_13.jpg)
Latynosi – zbiorcze określenie narodów zamieszkujących Amerykę Łacińską i ich potomków na całym świecie. Czasami nazwa ta może się odwoływać do pochodzenia społecznego czy przynależności rasowej (w tym znaczeniu jest używana w krajach Ameryki Centralnej).[1] W USA określenie Latino opisuje wszystkie osoby pochodzące z rejonu Ameryki Łacińskiej. Bywa mylnie stosowany zamiennie z terminem Hispanic, który określa wyłącznie osoby pochodzące z krajów hiszpańskojęzycznych.[2]
Językiem ojczystym Latynosów jest hiszpański lub portugalski. Osoba pochodzenia latynoskiego może być dowolnej rasy lub koloru skóry, ponieważ kategoria ta odnosi się jedynie do pochodzenia i przodków osoby[3].
Latynosi tradycyjnie są zazwyczaj wyznawcami Kościoła katolickiego. Kultura latynoska cechuje się bardzo dużą różnorodnością. Jako jej przykładowe elementy można wymienić m.in. popularne tańce: tango, samba czy rumba. Charakterystyczna jest też latynoska muzyka.
Stany Zjednoczone
[edytuj | edytuj kod]
W latach 2000–2010 liczba osób pochodzenia latynoskiego i hiszpańskiego w Stanach Zjednoczonych przekroczyła 50 mln (16% populacji) i z powodu imigracji była jedną z najszybciej rosnących grup ludności. Meksykanie stanowili 63% całej populacji Latynosów i byli zdecydowanie największą grupą Latynosów w Stanach Zjednoczonych[4].
Do innych większych grup należeli Portorykańczycy (4,6 mln), Kubańczycy (1,8 mln), Salwadorczycy (1,6 miliona), Dominikańczycy (1,4 mln) i Gwatemalczycy (ponad 1 milion). Prawie połowa całej populacji Latynosów zamieszkiwała stany Kalifornia i Teksas, gdzie stanowili ponad jedną trzecią populacji. Stanem z największym odsetkiem Latynosów jest Nowy Meksyk[4].
W 2013 roku Centrum Badawcze Pew ustaliło, że 55% amerykańskich Latynosów identyfikowało się jako katolicy, około 22% wyznawało protestantyzm, a 18% to były osoby niepowiązane religijnie[5].
Pochodzenie genetyczne
[edytuj | edytuj kod]Latynosi pochodzą głównie ze zmieszania się osadników z Europy, rdzennych Amerykanów i afrykańskich niewolników. Przeciętne proporcje pochodzenia z zachodniej Eurazji (Europa i Bliski Wschód), od rdzennych Amerykanów i od Afrykanów w każdym państwie pokazuje tabela:
| Państwo | Populacja[6] | Domieszka europejska % | Domieszka indiańska % | Domieszka afrykańska % | Źródło |
|---|---|---|---|---|---|
| Argentyna | 45,538,000 | 72,3% | 25,2% | 2,5% | Toscanini et al. 2011[7] |
| Boliwia | 12,244,000 | 16,2% | 82,2% | 1,6% | Heinz et al. 2013[8] |
| Brazylia | 211,141,000 | 62,0% | 17,0% | 21,0% | Moura et al. 2015[9] |
| Chile | 19,659,000 | 49,0% | 48,0% | 3,0% | Bermejo et al. 2017[10] |
| Dominikana | 11,331,000 | 52,0% | 10,0% | 38,0% | Mathias et al. 2016[11] |
| Ekwador | 17,980,000 | 32,9% | 61,5% | 5,6% | Rodrigues-Soares et al. 2019[12] |
| Gwatemala | 18,125,000 | 26,5% | 71,2% | 2,3% | Söchtig et al. 2015[13] (średnia ważona dla Metysów i Majów) |
| Honduras | 10,645,000 | 40,0% | 39,0% | 21,0% | Horimoto et al. 2021[14] |
| Kolumbia | 52,321,000 | 52,2% | 32,5% | 15,3% | Ossa et al. 2016[15] |
| Kostaryka | 5,106,000 | 49,2% | 37,9% | 12,9% | Campos-Sánchez et al. 2013[16] |
| Kuba | 11,020,000 | 71,0% | 8,0% | 21,0% | Fortes-Lima et al. 2018[17] |
| Meksyk | 129,740,000 | 38,1% | 58,4% | 3,5% | Chacón-Duque et al. 2018[18] |
| Nikaragua | 6,824,000 | 44,0% | 44,0% | 12,0% | Horimoto et al. 2021[14] |
| Panama | 4,459,000 | 25,0% | 51,0% | 24,0% | Castro-Perez et al. 2016[19] |
| Paragwaj | 6,844,000 | 55,4% | 33,8% | 10,8% | Simão et al. 2021[20] |
| Peru | 33,846,000 | 18,0% | 78,0% | 4,0% | Marker et al. 2020[21] |
| Portoryko | 3,242,000 | 61,0% | 18,0% | 21,0% | Pérez-Mayoral et al. 2019[22] |
| Salwador | 6,310,000 | 39,0% | 52,0% | 9,0% | Horimoto et al. 2021[14] |
| Urugwaj | 3,388,000 | 76,6% | 14,0% | 9,4% | Bonilla et al. 2015[23] |
| Wenezuela | 28,301,000 | 58,8% | 28,6% | 12,6% | Larralde et al. 2001[24] |
| Średnia ważona | 638,064,000 | 50,32% | 37,32% | 12,36% |
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Real Academia Española. Diccionario Usual. [online], buscon.rae.es [dostęp 2025-07-19] [zarchiwizowane z adresu 2011-06-09].
- ↑ The Difference between Hispanic and Latino | Mass Legal Services [online], www.masslegalservices.org [dostęp 2025-07-19].
- ↑ What’s the Difference Between Hispanic and Latino?, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-03-16] (ang.).
- ↑ a b Hispanics in the United States: The U.S. Census of 2010, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-03-16] (ang.).
- ↑ The Shifting Religious Identity of Latinos in the United States [online], Pew Research Center's Religion & Public Life Project, 7 maja 2014 [dostęp 2021-03-16] (ang.).
- ↑ a b World Population Prospects 2024 [online], population.un.org [dostęp 2025-07-19].
- ↑ U. Toscanini i inni, Ancestry proportions in urban populations of Argentina, „Forensic Science International: Genetics Supplement Series”, 3 (1), Progress in Forensic Genetics 14, 2011, e387–e388, DOI: 10.1016/j.fsigss.2011.09.055, ISSN 1875-1768 [dostęp 2025-07-19].
- ↑ Tanja Heinz i inni, Ancestry analysis reveals a predominant Native American component with moderate European admixture in Bolivians, „Forensic Science International: Genetics”, 7 (5), 2013, s. 537–542, DOI: 10.1016/j.fsigen.2013.05.012, ISSN 1872-4973 [dostęp 2025-07-19].
- ↑ Ronald Rodrigues de Moura, Antonio Victor Campos Coelho, Valdir de Queiroz Balbino, Sergio Crovella, Lucas André Cavalcanti Brandão, Meta-analysis of Brazilian genetic admixture and comparison with other Latin America countries, „American Journal of Human Biology”, 27 (5), 2015, s. 674–680, DOI: 10.1002/ajhb.22714, ISSN 1520-6300 [dostęp 2025-07-19] (ang.).
- ↑ Justo Lorenzo Bermejo i inni, Subtypes of Native American ancestry and leading causes of death: Mapuche ancestry-specific associations with gallbladder cancer risk in Chile, „PLoS genetics”, 13 (5), 2017, e1006756, DOI: 10.1371/journal.pgen.1006756, ISSN 1553-7404, PMID: 28542165, PMCID: PMC5444600 [dostęp 2025-07-19].
- ↑ Rasika Ann Mathias i inni, A continuum of admixture in the Western Hemisphere revealed by the African Diaspora genome, „Nature Communications”, 7, 2016, s. 12522, DOI: 10.1038/ncomms12522, ISSN 2041-1723, PMID: 27725671, PMCID: PMC5062574 [dostęp 2025-07-19].
- ↑ Fernanda Rodrigues-Soares i inni, Genomic Ancestry, CYP2D6, CYP2C9, and CYP2C19 Among Latin Americans, „Clinical Pharmacology & Therapeutics”, 107 (1), 2020, s. 257–268, DOI: 10.1002/cpt.1598, ISSN 1532-6535 [dostęp 2025-07-19] (ang.).
- ↑ Jens Söchtig i inni, Genomic insights on the ethno-history of the Maya and the 'Ladinos' from Guatemala, „BMC genomics”, 16 (1), 2015, s. 131, DOI: 10.1186/s12864-015-1339-1, ISSN 1471-2164, PMID: 25887241, PMCID: PMC4422311 [dostęp 2025-07-19].
- ↑ a b c A. Horimoto, J. Cai, T. Thornton, N. Franceschini, POS-424 Genetic Admixture of U.S. Hispanics from Central America, „Kidney International Reports”, 6 (4), 2021, S183, DOI: 10.1016/j.ekir.2021.03.447, ISSN 2468-0249 [dostęp 2025-08-18] (ang.).
- ↑ Humberto Ossa i inni, Outlining the Ancestry Landscape of Colombian Admixed Populations, „PLoS One”, 11 (10), 2016, e0164414, DOI: 10.1371/journal.pone.0164414, ISSN 1932-6203, PMID: 27736937, PMCID: PMC5063461 [dostęp 2025-07-19].
- ↑ Rebeca Campos-Sanchez, Henriette Raventos, Ramiro Barrantes, Ancestry Informative Markers Clarify the Regional Admixture Variation in the Costa Rican Population, „Human Biology”, 85 (5), 2014, DOI: 10.3378/027.085.0505.short, ISSN 0018-7143 [dostęp 2025-07-19] [zarchiwizowane z adresu 2025-01-18] (ang.).
- ↑ Cesar Fortes-Lima i inni, Exploring Cuba’s population structure and demographic history using genome-wide data, „Scientific Reports”, 8 (1), 2018, s. 11422, DOI: 10.1038/s41598-018-29851-3, ISSN 2045-2322 [dostęp 2025-07-19] (ang.).
- ↑ Juan-Camilo Chacón-Duque i inni, Latin Americans show wide-spread Converso ancestry and imprint of local Native ancestry on physical appearance, „Nature Communications”, 9 (1), 2018, s. 5388, DOI: 10.1038/s41467-018-07748-z, ISSN 2041-1723, PMID: 30568240, PMCID: PMC6300600 [dostęp 2025-08-18].
- ↑ Edgardo Castro-Pérez, Diomedes E. Trejos, Tomas Hrbek, Vijayasaradhi Setaluri, Carlos W. Ramos, "Genetic Ancestry of the Panamanian Population: Polymorphic Structure, Chibchan Amerindian Genes; and Biological Perspectives on Diseases", „The Internet Journal of Biological Anthropology”, 6 września 2016.
- ↑ Filipa Simão, The Ancestry of Eastern Paraguay: A Typical South American Profile with a Unique Pattern of Admixture [online], 2021.
- ↑ Katie M. Marker i inni, Human Epidermal Growth Factor Receptor 2-Positive Breast Cancer Is Associated with Indigenous American Ancestry in Latin American Women, „Cancer Research”, 80 (9), 2020, s. 1893–1901, DOI: 10.1158/0008-5472.CAN-19-3659, ISSN 1538-7445, PMID: 32245796, PMCID: PMC7202960 [dostęp 2025-07-19].
- ↑ Julyann Pérez-Mayoral i inni, Association of genetic ancestry with colorectal tumor location in Puerto Rican Latinos, „Human Genomics”, 13 (1), 2019, s. 12, DOI: 10.1186/s40246-019-0196-4, ISSN 1479-7364, PMID: 30786938, PMCID: PMC6383234 [dostęp 2025-07-19].
- ↑ Carolina Bonilla i inni, Breast cancer risk and genetic ancestry: a case-control study in Uruguay, „BMC women's health”, 15, 2015, s. 11, DOI: 10.1186/s12905-015-0171-8, ISSN 1472-6874, PMID: 25783644, PMCID: PMC4341228 [dostęp 2025-07-19].
- ↑ Álvaro Rodríguez Larralde, Dinorah Castro de Guerra, Mercedes González Coira, Jorge Morales, Frecuencia génica y porcentaje de mezcla en diferentes áreas geográficas de Venezuela, de acuerdo a los grupos RH y ABO, „Interciencia”, 26 (1), 2001, s. 8–12, ISSN 0378-1844 [dostęp 2025-07-19].
