Klasztor Esfigmenu

Μονή Εσφιγμένου

Widok fasady Esphigmenou z pobliskiego nabrzeża
Państwo	Grecja
Miejscowość	Athos
Kościół	Cerkiew Prawdziwie Prawosławnych Chrześcijan Hellady
Rodzaj klasztoru	cenobityczny
Typ zakonu	męski
Obiekty sakralne
Katolikon	Wniebowstąpienia Pańskiego
Położenie na mapie Grecji Klasztor Esfigmenu
Położenie na mapie Św. Góry Athos Klasztor Esfigmenu
40°21′10″N 24°08′17″E/40,352689 24,138053
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Klasztor Esfigmenu (grec.: Μονή Εσφιγμένου) – jeden z klasztorów na Górze Athos. Położony jest w północno-wschodniej części półwyspu. Zajmuje osiemnaste miejsce w atoskiej hierarchii 20 samodzielnych monasterów^[1]. Jest to monaster cenobityczny^[1].

Klasztor i jego główna cerkiew (katholikon) poświęcone zostały Wniebowstąpieniu Pańskiemu^[1]. Jego budowa szacowana jest na X albo XI wiek, jednak według klasztornej tradycji jego fundatorką była cesarzowa bizantyńska Pulcheria, co oznaczałoby, że pierwsza wspólnota monastyczna na tym miejscu działała już w V stuleciu, przed uformowaniem się republiki mnichów na Athos w jej obecnym kształcie^[1].

W średniowieczu klasztor został trzykrotnie splądrowany przez piratów, a w XIV wieku spalony^[1]. Okres jego odnowy rozpoczął się w XVII stuleciu; świetności monasteru nie przerwały zniszczenia, jakich doznał w czasie wojny o niepodległość Grecji^[1]. W 1990 w Esfigmenu żyło 42 mnichów^[1].

Zakonnicy zamieszkujący klasztor Esfigmenu pozostają od 1972 w konflikcie z Patriarchatem Konstantynopolitańskim, który jest zwierzchnikiem klasztorów Athos. Powodem sporu jest zaangażowanie patriarchów w ruch ekumeniczny i prowadzenie dialogu z Kościołem katolickim^[2]. Przedstawiciele Esfigmenu opuścili Świętą Wspólnotę Athos i ogłosili odrzucenie jurysdykcji patriarchy^[2]. Zbuntowani mnisi odmówili jednak opuszczenia zabudowań monasteru, zaś za swoje hasło przyjęli Prawosławie albo śmierć^[2]. W związku z tym 14 grudnia 2002 patriarcha Konstantynopola usunął ich z Cerkwi prawosławnej^[3]. W styczniu 2003 mnisi ponownie odmówili opuszczenia klasztoru^[4]. Pozostali w nim także po tym, gdy Najwyższy Sąd Administracyjny Grecji ponowił nakaz opuszczenia obiektów^[5]. W 2008 zakonnicy zagrozili wysadzeniem w powietrze całego klasztoru^[6].

W 2009 sąd w Salonikach uznał mnichów za winnych utrudniania kanonicznego życia monasteru Esfigmenu i skazał ich na rok więzienia w zawieszeniu^[7].

Równolegle ze wspólnotą zbuntowanych mnichów istnieje wspólnota legalna, która w oczach kanonicznych Kościołów prawosławnych jest jedynym kontynuatorem tradycji klasztoru Esfigmenu. Z powodu okupacji budynków monasterskich przez mnichów usuniętych z Kościoła, grupa ta czasowo zamieszkuje w Karies^[8].

Katholikon klasztoru, który jest użytkowany w naszych czasach, został wzniesiony w pierwszym dziesięcioleciu XIX wieku. W latach 1811, 1818 i 1841 były w nim prowadzone prace nad dekoracją wewnętrzną (freski). Posiada dwie boczne kaplice: Wprowadzenia Matki Bożej do Świątyni oraz Świętych Archaniołów. Oprócz głównej cerkwi klasztor posiada piętnaście mniejszych kaplic usytuowanych w różnych miejscach kompleksu jego zabudowań^[1]. Z katholikonem sąsiaduje fiala, zaś po jego zachodniej stronie wznosi się budynek refektarza^[1].

• Klasztor Esfigmenou na oficjalnej stronie Góry Athos. mountathos.gr. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-11)].
• Site of the Esphigmenou monastery
• Stance of the Church of Greece and Mt.Athos community on the dispute
• Miłosz Wiśniewski, „Prawosławie albo śmierć” – meandry konfliktu wokół monasteru Esfigmenu (2015)