 Morfologia (ligustr pospolity) | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
ligustr | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Ligustrum L. Sp. Pl. 7. 1 Mai 1753[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
| |||
.jpg)
Ligustr (Ligustrum L.) – rodzaj roślin należący do rodziny oliwkowatych (Oleaceae). Liczy 45 gatunków[3]. Większość występuje w południowo-wschodniej i wschodniej Azji, jeden gatunek – ligustr pospolity L. vulgare rośnie w Europie, rejonie Kaukazu i północno-zachodniej Afryce, także jeden gatunek – Ligustrum australianum występuje w Queensland w północnej Australii[3][5]. Różne gatunki zawleczone poza obszar naturalnego występowania są uciążliwymi gatunkami inwazyjnymi[6]. L. robustum zaliczony został do 100 najbardziej inwazyjnych gatunków na świecie[7].
W naturze ligustry rosną zwykle w różnych formacjach zaroślowych, często na glebach wapiennych. Ich kwiaty zapylane są przez owady[8]. Kwiaty pachną, ale aromat bywa nieprzyjemny ze względu na zawartość trimetyloaminy o zapachu podobnym do amoniaku[6]. Na ligustrze żeruje pryszczel lekarski – trujący owad dawniej wykorzystywany w medycynie[9].
Różne gatunki i odmiany uprawiane są jako rośliny ozdobne, często w formie żywopłotów – np. ligustr pospolity i ligustr jajowatolistny L. ovalifolium. Ligustr lśniący L. lucidum uprawiany jest jako zimozielone drzewo uliczne w Azji i południowej Europie (też rośnie inwazyjnie w Nowej Zelandii i Australii). Rośliny z tego rodzaju wykorzystywane są także jako miododajne i lecznicze[6][8].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Krzewy i drzewa osiągające ok. 15 m wysokości[8].
- Liście
- Zimozielone lub sezonowe, naprzeciwległe, pojedyncze, krótkoogonkowe, całobrzegie i nieco mięsiste[8][10].
- Kwiaty
- Obupłciowe, zebrane w wyrastające szczytowo lub podszczytowo kwiatostany wiechowato-wierzchotkowe. Kielich dzwonkowaty, składa się z 4 działek zrośniętych u nasady, często drobnych[5][8]. Płatki korony są cztery, białe, u nasady są zrośnięte w krótką lub dłuższą, walcowatą rurkę, zakończoną wolnymi, nieco kapturkowatymi łatkami. Pręciki są dwa, są schowane lub wystają z rurki korony. Zalążnia jest górna i dwukomorowa, w każdej komorze rozwijają się dwa zalążki[8][5]. Szyjka słupka jest krótka, z rozwidlonym znamieniem[10].
- Owoce
- Czarne lub ciemnoniebieskie[8], mięsiste pestkowce podobne do jagód z papierzastym lub błoniastym endokarpem otaczającym 1–4 nasiona[10][5].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny oliwkowatych (Oleaceae), a w jej obrębie z plemienia Oleeae[11]. Wraz z rodzajem lilak Syringa łączony jest w podplemię Ligustrinae Koehne (1893)[5]. Analizy filogenetyczne oparte na badaniach molekularnych pozwoliły stwierdzić, że rodzaj Ligustrum jest zagnieżdżony w rodzaju Syringa, czyniąc z niego takson parafiletyczny[12].
- Ligustrum angustum B.M.Miao
- Ligustrum australianum F.Muell.
- Ligustrum compactum (Wall. ex G.Don) Hook.f. & Thomson ex Brandis
- Ligustrum confusum Decne.
- Ligustrum cumingianum Decne.
- Ligustrum delavayanum Har.
- Ligustrum expansum Rehder
- Ligustrum foliosum Nakai
- Ligustrum glomeratum Blume
- Ligustrum gracile Rehder
- Ligustrum guangdongense R.J.Wang & H.Z.Wen
- Ligustrum henryi Hemsl.
- Ligustrum ibota Siebold
- Ligustrum japonicum Thunb.
- Ligustrum leucanthum (S.Moore) P.S.Green
- Ligustrum lianum P.S.Hsu
- Ligustrum lindleyi (Wall. ex G.Don) P.S.Green
- Ligustrum liukiuense Koidz.
- Ligustrum lucidum W.T.Aiton – ligustr lśniący
- Ligustrum micranthum Zucc.
- Ligustrum minii Raizada
- Ligustrum morrisonense Kaneh. & Sasaki
- Ligustrum myrsinites Decne.
- Ligustrum nepalense Wall.
- Ligustrum novoguineense Lingelsh.
- Ligustrum obovatilimbum B.M.Miao
- Ligustrum obtusifolium Siebold & Zucc. – ligustr tępolistny
- Ligustrum ovalifolium Hassk. – ligustr jajowatolistny
- Ligustrum parvifolium Kiew
- Ligustrum pricei Hayata
- Ligustrum punctifolium M.C.Chang
- Ligustrum quihoui Carrière
- Ligustrum retusum Merr.
- Ligustrum robustum (Roxb.) Blume
- Ligustrum salicinum Nakai
- Ligustrum sempervirens (Franch.) Lingelsh.
- Ligustrum sinense Lour.
- Ligustrum stenophyllum Quisumb. & Merr.
- Ligustrum strongylophyllum Hemsl.
- Ligustrum tamakii Hatus.
- Ligustrum tenuipes M.C.Chang
- Ligustrum tschonoskii Decne.
- Ligustrum undulatum Blume
- Ligustrum vulgare L. – ligustr pospolity
- Ligustrum xingrenense D.J.Liu
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
- ↑ a b c d e Ligustrum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-11].
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-16].
- ↑ a b c d e K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 302. ISBN 978-3-642-62200-7.
- ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 526, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Lowe S. i inni, 100 of the World’s Worst Invasive Alien Species A selection from the Global Invasive Species Database., The Invasive Species Specialist Group (ISSG) a specialist group of the Species Survival Commission (SSC) of the World Conservation Union (IUCN), 2004 [dostęp 2024-11-18].
- ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 414. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ Aleksander Smakosz, Bug as a Drug. Lytta vesicatoria L. Applications in Nineteenth Century Official Medicine, „Pharmacognosy Reviews”, 16 (31), 2022, s. 27–33, DOI: 10.5530/phrev.2022.16.5 [dostęp 2023-10-09].
- ↑ a b c Ligustrum Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-04-11].
- ↑ Genus Ligustrum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-04-11].
- ↑ Dupin, J.; Raimondeau, P.; Hong-Wa, C.; Manzi, S.; Gaudeul, M.; Besnard, G.. Resolving the Phylogeny of the Olive Family (Oleaceae): Confronting Information from Organellar and Nuclear Genomes. „Genes”. 11, 12, s. 1508, 2020. DOI: 10.3390/genes11121508.
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
