Data i miejsce urodzenia |
31 stycznia 1935 |
---|---|
Data śmierci |
3 marca 2023 |
Narodowość | |
Język | |
Alma Mater | |
Dziedzina sztuki | |
Nagrody | |
Kenzaburō Ōe (jap. 大江 健三郎 Ōe Kenzaburō; ur. 31 stycznia 1935 w Ōse, zm. 3 marca 2023) – japoński prozaik i eseista, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1994[1], aktywista ruchu antynuklearnego[2][3].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w wiosce Ōse (ob. część miasta Uchiko) na wyspie Sikoku (Shikoku). W 1954 roku ukończył liceum w Matsuyamie i jeszcze tego samego roku przeniósł się do Tokio, aby studiować (w latach 1954–1959) literaturę francuską na Uniwersytecie Tokijskim.
W czasie studiów debiutował opowiadaniem Kimyō na shigoto (Dziwne zajęcie, 1957), a następnie napisał Shisha no ogori (Hojność umarłych, 1957), Shiiku (Zdobycz, 1958)[4].
Jego twórczość w latach 60. i 70. XX wieku jest naznaczona bolesnym doświadczeniem związanym z wychowaniem syna urodzonego z wadą mózgu. Wątek odpowiedzialności za bliskich, którzy wymagają pomocy, jest widoczny w: Kojinteki na taiken (Sprawa osobista, 1964), Man’en gannen no futtobōru (Futbol ery Manen, 1967), Sora no kaibutsu Aguii (Potwór z nieba Aguii, 1964). Natomiast w Kōzui wa waga tamashii ni oyobi (Powódź sięga mej duszy, 1973) porusza zagrożenia egzystencji w epoce atomowej, a w Dōjidai gēmu (Gry symultaniczne, 1979) przedstawia historię japońskiego społeczeństwa alternatywnego, które wybrało drogę harmonii z przyrodą[4].
W cyklu pięciu opowiadań «Rein-tsuri» o kiku onnatachi (Kobiety słuchające «Drzewa deszczowego», 1982) pisarz przybliża czytelnika do moralnej nicości zagrażającej bohaterom na Hawajach, w Japonii, Meksyku. To rzeczywiste, a zarazem metaforyczne drzewo, zostaje spalone wraz z przytułkiem dla umysłowo chorych na Hawajach. Ogień, który je pochłonął może wkrótce spalić cały świat[4].
W latach 90. Ōe opublikował swoje najobszerniejsze dzieło, trylogię Moeagaru midori no ki (Gorejące zielone drzewo, 1993–1995) i ogłosił, że nie będzie już pisać powieści. Już jednak w 1999 roku wydał Chūgaeri (Salto), a następnie Chenjiringu (lub Torikaeko – Odmieniec, 2000) oraz Ureigao no dōji (Chłopiec o ponurej twarzy, 2002)[4].
Uzasadnienie Komitetu Noblowskiego: „Kenzaburō Ōe jest pisarzem, który z poetycką siłą tworzy wyobrażony świat, w którym życie i mit łączą się, tworząc niepokojący obraz dzisiejszej ludzkiej sytuacji”[5].
Został laureatem Nagrody Asahi za 1994 rok[6].
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]Książki i opowiadania wydane w języku polskim:
- Zdobycz, przeł. z jap. Mikołaj Melanowicz, w: Cień wschodzącego słońca: opowiadania, red. Teresa Abraszewska, Książka i Wiedza, Warszawa 1972
- Hojność umarłych, przeł. z jap. Mikołaj Melanowicz, w: Tydzień świętego mozołu: opowiadania japońskie 1945–1975, red. Mikołaj Melanowicz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1986
- Futbol ery Man'en, przeł. z jap. Mikołaj Melanowicz, Wilga, Warszawa 1995, ISBN 83-901029-8-6
- Zerwać pąki, zabić dzieci, przekł. z ang. Jan Rybicki, Amber, Warszawa 2004. ISBN 83-241-1772-5
- Sprawa osobista, przeł. z ang. Zofia Uhrynowska-Hanasz, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2005, ISBN 83-06-02977-1
- Osobiste doświadczenie, przeł. z jap. Dariusz Latoś, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2022
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ The Nobel Prize in Literature 1994 (ang.)
- ↑ A year on, frustration dominates in Fukushima
- ↑ ノーベル文学賞 大江健三郎さん 死去 88歳. NHK (Japan Broadcasting Corporation), 13 marca 2023. [dostęp 2023-03-13]. (jap.).
- ↑ a b c d Mikołaj Melanowicz: Historia literatury japońskiej. Warszawa: PWN, 2012, s. 430-432. ISBN 978-83-01-17214-5.
- ↑ Kenzaburo Oe. Grove Atlantic, Inc, 2020. [dostęp 2020-01-31]. (ang.).
- ↑ The Asahi Prize [online], Asahi Shimbun [dostęp 2020-03-25] (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- ISNI: 000000012031278X
- VIAF: 97169275
- LCCN: n81033861
- GND: 118735969
- NDL: 00057559
- LIBRIS: 97mplplt0ltc667
- BnF: 11918035n
- SUDOC: 027051641
- SBN: CFIV070733
- NLA: 35395540
- NKC: jn20000604307
- DBNL: oe__002
- BNE: XX965890
- NTA: 069094608
- BIBSYS: 90585344
- CALIS: n2004421986
- CiNii: DA00309723
- Open Library: OL2781343A
- PLWABN: 9810646502905606
- NUKAT: n96214131
- J9U: 987007266160105171
- PTBNP: 164752
- CANTIC: a10266549
- LNB: 000027023
- NSK: 000079352
- BNA: 000066381
- CONOR: 238781795
- BNC: 000072793
- ΕΒΕ: 71274
- BLBNB: 000280775
- KRNLK: KAC199631288
- LIH: LNB:V*336530;=BG