| Serinus serinus[1] | |||
| (Linnaeus, 1766) | |||
_male.jpg) Samiec | |||
_female.jpg) Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
kulczyk | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 letnie lęgowiska występuje całorocznie zimowiska | |||
Kulczyk[4] (Serinus serinus) – gatunek małego ptaka wędrownego z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Monotypowy[2][5].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Zamieszkuje zachodnią, południową i środkową Europę, północną Afrykę i Bliski Wschód. Populacje południowe osiadłe, północne – wędrowne (przeloty III–V i IX–XI); zimują w południowej i południowo-zachodniej Europie, północnej Afryce, w krajach Lewantu i w Iraku[2]. Poza sezonem lęgowym tworzy stada, często mieszane z czyżami i innymi łuszczakami.
W Polsce liczny ptak lęgowy, w wielu rejonach na północy i zachodzie kraju średnio liczny. Najliczniej występuje na Śląsku i Podkarpaciu oraz na terenach dużych aglomeracji miejskich[6]. Według szacunków Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, w latach 2013–2018 populacja kulczyka w Polsce liczyła 567–749 tysięcy par lęgowych[7].
Dawniej występował jedynie na obszarach śródziemnomorskich, w XIX wieku rozpoczął ekspansję na północ[6]. Pierwszy lęg na ziemiach polskich odnotowano w połowie XIX wieku[8].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Wygląd
- Najmniejszy z europejskich łuszczaków, zbliżony wielkością do czyża. Samce mają kuper, pierś i czoło cytrynowożółte, a brzuch biały. Grzbiet, głowa i boki wyraźnie kreskowane. Przez skrzydła przechodzą dwie jaśniejsze pręgi. Upierzenie samicy podobne do samca, ale bledsze, zielonoszare.
- Wymiary średnie
- Długość ciała ok. 11 cm
- Rozpiętość skrzydeł ok. 20 cm
- Masa ciała ok. 12 g
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Obrzeża borów i lasów mieszanych, parki, sady, ogrody[6], otwarte przestrzenie ze skąpą, niską roślinnością.
- Gniazdo
- Starannie uwite i umieszczone na wysokości 3–8 metrów nad ziemią w okółku bocznej gałęzi.
- Jaja
- W maju składa 3–4 jaja o średnich wymiarach 11×16 mm, białe z odcieniem niebieskawym i nielicznymi, słabo widocznymi, czerwonymi plamkami.
- Wysiadywanie, pisklęta
- Od zniesienia ostatniego jaja trwa 10–13 dni. Pisklęta przebywają w gnieździe przez okres 2 tygodni.
- Pożywienie
- Nasiona, pąki, kiełki, kwiaty oraz małe bezkręgowce[2].
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje kulczyka za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy na rok 2015, zawiera się w przedziale 45–75 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3].
Na terenie Polski kulczyk jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[9]. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC)[10].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Serinus serinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Clement, P.: European Serin (Serinus serinus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-04-25].
- ↑ a b BirdLife International, Serinus serinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2019-2 [dostęp 2019-09-23] (ang.).
- ↑ P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Carduelini Vigors, 1825 (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-06-23].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-04-25]. (ang.).
- ↑ a b c Kuczyński L., Chylarecki P.: Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski. Rozmieszczenie, wybiórczość siedliskowa, trendy. Warszawa: GIOŚ, 2012. ISBN 978-83-61227-40-3.
- ↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
- ↑ Przemysław Chylarecki i inni, Trendy liczebności ptaków w Polsce, Warszawa: GIOŚ, 2018, ISBN 978-83-950881-0-0.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
- ↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
