Koronacja papieska – dawna uroczysta ceremonia inauguracji każdego nowego pontyfikatu papieża, podczas której na głowę nakładano mu potrójną koronę papieską – tiarę. Pierwsza potwierdzona koronacja odbyła się za Mikołaja I w 858 r.^[1], a ostatnia 30 czerwca 1963 r. dokonana przez kardynała Alfredo Ottaviani. Była to inauguracja papieża Pawła VI. Od czasu jego następcy ma miejsce jedynie msza inauguracyjna, podczas której nakładany jest paliusz oraz pierścień rybaka. Koronacja została ostatecznie zniesiona na mocy konstytucji apostolskiej Universi Dominici gregis z 1996.

Koronacje miały miejsce początkowo w bazylice św. Jana na Lateranie, a po okresie niewoli awiniońskiej zazwyczaj w bazylice św. Piotra.

Ceremonia koronacji poprzedzona była procesją, która zatrzymywała się trzykrotnie. W czasie każdego z tych postojów następował obrzęd intromisji (po raz pierwszy w 1409), podczas którego mistrz ceremonii zapalał przed siedzącym na lektyce papieżem, zawieszony na długim metalowym pręcie pęk konopi i wypowiadał po wypaleniu się całego, tradycyjne słowa przestrogi:

Co po polsku znaczy:

Celem słów adresowanych do papieża było przypomnienie mu kruchości ludzkiego życia oraz o przejściowym charakterze ziemskich zaszczytów i dóbr materialnych.

Następnie odbywała się solenna msza koronacyjna. W jej trakcie dziekan kolegium kardynalskiego na ramiona papieża nakładał paliusz, a epistołę i ewangelię śpiewano po dwa razy: w języku greckim i łacińskim. Po mszy miał miejsce właściwy obrzęd koronacji, podczas której papież siedział na tronie, a kardynał protodiakon, po zdjęciu papieskiej infuły, nakładał na jego głowę diadem (tiarę) ze słowami:

Co po polsku znaczy:

Po koronacji papież udzielał uroczystego papieskiego błogosławieństwa Urbi et Orbi.

• T. Kowalewski, Liturgika, czyli Wykład Obrzędów Kościoła Katolickiego, Płock 1920.