Koronacja cara Rosji Mikołaja I na króla Polski i jego żony cesarzowej Rosji Aleksandry Fiodorowny na królową Polski odbyła się 24 maja 1829 w Sali Senatorskiej Zamku Królewskiego w Warszawie^[2].

Mikołaj I Romanow wstąpił na tron rosyjski w grudniu 1825, po śmierci swojego starszego brata cara Aleksandra I. Nowy car Rosji stał się jednocześnie królem Królestwa Polskiego (kongresowego), tak bowiem głosiła konstytucja Królestwa połączonego unią personalną z Imperium Rosyjskim. Koronacja Mikołaja I niecałe cztery lata później w Warszawie była więc czysto symboliczna i opierała się na konkretnych rachubach politycznych.

W kwietniu 1828 wybuchła wojna rosyjsko-turecka, w której początkowo Cesarska Armia Rosyjska ponosiła same klęski. Car chcąc uzyskać wsparcie Polaków z „Kongresówki”, dysponujących znakomitym Wojskiem Polskim, stojącym na wyższym poziomie od armii rosyjskiej, próbował zyskać jej wsparcie pustymi gestami, na przykład przesyłając do Warszawy chorągwie i armaty tureckie zdobyte pod Warną, co propagandowo było przedstawiane jako pomsta za śmierć króla Polski i Węgier Władysława III Warneńczyka w listopadzie 1444 podczas bitwy pod tym miastem^[3].

Minister skarbu Królestwa Polskiego Franciszek Ksawery Drucki Lubecki przekonał Mikołaja, by koronował się na króla Polski nie w Petersburgu, ale w Warszawie, oraz żeby złożył przysięgę na konstytucję^[3]. Car zgodził się na to i dekretem z 17 kwietnia 1829 zapowiedział swoją koronację w polskiej stolicy. 24 maja w Sali Senatorskiej Zamku Królewskiego w obecności posłów, senatorów, ambasadorów i wojskowych car ubrany w polski mundur wojskowy i jego małżonka zostali koronowani na władców Polski. Co warte podkreślenia Prymas Królestwa Polskiego arcybiskup Jan Paweł Woronicz, który przewodniczył uroczystości, nie włożył korony cesarskiej Anny Iwanowny użytej w czasie koronacji na głowę władcy – car Mikołaj zrobił to sam, a następnie koronował swoją żonę Aleksandrę^[4]. Podczas uroczystości koronacyjnych na Zamku Królewskim odbył się uroczysty, wspólny koncert Niccola Paganiniego i Karola Lipińskiego^[5].

Jak wspominał pisarz Andrzej Edward Koźmian:

Planowano zamach na Mikołaja I (o czym jest mowa w Kordianie Juliusza Słowackiego), w związku z tym osobę cara oddzielono od widzów kordonem wojska, co zrobiło bardzo złe wrażenie na poddanych – zamachowcy zresztą się w końcu nie stawili^[2]. Po uroczystościach związanych z koronacją wydano obiad na 300 osób i zorganizowano zabawę dla ludu na terenie wykorzystywanym do takich celów, obecnie będącym częścią parku Ujazdowskiego^[4].

• Ilustracja insygniów koronacyjnych Mikołaja I z okazji koronacji na króla Polski. Polona. [dostęp 2021-01-08]. (pol.).