Kommunarka (ros. Коммунарка) – obiekt specjalny NKWD, obecnie cmentarz prawosławny położony na 24 kilometrze szosy kałuskiej (A130 lub A101)[1] w nowomoskiewskim okręgu administracyjnym Moskwy. Obok Butowa[2] miejsce masowych egzekucji dokonywanych przez NKWD przez rozstrzelanie w latach 1937–1941[3]. Rozstrzelano tu i pochowano 10–14 tys. osób. Znane są dane osobowe 4764 ofiar[4].
Według współpracownika Stowarzyszenia Memoriał Leonida Nowaka w późniejszym miejscu egzekucji znajdowała się do rewolucji październikowej posiadłość ziemska Choroszawka z dworem. Położony był w brzozowym lasku w pobliżu stawu na rzeczce Ordynka. Po przewrocie bolszewickim właściciele majątku zostali wysiedleni, a na przełomie lat 20 i 30. XX w. dwór został przekształcony w obiekt specjalny OGPU. Jego nazwę "Kommunarka" zapożyczono od pobliskiego gospodarstwa pomocniczego OGPU. Na terenie specobiektu wzniesiono daczę dla Gienricha Jagody – wiceprzewodniczącego OGPU, od 1934 przewodniczącego OGPU, następnie ludowego komisarza spraw wewnętrznych (NKWD)[5]. Była to podmiejska rezydencja Jagody, gdzie spotykał się z kierownictwem NKWD.
5 kwietnia 1937 Jagoda został aresztowany przez NKWD, z daczy wywieziono ruchomości. Wobec trwających masowych egzekucji wielkiego terroru pobliski poligon strzelecki NKWD Butowo, gdzie NKWD dokonywało rozstrzeliwań był niewystarczający. W tej sytuacji następca Jagody Nikołaj Jeżow rozkazał przekazać jego daczę oddziałom egzekucyjnym. Od końca sierpnia 1937 służyła jako miejsce egzekucji, a przylegający teren był miejscem pochówku ofiar w anonimowych mogiłach zbiorowych.
Według danych Stowarzyszenia Memoriał w latach 1937–1941 w Moskwie NKWD rozstrzelało ok. 32 000 ludzi, z czego nie mniej niż 29 200 w latach 1937–1938 (dane z akt spraw przechowywanych w Archiwum Oddziału FSB w Moskwie i Centralnym Archiwum FSB Federacji Rosyjskiej). Z liczby 32 000 ofiar 20 763 rozstrzelano i pochowano na poligonie Butowo, kilkaset po skremowaniu na Cmentarzu Dońskim, pozostałych w Kommunarce. Byli to zarówno obywatele ZSRR różnych narodowości, jak i pochodzący z różnych państw cudzoziemcy. Jednym z zamordowanych był polski działacz komunistyczny i poeta Bruno Jasieński[6].
Ostatnia znana duża egzekucja na terenie Kommunarki została przeprowadzona 16 października 1941, w czasie ofensywy Wehrmachtu na Moskwę w ramach masakr więziennych NKWD 1941.
Współczesność
[edytuj | edytuj kod]W 1999 Federalna Służba Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej przekazała obiekt Kommunarka Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej[7].
22 września 2007 na terytorium obiektu została poświęcona świątynia prawosławna pod wezwaniem Świętych Nowomęczenników i Wyznawców Rosyjskich w Kommunarce[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Приход Преображенской церкви в п. Коммунарка Московской области
- ↑ Место захоронения Бутово-Коммунарка. Сахаровский центр. [dostęp 2016-04-29].
- ↑ Послесловие к спискам захороненных в «Коммунарке» Stowarzyszenie Memoriał
- ↑ Мартиролог жертв политических репрессий, расстрелянных и захороненных в Москве и Московской области в 1918–1953 гг. Сахаровский центр. [dostęp 2016-04-29].
- ↑ Леонид Новак Дача особого назначения, Итоги (magazyn) , 31.10.2000 – Nr 44 (230).
- ↑ Ясенский Бруно. Сахаровский центр. [dostęp 2016-04-30].
- ↑ Виктория Волошина Спецобъект «Монастырь» Известия, 28.07.2002.
- ↑ Николай Фигуровский, Спецобъект «Монастырь» Известия, 11.10.2007.
Bibliografia, linki
[edytuj | edytuj kod]- Приход Преображенской церкви в п. Коммунарка Московской области.
- Послесловие к спискам захороненных в «Коммунарке».
- Мартиролог жертв политических репрессий, расстрелянных и захороненных в Москве и Московской области в 1918-1953 гг.
- Леонид Новак Дача особого назначения Итоги (magazyn), 31.10.2000, nr 44 (230).
- Виктория Волошина Спецобъект «Монастырь», Известия, 28 lipca 2002
- Николай Фигуровский, Спецобъект «Монастырь», Известия, 11.10.2007.
- Москва, расстрельные списки - спецобъект «Коммунарка»
