liniami 201 i 229 w Glinczu^[9]. Kasę biletową PKP SKM umieszczono w kontenerze przed dworcem, jednak w następnym roku została ona przeniesiona na targowisko miejskie, co było traktowane jako rozwiązanie przejściowe do czasu budowy nowego dworca^[10].

W lipcu 2016 Gmina Kartuzy ogłosiła przetarg na budowę węzła przesiadkowego z dworcem o architekturze nawiązującej do XIX-wiecznego obiektu z początków istnienia stacji^[11]. Wartość projektu wyniosła około 26 milionów złotych^[12].

W listopadzie 2016 rozpoczęto rozbiórkę dotychczasowego budynku dworca z połowy l. 50^[13]. W jego miejsce w 2017 powstał nowy budynek, przeznaczony do obsługi pasażerów pociągów i autobusów oraz mieszczący bibliotekę oraz informację turystyczną^[14]. Otwarcie nowego dworca nastąpiło 26 czerwca 2018^[15], jeszcze w tym samym roku nowy obiekt otrzymał nagrodę publiczności w konkursie „Dworzec Roku”^[16].

W latach 2022^[17][18]–2023 trwała przebudowa układu torowego w Kartuzach^[19][20].

Na stacji znajdują się dwa perony, a przy nich cztery krawędzie peronowe. Przy drugim peronie znajdował się budynek nastawni Ky, a dalej pomiędzy peronem a nieczynnymi toaletami zachował się żuraw wodny.

Od listopada 2021 na specjalnie wybudowanym torze pomiędzy dworcem autobusowym, a parkingiem stoi odrestaurowana lokomotywa Ty2^[21].

Wzdłuż torów i ulicy Kolejowej znajduje się kilka kolejowych budynków mieszkalnych oraz wieża ciśnień. Ponadto na stacji znajduje się niszczejąca nastawnia obok wiaduktu w ciągu ulicy 3 Maja oraz kanał oczystkowy, obrotnica i pięciostanowiskowa hala wachlarzowa miejscowej parowozowni. W okresie 1934–1939 nosiła ona nazwę Parowozownia Pomocnicza Kartuzy, a w 1939–1945 była to podlegająca lokomotywowni w Gdańsku-Południu (Bw Danzig Vbf) Lokomotywownia Kartuzy (Lokbf Karthaus Westpr).

• Kartuzy w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
• Kartuzy w Atlasie Kolejowym Polski, Czech i Słowacji – atlaskolejowy.net
• Pociągiem do Kartuz z przesiadką na pociąg w Somoninie. PKP PLK modernizuje linie kolejową 229
• Wraca połączenie kolejowe Gdańsk Wrzeszcz - Kartuzy. Powodem przerwy była modernizacja

Kartuzy
Linia 214 Somonino – Kartuzy
Leszno Kartuskie odległość: 4,128 km
Linia 229 Pruszcz Gdański – Łeba
Dzierżążno odległość: 4,836 km		Prokowo odległość: 6,491 km