Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
lilak pospolity |
Nazwa systematyczna | |
Syringa vulgaris L. Sp. pl. 1:9. 1753 | |
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
Lilak pospolity (Syringa vulgaris L.) – gatunek rośliny z rodziny oliwkowatych. Pochodzi z rejonów Półwyspu Bałkańskiego[4]. Jest powszechnie uprawiany w wielu krajach świata. Stał się szerzej znany w Europie w XVI wieku, kiedy został sprowadzony z Imperium Osmańskiego. W Polsce jest pospolicie uprawiany, dość często dziczeje.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Szeroko rozgałęziony krzew o wysokości do 7 m.
- Liście
- Szerokojajowate, o długości ok. 12 cm, obustronnie nagie, ciemnozielone.
- Kwiaty
- Niebieskawofioletowe, przyjemnie pachnące, zebrane w wiechy o długości ok. 15 cm (u odmian szlachetnych jeszcze dłuższe).
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Kwitnie w maju. Preferuje miejsca nasłonecznione, ale może rosnąć także w cieniu.
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Roślina ozdobna. Pospolicie uprawiany krzew w parkach, przydomowych ogródkach, na skwerach. Bez szkody dla rośliny kwiatostany mogą być obcinane na kwiaty cięte, które w wodzie dość długo zachowują świeżość i przyjemny zapach. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby. Dużą zaletą jest fakt, że może rosnąć w cieniu. Pewną uciążliwością jest konieczność systematycznego usuwania stale pojawiających się odrostów korzeniowych.
Roślina nektarodajna, ale nektar jest niedostępny dla pszczół ze względu na zbyt długą rurkę korony[5].
Zmienność
[edytuj | edytuj kod]Początkowo sadzono tylko formę typową o drobnych pojedynczych kwiatach, ale już wkrótce pojawiły się w uprawie odmiany szlachetne: białokwiatowy (1613), pełnokwiatowy biały (1823) i pełnokwiatowy purpurowy (1846).
Do połowy XIX wieku znano zaledwie 25 takich odmian. Od 1875 ich uprawą zajął się francuski ogrodnik V. Lemoine z Nancy. Otrzymał ponad 200 odmian. Obecnie uprawia się wyłącznie sztucznie wyhodowane kultywary. Znanych jest ich ok. 1000.
Nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Polska tradycyjna, ale błędna, nazwa rośliny (bez lilak) sugeruje jej pokrewieństwo z rodzajem bez (Sambucus). Tymczasem lilak i bez należą do zupełnie innych rodzin. Lilak do oliwkowatych (wraz z ligustrem), a bez do piżmaczkowatych. Ponieważ lilak został sprowadzony z Imperium Osmańskiego, przez wiele lat przypuszczano, że jego ojczyzną jest Azja zachodnia, dlatego nazywano go lilakiem tureckim.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
- ↑ Syringa vulgaris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
- ↑ Leokadia Witkowska-Żuk: Rośliny leśne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2013. ISBN 978-83-7073-359-9.
- BioLib: 40418
- EoL: 595648
- EUNIS: 176377
- Flora of North America: 220013210
- FloraWeb: 5829
- GBIF: 5415039
- identyfikator iNaturalist: 83072
- IPNI: 611185-1
- ITIS: 32996
- NCBI: 34270
- Plant Finder: 282932
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-356495
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:289009-2
- Tela Botanica: 66663
- identyfikator Tropicos: 23000032
- USDA PLANTS: SYVU
- CoL: 542H2