Kasztelania łęczycka – kasztelania[1][2] powstała w X/XI wieku jako okręg grodowy w trakcie formowania się państwa[3][4]. Obejmowała większą część ziemi łęczyckiej i zajmowała centralne miejsce w stosunku do ówczesnych granic państwa polskiego. Wchodziła w skład prowincji łęczyckiej (XI w.–1231 r.), księstwa łęczyckiego (1231–1352 r.) i województwa łęczyckiego (1352–1793 r.). Siedzibą kasztelanii (kasztelem) była Łęczyca[5].
W I połowie XIV wieku (najpóźniej w 1332 r.) w czasach Władysława Łokietka kasztelania łęczycka utraciła część obszaru na rzecz nowo tworzonej kasztelanii brzezińskiej. Przypuszcza się, że było to spowodowane chęcią usprawnienia przez księcia administracji na południowo-wschodnich rubieżach księstwa łęczyckiego, w związku z wcześniejszym przyłączeniem do księstwa Inowłodza i okolic[6].
Kasztelanowie łęczyccy
[edytuj | edytuj kod]| Imię i nazwisko | Okres urzędowania | przypisy |
|---|---|---|
| Tomasz Sobocki | 1459–1486 | [8] |
| Andrzej | 1486–1495 | |
| Andrzej Zaksiński | (już 1495?) 1496–1511 (jeszcze 1512?) | |
| Wojciech Gledzianowski | 1512–1512 (jeszcze 1514?) | |
| Andrzej Oporowski | 1514–1523 | |
| Jan Kościelecki | (już 1523?) 1526–1535 | |
| Piotr Służewski | 1535–1538 | |
| Mikołaj Brudzewski | 1538–1545 | |
| Zygmunt Parzęczewski | 1545–1549 (jeszcze 1550?) | |
| Jakub Lasocki | 1550–1576 (jeszcze 1577?) | |
| Paweł Szczawiński | 1577–1593 (jeszcze 1595?) | |
| Stanisław Bykowski | (już 1594?) 1595–1611 | |
| Mikołaj Szczawiński | (już 1611?) 1612–1620 | |
| Wacław Kiełczewski | 1620–1628 | |
| Adam Walewski | 1628–1638 (jeszcze 1639?) | |
| Samuel Przerębski | 1638–1639 | |
| Remigian Zaleski | (już 1639?) 1640–1645 | |
| Przemysław Bykowski | 1645–1645 (jeszcze 1646?) | |
| Mikołaj Radziejowski | (już 1645?) 1646–1654 (jeszcze 1655?) | |
| Aleksander Sielski | (już 1654?) 1655–1659 | |
| Andrzej Przyjemski | 1659–1661 | |
| Andrzej Starkowiecki | 1661–1661 (jeszcze 1664?) | |
| Jan Trzebicki | (już 1661?) 1664–1661 (jeszcze 1664?) | |
| Paweł Gembicki | 1649–1686 (jeszcze 1687?) | |
| Ludwik Wierzbowski | 1687–1687 (jeszcze 1692?) | |
| Jerzy Towiański | 1692–1702 | |
| Jerzy Antoni Warszycki | 1702–1718 | |
| Franciszek Skrzyński | 1720–1730 (jeszcze 1731?) | |
| Franciszek Skarbek | 1731–1734 | |
| Maciej Poniatowski | 1736–1743 (jeszcze 1744?) | |
| Józef Walewski | 1744–1750 | |
| Józef Lipski | 1750–1752 | |
| Zygmunt Linowski | 1754–1754 (jeszcze 1757?) | |
| Józef Lasocki | 1757–1760 (jeszcze 1761?) | |
| Józef Walewski | 1761–1762 (jeszcze 1763?) | |
| Tadeusz Lipski | 1763–1795 |
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- krainy historyczne w Polsce
- ziemia łęczycka
- kasztelania sieradzka
- kasztelania brzezińska
- prowincja łęczycka
- księstwo łęczyckie
- województwo łęczyckie
- powiat łęczycki
- senat (I Rzeczpospolita)
- lista polskich herbów szlacheckich
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zygmunt Gloger, Encyklopedia staropolska, t. III, hasło: Kasztelan, Kasztelanja, Warszawa: Druk P. Laskauera i W. Babickiego, 1900.
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. III, hasło: kasztelan, kasztelania, Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880–1914, s. 902-904.
- ↑ Marek Koter, Historyczno-geograficzne podstawy oraz proces kształtowania się regionu łódzkiego., [w:] T. Marszał (red.), Miasto – region – gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 131–161.
- ↑ Jerzy Sikora, Między podbojem a prowincją. Przyczynek do piastowskiej organizacji Polski Centralnej w X i XI w., Olgierd Ławrynowicz, Jerzy Maik, Piotr A. Nowakowski (red.) [w:] Non Sensistis Gladios. Studia ofiarowane Marianowi Głoskowi w 70. rocznicę urodzin, Łódź 2011, s. 349-367.
- ↑ Marek Minakowski, Senat I RP [online], Wielka Genealogia Minakowskiego, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2021-06-11].
- ↑ Marcin Broniarczyk, Kasztelania i kasztelanowie brzezińscy w XVI-XVII wieku, „Brzeziny i region. Przeszłość w narracji interdyscyplinarnej, archeologia, architektura, sztuka, historia”, 2019 [dostęp 2024-02-10].
- ↑ Marek Minakowski, Senat I RP [online], Wielka Genealogia Minakowskiego, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2021-06-11].
- ↑ Polski słownik biograficzny, t. T. 1–53 [dostęp 2021-07-09] (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Marek Koter, Historyczno-geograficzne podstawy oraz proces kształtowania się regionu łódzkiego. [w:] T. Marszał (red.), Miasto – region – gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 131–161. Informacja o pracy: (str. 133-136; Ryc. 1) Opisane jest kształtowanie się prowincji łęczyckiej i kasztelanii wchodzących na jej terenie. Podkreślone jest znaczenie Łęczycy. Na Ryc. 1 pokazany jest zasięg prowincji łęczyckiej przed rozbiciem dzielnicowym, wraz z kasztelaniami znajdującymi się na jej terenie (łęczycką, sieradzką, spicymierską, wolborską, rozpierską, skrzyńską, żarnowską i małogoską).
- Jerzy Sikora, Między podbojem a prowincją. Przyczynek do piastowskiej organizacji Polski Centralnej w X i XI w., Olgierd Ławrynowicz, Jerzy Maik, Piotr A. Nowakowski (red.) [w:] Non Sensistis Gladios. Studia ofiarowane Marianowi Głoskowi w 70. rocznicę urodzin, Łódź 2011, s. 349-367. Informacja o pracy: Praca opisuje proces powstawania prowincji łęczyckiej, który obejmuje: (1) okres wewnętrznej ekspansji państwa Polan w X wieku i związane z tym podporządkowywanie sobie mieszkańców i terenów poprzez niszczenie starych grodów i budowę nowych; (2) zmiany jakie zachodziły na tych terenach podczas reorganizacji państwa rozpoczętej przez Kazimierza Odnowiciela po kryzysie lat 30. XI w., i zachodzącej w 2. poł. XI i 1. poł. XII w. włącznie z powstaniem nowego systemu grodów administracyjnych, co wiązało się z przebudową obiektów z okresu pierwszej monarchii, jak Tum (koło Łęczycy), czy Rozprza, jak i kompletnie nowe założenia: Spicymierz, Sieradz, być może też Wolbórz. Autor posługuje się terminami "grody - ośrodki administracji państwa", "system grodowy" na określenie struktur, które póżniej określane są kasztelaniami.
