Kopalnia Węgla Kamiennego Anna
50°02′42″N 18°23′26″E/50,045000 18,390556 Pozostałości po KWK Anna (szyb "Jan") | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data założenia |
1832 |
| Data likwidacji |
2004 (2012) |
| Forma prawna |
samodzielny oddział |
| Zatrudnienie |
4096 (1995) |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wodzisławskiego  | |
Położenie na mapie Pszowa  | |
| 50°02′42″N 18°23′26″E/50,045000 18,390556
| |
Kopalnia Węgla Kamiennego Anna – kopalnia węgla kamiennego w Pszowie. Wybudowana została w 1832 r., funkcjonowała samodzielnie do marca 2004 r., a jako KWK Rydułtowy-Anna - „Ruch Anna” do lutego 2012 r. Od 2015 r. część budynków dawnej kopalni wpisana została do rejestru zabytków.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Początki kopalni Anna sięgają 1832 r., kiedy Ferdinand Friedrich August Fritze dokonał zgłoszenia kopalni wraz z prawem do budowy sztolni i prowadzenia robót w odkrytym na terenie Pszowa pokładzie węgla kamiennego[1]. W zgłoszeniu Fritze nazwał kopalnię imieniem „Anna”. Pokład udostępniono szybem „Fund” o głębokości ok. 31 metrów[1]. W 1903 r. wydobycie kopalni „Anna” wyniosło 148 tys. ton węgla kamiennego, a zatrudnienie wzrosło ze 194 do 483 osób[1]. W 1914 r. wybudowano linię kolejową łączącą KWK Anna ze stacją kolejową Olza[2]. W latach 1914–1919 wg projektu wybitnego architekta Hansa Poelziga zbudowano zespół zabudowań szybu "Chrobry I" (dawniej "Rudolf") obejmujący budynek maszyny wyciągowej, nadszybie, sortownię z płuczką, warsztaty oraz zespół elektrowni z kotłownią i rozdzielnią[3]. W kopalni Anna w 1940 r. wydobyto 1,377 mln ton węgla, a już trzy lata później 1,736 mln ton[4]. W latach 1975–1994 zakład nosił nazwę "Kopalnia Węgla Kamiennego Anna w Wodzisławiu Śląskim" (Pszów był wówczas dzielnicą Wodzisławia)[5]. Kopalnia posiadała szyby górnicze w Pszowie, Wodzisławiu Śląskim-Jedłowniku, Wodzisławiu Śląskim-Kokoszycach, Wodzisławiu Śląskim-Zawadzie oraz Czyżowicach[1]. W okresie stanu wojennego w kopalni miał miejsce strajk, przystąpiono wtedy do „militaryzacji” zakładu[6]. Podziemny strajk był jednym z najdłuższych w stanie wojennym i zakończył się dopiero 20 grudnia 1981[6]. W marcu 2004 r. oficjalnie połączono kopalnie Anna i Rydułtowy[7]. Od tej pory KWK Anna działała jako „Ruch Anna” Kopalni Węgla Kamiennego Rydułtowy-Anna. W grudniu 2011 r. zamknięta została pszowska część kopalni Rydułtowy-Anna. Proces wygaszania „Ruchu Anna” trwał do lutego 2012 r., kiedy została definitywnie zamknięta. Po 179 latach w rejonie Pszowa wyczerpały się zasoby węgla. W Annie wydobywano bardzo wysokiej jakości węgiel koksujący[8]. W 2013 roku wyburzono warsztaty. W 2015 roku zespół elektrowni i maszynownię projektu Hansa Poelziga wpisano do rejestru zabytków[3]. W 2016 roku kopalnia Anna została przez Kompanię Węglową przekazana Spółce Restrukturyzacji Kopalń (SRK), która planuje wyburzenie szybu "Chrobry II" z 1970 roku.
Kopalnię zabezpieczała Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Wodzisławiu Śląskim[9].
15 maja 2019 roku Spółka Restrukturyzacji Kopalń przekazała w formie darowizny tereny po zamkniętej kopalni Anna, które miały wartość ponad 4,6 mln zł. Gmina Pszów zyskała w ten sposób tereny o powierzchni 7,4 ha, na których znajdowało się 10 budynków, 17 budowli oraz 18 ruchomych składników mienia[10].
Teren po KWK Anna
[edytuj | edytuj kod]Po zamknięciu KWK Anna, część jej terenu zagospodarowuje się na funkcje rekreacyjno-edukacyjne. Teren nosi nazwę ParkAny. Jest to gra słów łącząca „park” i KWK „Annę”. Na terenie dawnej kopalni powstaje w 2022 biblioteka i wieża widokowa na szybie Jan. Działania te mają być stopniowo rozszerzane na kolejne obiekty i tereny dawnej kopalni[11].
Część budynków wpisanych jest do rejestru zabytków pod nr rej.: A/424/15 z 19.11.2015, są to:
- oberża, kasyno i dom towarowy (obecnie budynek administracji);
- kompleks dawnej elektrociepłowni (obecnie ciepłowni zasilającej miasto);
- budynek rozdzielni głównej elektrowni, budynek kotłowni;
- budynek administracji elektrowni oraz budynek maszynowni;
- budynek maszyny wyciągowej Szybu Chrobry I.
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Widok kopalni w 2012 r. -
Nadszybie "Chrobry I" projektu Hansa Poelziga z około 1915 roku -
Szyb "Chrobry II" z 1970 roku
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Historia KWK "Anna". sitg.rybnik.pl. [dostęp 2015-05-26]. (pol.).
- ↑ Kalendarium najważniejszych wydarzeń w Pszowie. www.pszow.pl. [dostęp 2015-05-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-27)]. (pol.).
- ↑ a b Anna Syska, Przemysłowa nowoczesność. Hans Poelzig w Pszowie, „Zeszyty Naukowe Fundacji Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska” [dostęp 2018-08-22] (ang.).
- ↑ Kopalnie powiatu rybnickiego w latach okupacji
- ↑ Dz.U. z 1994 r. nr 132, poz. 671
- ↑ a b Piotr Hojka, Stan wojenny w Wodzisławiu Śląskim. Bombowcy ze Śląska-zapomniana historia, [w:] Nowiny Wodzisławskie nr 49/2011
- ↑ Oddział KWK "Rydułtowy - Anna". kwsa.pl. [dostęp 2015-05-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-07)]. (pol.).
- ↑ Ostatnia Barbórka. KWK Anna przechodzi do historii. www.tuwodzislaw.pl. [dostęp 2015-05-25]. (pol.).
- ↑ OSRG Wodzisław. csrg.bytom.pl. [dostęp 2015-05-24].
- ↑ SRK przekazała gminie Pszów tereny dawnej kopalni Anna. nettg.pl. [dostęp 2019-11-03].
- ↑ ParkAny nową marką na mapie Pszowa. Łaźnia zmienia się w bibliotekę. nowiny.pl. [dostęp 2022-07-28].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Jaros: Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1984. ISBN 83-00-00648-6.
