Liga Lotnicza

Logo Ligi Lotniczej
Państwo	Polska
Siedziba	Warszawa
Data założenia	1947
Zakończenie działalności	1953
Rodzaj stowarzyszenia	Stowarzyszenie lotnicze wyższej użyteczności publicznej
Status	Rozwiązana
Zasięg	Ogólnopolski
Członkowie	W 1950 r. stan 537000
Powiązania	Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej; Liga Przyjaciół Żołnierza
brak współrzędnych

Liga Lotnicza (LL) – polskie stowarzyszenie lotnicze wyższej użyteczności publicznej^[1], powołane w miejsce zlikwidowanej przedwojennej Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej (LOPP), działające w latach 1946–1953.

Idea stworzenia Ligi Lotniczej zrodziła się wśród przedwojennych działaczy lotnictwa sportowego po II wojnie światowej. Powołana na zjeździe przedstawicieli aeroklubów^[2] w Poznaniu (15–18 stycznia 1946 r.) za przyzwoleniem władzy ludowej. Inauguracja działalności 26 lipca 1946 r. w Warszawie^[3]. Cele programowe i metody realizacji zbieżne z rozwiązaną LOPP^[3], lecz ograniczone do lotnictwa. Przejęła majątek LOPP oraz tytuł prawny do odszkodowania za samoloty pozostawione podczas wojny w Rumunii i Szwecji^[4]. Ważny czynnik sukcesu (obok tradycji, doświadczonej kadry i zapotrzebowania społecznego) to baza lotnicza zmieniona po 1945 r. (utrata 20 lotnisk szybowcowych i 4 szkół lotniczych^[5] na Kresach wschodnich; przejęcie 30 szkół, 92 lotnisk szybowcowych oraz 9 lotnisk na tzw. ziemiach odzyskanych)^[6]. Otrzymany przywilej^[7] pozwalał na podporządkowanie jej aeroklubów i ośrodków sportu lotniczego.

Statut został ogłoszony w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 września 1947 r.^[8] Zapisy statutu gwarantowały władzy państwowej kontrolę nad działalnością stowarzyszenia. Realia społeczno-polityczne nieznacznie wpłynęły na cele statutowe i sposoby ich osiągania.

Celem Ligi Lotniczej było krzewienie zamiłowania do lotnictwa w jak najszerszych kręgach społeczeństwa oraz popieranie rozwoju lotnictwa polskiego we wszystkich jego dziedzinach^[9]. Dla jego osiągnięcia Liga Lotnicza postanowiła:

• organizować zjazdy, wystawy, konkursy, pokazy, pogadanki, odczyty, kursy i wykłady z dziedziny lotnictwa,
• wydawać lotnicze pisma periodyczne, broszury oraz dzieła naukowe i podręczniki,
• powołać instytuty, zorganizować pracownie naukowe, biblioteki, muzea, warsztaty doświadczalne i szkoły lotnicze,
• popierać wynalazki i wszelkiego rodzaju twórczość w dziedzinie lotnictwa,
• szkolić fachowców lotniczych,
• zakładać i utrzymywać lub subwencjonować ośrodki sportowe, organizować zawody i konkursy lotnicze, ustanawiać nagrody i premie za najlepsze osiągnięcia w sporcie lotniczym itp.
• budować lotniska i urządzenia lotniskowe,
• opracowywać projekty odpowiednich rozporządzeń i przepisów oraz przedstawiać stosowne wnioski właściwym władzom,
• współpracować z pokrewnymi organizacjami innych państw.

Ramy programowe i organizacyjne wyznaczyły Deklaracja Programowa Ligi Lotniczej^[10] i Statut Ligi Lotniczej^[11]. Miała być popularną, powszechną i demokratyczną organizacją społeczną, skupiającą szerokie kręgi społeczeństwa (także ze środowisk robotniczych i chłopskich oraz młodzież), kultywować etos pracy społecznej, pobudzać ofiarność członków, przyczyniać się do wychowania narodu w duchu obywatelskim^[10]. Każdy obywatel RP (lub polska osoba prawna) przyjęty w poczet koła miejscowego mógł zostać członkiem:

• czynnym – lotnicy i fachowi pracownicy lotnictwa: członkowie załóg statków powietrznych, inżynierowie, technicy i mechanicy lotniczy, lekarze, prawnicy, dziennikarze i nauczyciele lotniczy, jeżeli lotnictwo było ich specjalnością i pracowali w nim zawodowo,
• zwyczajnym – każdy przyjęty przez zarząd koła miejscowego,
• nadzwyczajnym – osoby od 14 do 18 lat, zrzeszone w organizacjach młodzieżowych oraz młodzież szkolna (jedynie w kołach szkół nadzorowanych przez władze szkolne),
• dożywotnim – członek czynny lub zwyczajny po jednorazowej wpłacie min. 25-krotnej składki rocznej,
• honorowym – tytuł przyznawało Walne Zgromadzenie na wniosek Zarządu Głównego za szczególne zasługi w dziedzinie lotnictwa lub za wybitny wkład w rozwój Ligi Lotniczej.

Członkostwo^[12] można było utracić (nieopłacanie składek przez 6 miesięcy, nieprzestrzeganie statutu i regulaminu, prowadzenie działalności szkodliwej lub popełnienie czynów haniebnych).

Struktura organizacyjna obejmowała:

• koła miejscowe (min. 20 członków),
• obwody powiatowe/miejskie (min. 5 kół miejscowych),
• okręgi wojewódzkie (min. 3 obwody powiatowe/miejskie),
• władze kół miejscowych, obwodów, okręgów: walne zgromadzenia, zarządy (komisarze).
• władze centralne: Walne Zgromadzenie, Zarząd Główny.

Przy kołach, obwodach, okręgach istniały komisje kontroli, przy Zarządzie Głównym: Główna Komisja Kontroli i Komisja Odznaczeń.

Organami administracyjno-wykonawczymi Ligi Lotniczej były:

• Dyrekcja Naczelna – podległa Zarządowi Głównemu (dyrektor naczelny mianowany przez Zarząd Główny na wniosek zarządów i inspektorów okręgowych^[13], wicedyrektorzy: ds. personalnych i propagandowych oraz ds. technicznych i wyszkolenia – jednocześnie główny inspektor lotniczy).

Siedzibą Naczelnej Dyrekcji^[14] był gmach PLL LOT w Warszawie przy ul. Hożej 39.

• Biuro okręgowe z dyrektorem na czele i inspektorem lotniczym (sprawy techniczne i wyszkolenie),
• Biuro obwodowe z kierownikiem na czele oraz inspektorom obwodowym ds. fachowych (modelarstwo, szybownictwo i inne).

Na podstawie umowy pomiędzy Zarządem Głównym Ligi Lotniczej a Aeroklubem RP z dnia 29 kwietnia 1947 r. Aeroklub RP (reaktywowany w 1945 r.) został członkiem Ligi Lotniczej i korzystał ze sprzętu i urządzeń technicznych, jednak wyłącznie do sportu lotniczego.

Liczba członków w okręgach na 31 grudnia 1947 r^[15]: katowicki (68 947), poznański (38 878), wrocławski (7 160), krakowski (7 040), rzeszowski (6 749), kielecki (5 471), stołeczny (4 280), łódzki (3 990), bydgoski (3 300), lubelski (3 000), gdański (500), warszawski (270), szczeciński (100). Stale zwiększała się liczba członków: 1947 (149 500), 1948 (376 800), 1949 (507 200), 1950 (537 000).

Umocnienie stalinizmu w Polsce i powstanie NATO wpłynęły na los i kształt Ligi Lotniczej po 1949 r. Zwiększono nacisk na jej zdolność obronną.

Postulowano połączenie: Ligi Lotniczej, Ligi Morskiej, Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza, Towarzystwa Przyjaciół Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej, Polskiego Związku Krótkofalowców, Powszechnej Organizacji Służba Polsce. Tymczasowo poprzestano na połączeniu TPŻ, TPORMO i PZK w Ligę Przyjaciół Żołnierza^[16] oraz wskazano potrzebę wprowadzenia do Ligi Lotniczej nowych form pracy pod kierunkiem oficerów lotniczych^[17].

Zaostrzono politykę personalną. Sygnały o inwigilacji przedwojennych lotników przez Urząd Bezpieczeństwa pojawiały się od 1947 r.^[18] Do czystek w lotnictwie cywilnym doszło jesienią 1948 r. pod zarzutem nosicielstwa szkodliwych tendencji nawrotu do tradycji LOPP. Wymagano zgodnej z ideologią komunizmu postawy ideowo-politycznej i tępiono romantyczne nastawienie do latania. W wyniku weryfikacji w 1949 r. usunięto z władz Ligi Lotniczej działaczy uznanych za element reakcyjny, innych wyeliminowano w 1950 r. przez redukcję struktur organizacyjnych: I Walny Zjazd Ligi Lotniczej^[19] (14–15 maja 1950 r.) w Warszawie zmienił statut, likwidując m.in. naczelną dyrekcję oraz biura okręgowe i obwodowe (na stanowiskach funkcyjnych byli przedwojenni fachowcy).

Zadania Ligi Lotniczej związano ściśle z ludowym ustrojem Polski. Obejmowały stworzenie zaplecza dla lotnictwa wojskowego, szkolenie i popularyzację lotnictwa w społeczeństwie. Uchwalono skierowanie wysiłków organizacji na wykonanie planu 6-letniego lotnictwa sportowego^[20]. Odgórnie postanowiono o zwiększeniu baza Ligi Lotniczej o 24 aerokluby, a Służba Polsce przejęła 14 szkół szybowcowych^[21].

Krokiem ku likwidacji Ligi Lotniczej były uchwały: Zarządu Głównego Ligi Lotniczej z grudnia 1950 r. o ożywieniu pracy kół i zacieśnieniu współpracy ze Związkiem Młodzieży Polskiej i wspólna uchwała Ligi Lotniczej, Ligi Przyjaciół Żołnierza (dawne TPŻ, TPORMO i PZK) i Ligi Morskiej regulująca ich współpracę.

Decyzja o powrocie do koncepcji zjednoczeniowej z 1949 roku zapadła na posiedzeniu Biura Politycznego KC PZPR w kwietniu 1953. Połączenie LL, LM i LPŻ w jedną Ligę Przyjaciół Żołnierza odbyło się 10 maja 1953.

Pion lotniczy w Zarządzie Głównym LPŻ przejął działalność szkoleniową i sportową Ligi Lotniczej. Jego zadania obejmowały wychowanie w duchu patriotyzmu i internacjonalizmu, popularyzowanie tradycji ludowego Wojska Polskiego i wiedzy obronnej oraz kształtowanie umiejętności obronnych^[22].

• Aeroklub Polski
• Józef Lucjan Kępiński
• Wiktor Leja
• Liga Obrony Kraju

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 sierpnia 1947 r. o uznaniu Ligi Lotniczej za stowarzyszenie wyższej użyteczności i o rozwiązaniu stowarzyszenia Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej [W:] Dz.U. z 1947 r. nr 60, poz. 333 [dostęp 2014-01-26]
• Statut Ligi Lotniczej, Warszawa 1946, [W:] M.P. 1947 nr 120 poz.763: Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 września 1947 r. w sprawie ogłoszenia statutu stowarzyszenia wyższej użyteczności „Liga Lotnicza”. Dostęp 26 stycznia 2014.
• Deklaracja Programowa Ligi Lotniczej, Warszawa 1946, s. 1.
• Zygmunt Kozak: Organizacja i działalność Ligi Lotniczej w latach 1946–1950; Dostęp: 27 stycznia 2014.
• Protokół Komisji Organizacyjnej Polskiego Lotnictwa Sportowego. Centralne Archiwum Wojskowe (dalej CAW), IV-112, t. 302, s. 6.
• Protokół z zebrania organizacyjnego Ligi Lotniczej z 26.07.1946 r. Muz. Techn., t. 1, s. 72.
• Protokół Romualda Flacha o stanie szybowisk i szkół szybowcowych z dnia 15.12.1945 r. Muz. Tech., t. 1, s. 10.
• Protokół Romualda Flacha o stanie szybowisk i szkół szybowcowych z dnia 25.12.1945 r. Muz. Tech., t. 1, s. 9
• Sprawozdanie z działalności Ligi Lotniczej za 1947 rok. Muz. Tech., t. 1, s. 280–283.
• Protokół z posiedzenia Ligi Przyjaciół Żołnierza, CAW, IV.122, t. 105, s. 59.
• Zarządzenie dowódcy Wojsk Lotniczych nr 069 z grudnia 1949 roku. CAW, IV.112, t. 3, s. 351.
• I Walny Zjazd rozpoczął obrady. [W:] Skrzydlata Polska nr 6/1950, s. 122; s. 131.
• Uchwała Krajowej Konferencji Zjednoczeniowej LPŻ, LM, LL w sprawie utworzenia Ligi Przyjaciół Żołnierza [W:] Skrzydlata Polska nr 7/1953, s. 150.
• Joanna Karpowicz: Smutni panowie z UB i weryfikacja personelu latającego w listopadzie 1948. [dostęp 2014-02-01].

• Zygmunt Kozak: Organizacja i działalność Ligi Lotniczej w latach 1946–1950 – szczegółowe informacje o infrastrukturze lotniczej w 1947 r., podległości i zależność Ligi Lotniczej, działalności szkoleniowej, modelarstwie, spadochroniarstwie, szybownictwie oraz aktywności popularyzatorskiej i wzbogacaniu bazy lotniczej (w tym o konkursach, zawodach, inicjatywie budowy Domu Lotnika, Tygodniach Ligi Lotniczej, zakupie sanitarek dla potrzeb aeroklubów itp.)
• Statut Ligi Lotniczej
• Aeroklub Polski – Historia. aeroklub-polski.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-29)].
• Instrukcja Ministra Komunikacji z dnia 15 września 1950 r. o używaniu samolotów sanitarnych lotnictwa cywilnego
• Zygmunt Kozak: Organizacja i działalność Ligi Lotniczej w latach 1946–1950
• Stowarzyszenie Parcina
• Śląsko-Dąbrowski Okręg Wojewódzki Ligi Lotniczej