Poduszka lepnicy bezłodygowej w tundrze | |
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
lepnica bezłodygowa |
Nazwa systematyczna | |
Silene acaulis (L.) Jacq Enum. stirp. Vindob. 78, 242. 1762[3] |
Lepnica bezłodygowa[4] (Silene acaulis (L.) Jacq.) – gatunek rośliny należący do rodziny goździkowatych. Nazywana potocznie „kwitnącym mchem”. Występuje wokółbiegunowo w północnych częściach Azji, Europy i Ameryki Północnej oraz w górach Europy[5]. W Polsce rośnie tylko w Tatrach[6]. Jest też uprawiana.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Typowa roślina poduszkowa, bardzo niska, jej pędy i liście tworzą półkuliste poduszki o wysokości ok. 5 cm, przypominające nieco mech[7].
- Liście
- Równowąskie, drobne, skórzaste, 1-nerwowe o zaostrzonych końcach i orzęsione na brzegach. Dolne liście w poduszce obumierają[6][7].
- Kwiaty
- Kwiaty wyrastają na szczytach łodyg, różowe do purpuroworóżowych, o średnicy 1–2 cm. Kielich zrośnięty, 5-ząbkowy, z wyraźnymi nerwami. Korona składa się z 5 wolnych płatków o brzegach sercowato wciętych, z długim paznokciem. W miejscu, gdzie płatki zwężają się w paznokieć występuje przykoronek. W środku kwiatu pojedynczy słupek i 10 pręcików o białych pylnikach[7].
- Owoc
- Podłużna torebka, pękająca od góry pięcioma ząbkami. Przez pęknięcia wysypują się drobne, czarniawe nasiona[7].
- Korzenie
- Pojedyncza poduszka lepnicy ma zawsze jeden tylko korzeń, sięgający do 130 cm w głąb i umożliwiający roślinie bytowanie na niedostępnych, kamienistych zboczach[7].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]- Rozwój
- Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od maja do września, zapylana jest przez owady.
- Siedlisko
- Porasta upłazy, strome zbocza i piargi. Rośnie zarówno na wapieniu, jak i na podłożu granitowym (różne podgat.). W Tatrach wychodzi nawet na wysokość ok. 2600 m n.p.m., główne obszary jej występowania to trzy najwyższe piętra: kosówki, halne i turniowe. Schodzi jednak również niżej, do 1000 m n.p.m. Jest bardzo wytrzymała na przymrozki – obserwowano, że nieraz całkowicie ulegała zmrożeniu i zlodowaceniu przez kilka nocy z rzędu, po czym w dzień ogrzana promieniami słońca odmarzała i kwitła dalej[7].
Zmienność
[edytuj | edytuj kod]Występują dwa podgatunki:
- Silene acaulis L. subsp. norica Vierhapper[8] (lepnica norycka[9][8]) – występuje na granicie. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Juncetea trifidi, Ass. Sileno conicae-Cetrarietum[10].
- Silene acaulis L. subsp. pannonica Vierhapper[8] (lepnica pannońska[8]) – występuje na wapieniu. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Seslerion tatrae[10].
Zastosowanie i uprawa
[edytuj | edytuj kod]Jest uprawiana jako roślina ozdobna, szczególnie nadaje się do ogródków skalnych, zwłaszcza do obsadzania szczelin skalnych, murków, luk między kamieniami[11]. Uprawiana w ogródkach zwykle nie kwitnie jednak tak obficie, jak w naturze[12]. Mrozoodporność rośliny jest duża, może być uprawiana w strefach klimatycznych 2-9[12]. Obficiej, niż typowa, dziko rosnąca forma kwitną uprawne kultywary, np. `Floribunda`[11]. Lepnica bezłodygowa najlepiej rośnie na podłożu złożonym z mieszanki żwiru, próchnicy, kawałków skał i niedużej ilości gliny[11]. Najlepsze jest stanowisko słoneczne, ale przysłonięte od południowej strony[11]. Roślinę rozmnaża się przez sadzonkowanie pędów w inspekcie, można też przez wysiew nasion zaraz po ich zebraniu. Konieczne jest częste odnawianie rośliny, gdyż stare poduszki są mało żywotne i słabo kwitną[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2012-05-28].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
- ↑ a b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ a b c d e f Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie. Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.
- ↑ a b c d František Antonín Novák: Tomik III. Rośliny górskie [Horské rostliny.]. il. Svolinský, Karel; tłum. i uzup. Zofia Radwańska-Paryska. Wyd. trzecie. Praga: 1961, s. 20, seria: Nasza przyroda w obrazach. [dostęp 2017-05-11]. (maszynopis, bez ilustracji)
- ↑ Konstanty Stecki: Tatry. Wyd. drugie. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1979, s. 210, seria: Przyroda polska. ISBN 83-214-0052-3.
- ↑ a b Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ a b c d e Eugeniusz Radziul: Skalniaki. Warszawa: PWRiL, 2007. ISBN 978-83-09-01013-5.
- ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
- BioLib: 60976
- EoL: 588670
- EUNIS: 167102
- Flora of North America: 250060827
- FloraWeb: 5579
- GBIF: 5384754
- identyfikator iNaturalist: 68886
- IPNI: 60452326-2
- ITIS: 20041
- NCBI: 39862
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2485026
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:60452326-2
- Tela Botanica: 63949
- identyfikator Tropicos: 6300199
- USDA PLANTS: SIAC
- CoL: 4XBJV