Królestwo Indo-Greckie

Królestwo Indo-Greckie – państwo hellenistyczne istniejące na terenie dzisiejszego południowo-wschodniego Afganistanu, północnego Pakistanu i północno-zachodnich Indii w latach ok. 180 p.n.e. do ok. 10 n.e.

Początki królestwa indo-greckiego wiążą się z ekspansją greko-baktryjskiego króla Demetriusza I (ok. 200 p.n.e. – ok. 190 p.n.e.) w kierunku Indii. Około 190 p.n.e., wykorzystując upadek Maurjów, zajął on Paropamisos i Arachozję. Ekspansję na południe kontynuowali jego następcy, Agatokles (ok. 190 – ok. 180 p.n.e.) i Pantaleon (ok. 190 – ok. 185 p.n.e.), którzy opanowali Gandharę i zachodni Pendżab. To oni jako pierwsi zaczęli emitować monety nawiązujące do standardów indyjskich, zawierające obok napisów greckich legendę w piśmie brahmi. Pojawiające się na monetach późniejszych władców greko-baktryjskich motywy sugerujące rywalizację różnych rodów oraz niezbyt odległa w czasie wojna domowa, o której wzmiankuje Justynus, wskazują na rozpad królestwa greko-baktryjskiego i powstanie przynajmniej dwóch niezależnych organizmów, jednego z ośrodkiem w Baktrii, drugiego zaś, nazwanego przez późniejszych historyków królestwem indo-greckim, w Gandharze i Pendżabie.

Dalszą ekspansję w Indiach podjęli działający już niezależnie od Baktrii Apollodotos I (ok. 180 – ok. 160 p.n.e.) i Menander I (ok. 155 – ok. 130 p.n.e.). Ten ostatni był najpotężniejszym z królów indo-greckich. Jego panowanie rozciągało się od Kabulu na zachodzie po Czandigarh na wschodniej granicy Pendżabu oraz od Doliny Swat na północy po Kandahar na południu. W swoich wyprawach dotarł prawdopodobnie aż do Pataliputry (dzis. Patna). Imię Menandra zachowało się w tradycji buddyjskiej – w traktacie Milindapanha występuje on jako nawrócony na buddyzm król Milinda. Po śmierci Menandra królestwo rozpadło się, na co wskazuje już sama ilość znanych nam jedynie z monet i niewielkiej liczby inskrypcji imion greckich władców w Indiach (blisko 30). Możliwe jest, że w pewnych okresach istniały aż trzy królestwa indo-greckie. Około 130 p.n.e. królestwo greko-baktryjskie upadło pod naporem Saków i Yuezhi. Ci ostatni ok. 70 p.n.e. zajęli także Paropamisos i Gandharę, pozbawiając władzy króla Hermaiosa (ok. 90 – ok. 70 p.n.e.). Ostatecznie królestwo podbili jednak wywodzący się od Saków Indo-Scytowie. Około roku 85 p.n.e. indo-scytyjski król Maues (ok. 85 – ok. 60 p.n.e.) zajął Taksilę, jednak Grekom pod przywództwem Apollodotosa II (ok. 80 – ok. 65 p.n.e.) udało się odzyskać ich terytoria w Pendżabie. Z zachodniej części tego regionu, tym razem na zawsze, ok. 55 p.n.e. wyparł ich następca Mauesa, Azes I (57 p.n.e. – ok. 35 p.n.e.). Ostatnim królem indo-greckim był Straton II (ok. 25 p.n.e. – ok. 10 n.e.), panujący we wschodnim Pendżabie, który został podbity przez indo-scytyjskiego satrapę Mathury Rajuvulę (ok. 10 n.e.).

Królestwo indo-greckie początkowo było typowym państwem hellenistycznym, jednak stopniowo jego władcy ulegali indianizacji. Grecy przyjmowali buddyzm i hinduizm, a jedynym dostępnym dla nas świadectwem ich odrębności są monety, z typowo greckimi portretami władców i greckimi obok indyjskich napisami, a także przedstawieniami bogów olimpijskich, którym prawdopodobnie później nie towarzyszył jednak żywy kult. Wpływ Greków na kulturę Indii objawił się przede wszystkim w tzw. sztuce Gandhary, stanowiącej syntezę oddziaływań hellenistycznych i indyjskich.

Chronologia panowania władców indo-greckich i podległe im terytoria^[1]

KRÓLOWIE INDO-GRECCY
Terytorium/ Lata	Paropamisada	Arachozja	Gandhara	Zachodni Pendżab	Wschodni Pendżab
200–190 p.n.e.	Demetriusz I
190–180 p.n.e.	Agatokles	Pantaleon
185–170 p.n.e.	Antymachos I
180–160 p.n.e.	Apollodotos I
175–170 p.n.e.	Demetriusz II
160–155 p.n.e.	Antymachos II
170–145 p.n.e.	Eukratydes I
155–130 p.n.e.	Menander I
130–120 p.n.e.	Zoilos I		Agatokleja
120–110 p.n.e.	Lyzjasz		Straton I
110–100 p.n.e.	Antialkidas		Heliokles II
100 p.n.e.	Polyksenos		Demetriusz III
100–95 p.n.e.	Filoksenos
95–90 p.n.e.	Diomedes	Amyntas		Epandros
90 p.n.e.	Teofilos	Peukolaos		Trazon
90–85 p.n.e.	Nikiasz	Menander II		Artemidoros
90–70 p.n.e.	Hermaios	Archebios
			Maues (Indo-Scyta)
75–70 p.n.e.			Telefos	Apollodotos II
65–55 p.n.e.				Hippostratos	Dionizos
55–35 p.n.e.				Azes I (Indo-Scyta)	Zoilos II
35–25 p.n.e.					Apollofanes
25 p.n.e. – 10 n.e.					Straton II
					Rajuvula (Indo-Scyta)

• Osmund Bopearachchi: INDO-GREEK DYNASTY. Encyclopaedia Iranica. [dostęp 2010-06-21]. (ang.).
• Stanisław Kalita: Grecy w Baktrii i Indiach. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagiellonica”, 2009. ISBN 978-83-88737-92-3. Brak numerów stron w książce