| gmina wiejska | |||||
.jpg) Siedziba urzędu gminy | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| TERC |
1817042 | ||||
| Siedziba | |||||
| Wójt |
Roman Bzdyk | ||||
| Powierzchnia (2022) |
387,72 km² | ||||
| Populacja (2023) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
10,8 os./km² | ||||
| Nr kierunkowy |
13 | ||||
| Kod pocztowy (2022) |
38-543, 38-542 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
RSA | ||||
Adres urzędu: Komańcza 16638-543 Komańcza | |||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |||||
 49°20′N 22°04′E/49,336667 22,068889
| |||||
| Strona internetowa | |||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||
Komańcza – gmina wiejska w południowej części województwa podkarpackiego, w powiecie sanockim, na pograniczu Beskidu Niskiego i Bieszczadów. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie krośnieńskim. Pod względem powierzchni jest trzecią co do wielkości gminą w Polsce.
Siedziba gminy to Komańcza.
Według danych z 30 czerwca 2023 roku liczba ludności wynosiła 4170[4].
Położenie i struktura powierzchni
[edytuj | edytuj kod]Gmina Komańcza położona jest w dolinie Osławy i Osławicy, na granicy Bieszczadów i Beskidu Niskiego. Na jej terenie znajduje się pasmo Chryszczatej. Od południa gmina sąsiaduje ze słowackim krajem preszowskim.
Powierzchnia gminy obejmuje obszar 387,72 km²[5]. W strukturze użytkowania terenu dominują lasy, które zajmują 74,5% powierzchni gminy, a użytki rolne stanowią około 23%. Na grunty pozostałe przypada 2,5% powierzchni gminy.
Historia
[edytuj | edytuj kod]1934–1954
[edytuj | edytuj kod]Gmina zbiorowa Komańcza została utworzona 1 sierpnia 1934 roku w powiecie sanockim w woj. lwowskim z dotychczasowych jednostkowych gmin wiejskich: Czystohorb, Dołżyca, Duszatyn, Jawornik, Komańcza, Mików, Osławica, Prełuki, Radoszyce, Turzańsk i Wisłok Wielki[6]. Gminy te przekształcono 17 września 1934 w 11 gromad (sołectw) gminy Komańcza[7].
Gmina była w latach 1944–1947 terenem intensywnych walk Wojska Polskiego, Milicji Obywatelskiej i WOP z oddziałami UPA. W dniu 1 maja 1946 UPA spaliła w gminie Komańcza 50 gospodarstw.
Po wojnie gmina znalazła się w powiecie sanockim w nowo utworzonym woj. rzeszowskim. Według stanu z 1 lipca 1952 liczyła nadal 17 gromad[8].
Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[9]. Jej obszar wszedł w skład nowych gromad: Komańcza i Wisłok Wielki[10].
1973–
[edytuj | edytuj kod]Gminę Komańcza reaktywowano 1 stycznia 1973 w powiecie bieszczadzkim w woj. rzeszowskim w związku z kolejną reformą administracyjną[11]. Gmina objęła[12].:
- 12 sołectw: Czystogarb, Dołżyca, Komańcza, Łupków, Mików, Mokre, Radoszyce, Rzepedź, Smolnik, Turzańsk, Wisłok Wielki i Wola Michowa,
- 11 obrębów ewidencyjnych: Balnica, Duszatyn, Jawornik, Kulaszne, Maniów, Osławica, Prełuki, Szczawne, Szczerbanówka, Wysoczany i Zubeńsko.
Nowa gmina objęła obszar znacznie większy niż w odsłonie sprzed 1954 roku, ponieważ w jej skład weszły obszary należące dawniej do gminy Szczawne w powiecie sanockim (Kulaszne, Mokre, Rzepedź, Szczawne i Wysoczany) i do gminy Wola Michowa (Balnica, Łupków, Maniów, Smolnik, Szczerbanówka, Wola Michowa i Zubeńsko) w powiecie leskim, których nie reaktywowano.
1 czerwca 1975 roku gmina znalazła się w nowo utworzonym woj. krośnieńskim[13].
2 lipca 1976 do gminy Komańcza włączono część obszaru sołectwa Wola Niżna (Darów, Jasiel, Moszczaniec, Polany Surowiczne, Rudawkę Jaśliska i Surowicę) ze zniesionej gminy Jaśliska[14].
1 lutego 1977 od gminy Komańcza odłączono sołectwo Mokre, włączając je do nowej gminy Zagórz[15].
Od 1999 ponownie w powiecie sanockim, w nowym województwie podkarpackim.
1 stycznia 2017 z gminy wyłączono miejscowości: Darów, Jasiel, Moszczaniec, Polany Surowiczne, Rudawkę Jaśliska i Surowicę, włączając je do reaktywowanej w 2010 roku gminy Jaśliska w powiecie krośnieńskim[16].
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Gminę zamieszkuje pewna grupa ludności autochtonicznej rusińskiej, która częściowo uniknęła przesiedleń z lat 1945–1947. Łemkowie osławiaccy kultywują tradycje kultury duchowej i materialnej górali wschodniobeskidzkich. Grupa ta stanowi jednak ok. 10% mieszkańców gminy.
Wśród polskiej ludności można wyróżnić zarówno autochtonów, którzy zamieszkiwali teren gminy przed 1947 rokiem (przed II wojną światową), jak i tych, którzy przybyli na teren gminy po 1947 roku z innych części powiatu sanockiego i bardziej odległych terenów. Polacy stanowią ok. 90% mieszkańców gminy.
Dane z 30.06.2023 roku[4]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 4170 | 100 | 2094 | 50,2 | 2076 | 49,8 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
10.8 | 5,4 | 5,4 | |||
W spisie w 2011 roku 10,5% mieszkańców zadeklarowało się jako Ukraińcy[17].
Część gminy położona jest na terenie dwóch parków krajobrazowych: Ciśniańsko-Wetlińskiego i Jaśliskiego.
- Piramida wieku mieszkańców gminy Komańcza w 2014 roku
Podział administracyjny
[edytuj | edytuj kod]- Sołectwa
- Czystogarb, Dołżyca, Komańcza, Mików, Nowy Łupków, Radoszyce, Rzepedź "Nad Osławicą", Rzepedź wieś, Smolnik, Szczawne-Kulaszne, Turzańsk, Wisłok Wielki, Wola Michowa, Wysoczany[2]
- Nieistniejące miejscowości
- Balnica, Szczerbanówka, Zubeńsko
Sąsiednie gminy
[edytuj | edytuj kod]Baligród, Bukowsko, Cisna, Jaśliska, Rymanów, gmina Zagórz. Od południa gmina sąsiaduje ze słowackim krajem preszowskim.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Gmina Komańcza w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-07-26], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ a b BIPgminy, sołectwa [dostęp 2019-12-31].
- ↑ a b Urząd Statystyczny w Rzeszowie (2023)
- ↑ a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2023-10-24].
- ↑ BiP | Urząd Gminy Komańcza [online], komancza.pl [dostęp 2023-10-24].
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 649
- ↑ Lwowski Dziennik Wojewódzki. 1934, nr 19, poz. 113
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Uchwała Nr 33/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu sanockiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 18 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 30 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 41)
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Uchwała Nr XVIII/56/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 4 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie rzeszowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 grudnia 1972, Nr 16, Poz. 193).
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 19
- ↑ Dz.U. z 1976 r. nr 24, poz. 143
- ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 2, poz. 11
- ↑ Dz.U. z 2016 r. poz. 1134
- ↑ Gminy, w których udział mniejszości narodowych, etnicznych lub społeczności posługującej się językiem kaszubskim wśród ogółu mieszkańców stanowił w 2011 roku co najmniej 10%. [dostęp 2016-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-16)].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stanisław Żurek, UPA w Bieszczadach, Wrocław: Wydawnictwo „Nortom”, 2007, ISBN 978-83-89684-14-1, OCLC 233486718.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Komańcza, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 297.
- Serwis Gminy Komańcza. komancza.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-22)].
