 Kopalnia Jowisz, wieże wyciągowe szybów Karol i Edward (przed 1931) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Siedziba | |
| Adres |
ul. Gustawa Morcinka 38 |
| Data założenia |
1910 |
| Data likwidacji |
2006 |
Położenie na mapie Wojkowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu będzińskiego  | |
 50°21′27,9″N 19°02′37,5″E/50,357750 19,043750
| |
Kopalnia Węgla Kamiennego Jowisz (w czasie II wojny światowej Jupitergrube, od 1997 roku Zakład Górniczy Wojkowice) – kopalnia węgla kamiennego w Wojkowicach, która prowadziła eksploatację w latach 1912–2000.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Pomysłodawcą budowy kopalni było Towarzystwo Górniczo-Przemysłowe Saturn stworzone przez właścicieli największych łódzkich zakładów włókienniczych. Dzięki temu zakłady zaopatrywane byłyby w węgiel bez ponoszenia kosztów kupna. W 1907 roku rozpoczęto drążenie pierwszych szybów Karol i Edward[1]. Otwarcie nastąpiło w 1910 roku, a dwa lata później wydobyto pierwszą tonę węgla. W 1914 roku Niemcy zniszczyli urządzenia w szybach, ale cztery miesiące później wznowiono wydobycie. Wkrótce zaczęto montować coraz to nowsze urządzenia. Pierwszy raz do odbudowy chodników użyto tzw. betonitów, czyli betonowych belek. Konie, wykorzystywane w transporcie na dole kopalni, zastąpiono taśmociągiem i kolejką. W kopalni uruchomiono elektrownię. W 1918 roku wydobyto około 150 tys. ton węgla, dzięki czemu kopalnia stała się liderem w Zagłębiu. W czasie II wojny światowej kopalnię przejął pruski koncern Preussag, a nazwę zakładu zmieniono na Jupiter. Nazwa Jowisz powróciła po 1945 roku. Po wojnie kopalnia została włączona w skład Dąbrowskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego w Sosnowcu.
W latach 90. XX wieku kopalnia Jowisz znalazła się w bardzo trudnym położeniu. Fakt stałego pogarszania się efektów działalności kopalni spowodował, że decyzją Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników KWK Jowisz Sp. z o.o. w czerwcu 1997 roku zobowiązano zarząd do opracowania radykalnych działań umożliwiających osiągnięcie przez Spółkę wskaźników gwarantujących prowadzenie działalności gospodarczej bez ponoszenia strat. Powstały wówczas nowe struktury organizacyjno-kapitałowe w formie spółek z ograniczona odpowiedzialnością (na bazie majątku i pracowników KWK Jowisz):
- Zakład Górniczy Wojkowice Sp. z o.o. – dla prowadzenia eksploatacji części złoża objętego obszarem górniczym o powierzchni 4,3 km² wyodrębnionym z pierwotnego obszaru kopalni z zatrudnieniem 1200 pracowników;
- WOJZEC Sp. z o.o., która zajmowała się wytwarzaniem energii elektrycznej i cieplnej, zatrudniała 8 pracowników;
- Przedsiębiorstwo Handlowo Usługowe Domeks administrowało zasobami mieszkaniowymi z zatrudnieniem 9 pracowników;
- Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe HELIOS Sp. z o.o., które prowadziło działalność produkcyjno-usługową na rzecz kopalni z zatrudnieniem 70 pracowników.
KWK Jowisz Sp. z o.o. została postawiona w stan likwidacji z zadaniem prowadzenia dalszego procesu likwidacyjnego finansowanego z budżetu państwa. Nowy, wydzielony na „zdrowej” części bazy surowcowej, Zakład Górniczy Wojkowice przyniósł dodatni wynik na działalności gospodarczej. Ostatnią tonę węgla wydobyto w 2000 roku, a sześć lat później kopalnia została zlikwidowana.
Zaplecze socjalne
[edytuj | edytuj kod]Dzięki kopalni w Wojkowicach powstało wiele osiedli mieszkaniowych dla pracowników kopalni. Kopalnia pomogła także zrealizować w Wojkowicach takie projekty, jak budowa szkoły tysiąclecia, czy utworzenie kompleksu sportowego w parku miejskim. Zakład posiadał ośrodki wczasowe w Ślemieniu (Beskid Mały) i Świnoujściu.[2]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michał Bulsa, Patronackie osiedla robotnicze. Tom 2: Zagłębie Dąbrowskie, Ziemia Rybnicka, Ziemia Wodzisławska, Łódź 2023, s. 93.
- ↑ Stanisław Góra, Kopalnia Węgla Kamiennego Jowisz w Wojkowicach, 2002 (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stanisław Góra: Kopalnia Węgla Kamiennego Jowisz w Wojkowicach. Nakładem KWK "Jowisz", 2002.
- Jerzy Jaros: Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1984. ISBN 83-00-00648-6.
- Piotr i Stanisław Duda "Spacer do przeszłości, czyli Wojkowice w starej fotografii" Wydawnictwo "Śląsk" Katowice 2009 ISBN 978-83-7164-557-0
