Spis treści
Złotokap pospolity
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
złotokap pospolity | ||
Nazwa systematyczna | |||
Laburnum anagyroides Medik. Vorles. Churpf. Phys. Ges. II. 367, 1787 | |||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
Złotokap pospolity, z. zwyczajny[4] (Laburnum anagyroides Medik.) – gatunek małego drzewa lub wysokiego krzewu należący do rodziny bobowatych. Pochodzi z południowo-wschodniej Europy. W Polsce uprawiany jako roślina ozdobna[5]. Występuje również jako kenofit lokalnie zadomowiony na pojedynczych stanowiskach w lasach w zachodniej części kraju, np. w Wielkopolskim Parku Narodowym[6]. Jest jednym z kilku najpospolitszych w Europie krzewów trujących[7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Wzniesione, wyprostowane gałęzie małego drzewa lub krzewu, dorasta do 7 m wysokości.
- Liście
- Trójlistkowe, długoogonkowe, owalne z szarym meszkiem od spodu, szczególnie młode, u starszych okazów meszek zanika. Pojedyncze listki mają długość 3–8 cm.
- Kwiaty
- Motylkowe, żółte, do 2 cm długości i tworzące luźno opadające grona do 20 cm długości. Bez zapachu. Kwitnie od kwietnia do czerwca.
- Owoce
- Strąki o długości ok. 5 do 6 cm, płaskie, suche, grubościenne. Nasiona koloru czarnego.
-
Pokrój
-
Kwiaty
-
Owoce i nasiona
Biologia
[edytuj | edytuj kod]Wszystkie części rośliny zawierają trujące alkaloidy. Trucizna cytyzyna, paraliżująca nerwy, znajduje się przede wszystkim w kwiatach, nasionach i korzeniach; przy czym najwięcej jest jej w nasionach (1,5%), w liściach jest już pięciokrotnie mniej. Szczególnie wrażliwe na zatrucia są konie (dawka śmiertelna to 0,5 g na 1 kg masy zwierzęcia), odporne są natomiast owce, kozy i zające. Zatrucia zdarzają się też u ludzi, zwłaszcza zagrożone są dzieci. W ich przypadku śmierć może nastąpić po spożyciu 2-10 nasion złotokapu[8].
Właściwości trujące ma mieć także miód zbierany przez pszczoły z kwiatów złotokapu[8], przy czym z powodu braku miodników jedynym pożytkiem pozyskiwanym przez pszczoły z kwiatów złotokapu jest pyłek[9].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]- Surowiec zielarski: Nasiona złotokapu – Citisi semen, ziele złotokapu – Citisi herba. Nasiona (skład frakcji alkaidowych w liściach i kwiatach jest zbliżony) zawierają alkaloidy chinolizydynowe do 3% cytyzyny, która stanowi 95% frakcji alkaloidów, pozostałe to pirolizydyny, metylocytozyna i lektyny.
- Działanie: Dawniej medycyna ludowa wykorzystywała nasiona jako środek wymiotny i przeczyszczający przy zaparciach. Zewnętrznie stosowano w nerwobólach. Współcześnie lektyny pozyskiwane z nasion i ziela stosuje się w analityce klinicznej do oznaczania grup krwi A, B, i 0. Cytyzyna jest składnikiem preparatów Desmoxan, Recigar, Tabex - środków pomocniczych w zwalczaniu nikotynizmu[10].
- Roślina ozdobna
- Uprawiana ze względu na efektowne kwiaty.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-22] (ang.).
- ↑ Laburnum anagyroides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 105, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
- ↑ B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.
- ↑ Magdalena Hildebrand: Krzewy – Leksykon przyrodniczy. Warszawa: Świat Książki za zgodą Mosaik Verlag, 1998, s. 281. ISBN 83-7129-786-6.
- ↑ a b Jakub Mowszowicz , Przewodnik do oznaczania krajowych roślin trujących i szkodliwych, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1982, s. 235-236, ISBN 83-09-00660-8, OCLC 749337977 .
- ↑ L. Bornus i in.: Encyklopedia pszczelarska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1989, s. 256. ISBN 83-09-01291-8.
- ↑ www.doz.pl: Encyklopedia leków: Tabex (Cytisinum). [dostęp 2009-06-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-21)]. (pol.).
- BioLib: 39876
- EoL: 703960
- EUNIS: 170994
- Flora of North America: 242327958
- FloraWeb: 3243
- GBIF: 5356345
- identyfikator iNaturalist: 51810
- IPNI: 501428-1
- ITIS: 26761
- NCBI: 49828
- Plant Finder: 280634
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): ild-8863
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:501428-2
- Tela Botanica: 75203
- identyfikator Tropicos: 13052999
- USDA PLANTS: LAAN2
- CoL: 3RL8J