Kazimierz Jędrzej Sawicki-Sawa

Prut, Odwet

Kazimierz Sawicki w mundurze gen. brygady
generał brygady
Data i miejsce urodzenia	2 czerwca 1888 Grajewo, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	2 marca 1971 Londyn, Wielka Brytania
Przebieg służby
Lata służby	1914–1948
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie Armia Krajowa
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	1 Pułk Piechoty Legionów, 5 Pułk Piechoty Legionów
Stanowiska	z-ca komendanta POW, dowódca • 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej • piechoty dywizyjnej 29 Dywizji Piechoty • 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty • Obszaru Lwowskiego AK
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa • kampania wrześniowa • powstanie warszawskie
Późniejsza praca	minister w rządzie RP na uchodźstwie
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Kazimierz Jędrzej Sawicki-Sawa, ps. „Prut”, „Odwet” (ur. 2 czerwca 1888 w Grajewie, zm. 2 marca 1971 w Londynie) – generał brygady Wojska Polskiego, wyższy dowódca Armii Krajowej, komendant Obszaru Lwów Związku Walki Zbrojnej/Armii Krajowej (1941–1943), inspektor Biura Inspekcji Komendy Głównej Armii Krajowej od lipca 1943 roku, minister bez teki w rządzie RP na uchodźstwie, w 1966 roku mianowany przez Prezydenta RP na uchodźstwie generałem dywizji, odznaczony Orderem Virtuti Militari.

Syn Jana i Aleksandry z Żelechowskich^[1]. Członek PPS i Organizacji Bojowej PPS od 1905 roku. W 1906 roku więziony przez władze rosyjskie. Studiował medycynę w Pradze i Krakowie. Absolwent Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1908 w Związku Walki Czynnej, od 1910 w Związku Strzeleckim^[2]. W latach 1914–1915 służył w 1 i 5 pułku piechoty Legionów, będąc dowódcą plutonu i kompanii. Od sierpnia 1915 pełnił funkcję zastępcy komendanta głównego Polskiej Organizacji Wojskowej.

Od listopada 1918 do kwietnia 1927 był współorganizatorem – a po śmierci majora Zygmunta Bobrowskiego podczas walk pod Macoszynem 9 stycznia 1919 – dowódcą 36 pułku piechoty Legii Akademickiej w Warszawie^[3]. W marcu 1927 został mianowany dowódcą piechoty dywizyjnej 29 Dywizji Piechoty w Grodnie^[4]. Obowiązki dowódcy pułku przekazał 13 kwietnia 1927 pułkownikowi Erwinowi Więckowskiemu^[5].

13 maja 1932 objął stanowisko dowódcy 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty w Grudziądzu^[6]. W lutym 1938 został powołany na funkcję dyrektora Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Warszawie. Od 31 maja 1939 obowiązki dyrektora PUWFiPW łączył z funkcją generała do spraw jednostek Obrony Narodowej – szefa Biura do Spraw Jednostek Obrony Narodowej^[7].

Po agresji Niemiec na Polskę, 10 września 1939 otrzymał od I wiceministra spraw wojskowych, gen. bryg. Janusza Głuchowskiego, rozkaz objęcia dowództwa Odcinka „Włodzimierz” – od Dubienki (wyłącznie) do północnej granicy Okręgu Korpusu Nr VI – oraz zadanie oczyszczenia i uporządkowania tyłów, a także utworzenia oddziałów z ewakuowanych oficerów i błąkających się bez przydziału oficerów. Kolejny rozkaz nakazywał mu zorganizowanie obrony przepraw na Bugu. 11 września przybył z improwizowanym sztabem do Włodzimierza i objął dowództwo nad ośrodkami zapasowymi, znajdującymi się na terenie Okręgu Korpusu Nr II oraz Wołyńską Półbrygadą Obrony Narodowej i Centrum Wyszkolenia Artylerii^[8]. W dniu 17 września po otrzymaniu informacji o agresji ZSRR na Polskę gen. Sawicki zamierzał wyruszyć z Grupą „Włodzimierz” w kierunku południowym, lecz gen. bryg. Mieczysław Smorawiński (dowódcą Okręgu Korpusu Nr II w Lublinie) zakazał tego i podczas odprawy odebrał dowództwo gen. Sawickiemu, jednocześnie Smorawiński podjął decyzję o przeprowadzeniu demobilizacji żołnierzy zamieszkałych na wschód od Bugu i zakazał otwierania ognia wobec agresora sowieckiego. O godz. 2.00 w nocy 18 września gen. Sawicki wyjechał z Łucka z grupą oficerów sztabu w kierunku Stanisławowa, a w nocy z 19 na 20 września przekroczyli oni granicę z Węgrami^[9].

 Osobny artykuł: Grupa „Włodzimierz”.

Do marca 1941 był internowany na Węgrzech, skąd uciekł i wrócił do Polski na teren okupacji niemieckiej. Po ataku Niemiec na ZSRR, w lipcu 1941 mianowany komendantem Obszaru Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) Lwów na terenie dotychczasowej (do VI 1941) okupacji sowieckiej^[10]. Do Lwowa przybył 20 września 1941, funkcję pełnił do 31 lipca 1943, od lutego 1942 jako komendant Obszaru lwowskiego Armii Krajowej^[11]. W latach 1943–1944 należał do składu Komendy Głównej AK (komórka „Prusy Wschodnie”). W Powstaniu Warszawskim był szefem III rzutu Sztabu. Po upadku powstania w niewoli niemieckiej. Po uwolnieniu z oflagu do 1948 przebywał w Nicei, skąd udał się do Anglii i wstąpił do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia.

Po demobilizacji osiadł w Londynie i aktywnie uczestniczył w życiu politycznym polskiej emigracji. Był członkiem Ligi Niepodległości Polski^[12]. 8 sierpnia 1955 Prezydent RP na Uchodźstwie, August Zaleski, mianował go ministrem w gabinecie Hugona Hankego, a 11 września – w pierwszym rządzie Antoniego Pająka. 11 października 1955, na własną prośbę, został zwolniony z urzędu. Prezydent RP August Zaleski mianował go generałem dywizji ze starszeństwem z dniem 11 listopada 1966 roku w korpusie generałów^[13][14].

Zmarł 2 marca 1971 roku w Londynie. Został pochowany na cmentarzu Gunnersbury^[15][13] (Sq. FA, gr. 38)^[16].

• Podporucznik – 29 września 1914
• Porucznik – 5 marca 1915
• Kapitan – 1919
• Major – 1920
• Podpułkownik – 1921, zweryfikowany 3 maja 1922 ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów piechoty
• Pułkownik – 1 grudnia 1924 ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 48. lokatą w korpusie oficerów piechoty
• Generał brygady – 21 grudnia 1932 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933 i 5. lokatą w korpusie generałów
• Generał dywizji – 11 listopada 1966

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (26 marca 1921)^[17]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Niepodległości (20 stycznia 1931)^[18]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)^[19]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie, po raz pierwszy w 1921)^[20]
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
• Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1937)^[21][22]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Odznaka „Za wierną służbę”^[23]
• Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja)

• Stefan Dembiński: Lista Oficerów Polskich Sił Zbrojnych na uchodźstwie według awansów dokonanych zarządzeniami Prezydenta Rzeczypospolitej, z uwzględnieniem rodzajów broni i służb. [w:] Dziennik Ustaw RP na Uchodźstwie [on-line]. 1969-06-30. [dostęp 2016-11-29].
• KazimierzK. Pindel KazimierzK., Obrona narodowa 1937–1939, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979, ISBN 83-11-06301-X, OCLC 69279234 . Brak numerów stron w książce
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
• Piotr Zarzycki. Grupa „Włodzimierz” we wrześniu 1939 roku. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (157), 1996. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. ISSN 0043-7182. 
• H.P. Kosk, Generalicja polska, tom 2, Oficyna Wydawnicza Ajaks, Pruszków 2001.