Lista istniejących monarchii przedstawia współczesne byty prawne o ustroju monarchicznym, ich typy, a także obecnie panujących władców (monarchów).
Monarchie suwerenne
[edytuj | edytuj kod]Istniejące formy monarchii
[edytuj | edytuj kod]Państwa oznaczone gwiazdką (*) to państwa w unii personalnej ze Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej: „Commonwealth realms” (15), New Zealand Realm (2) i Dependencje brytyjskiej korony (3) – gdzie króla reprezentuje gubernator.
Państwo | forma monarchii | ustrój monarchii | dynastia[1] lub monarchia elekcyjna |
tytuł monarchy | panujący | portret | od | następca tronu (imię i tytuł) |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Afganistan | emirat | teokracja islamska | monarchia elekcyjna | emir | Hajbatullah Achundzada | 2021 | brak | |
Andora | księstwo | parlamentarna | monarchia elekcyjna/z urzędu[2] | Współksiążę francuski[3] | Emmanuel Macron[4] | 2017 | brak | |
współksiążę episkopalny[5] | Joan Enric Vives Sicília[6] | 2003 | brak | |||||
Antigua i Barbuda* | królestwo Commonwealth realm |
parlamentarna | Windsorowie[7] | król | Karol III[8] | 2022 | Wilhelm, książę Walii i Cambridge | |
Arabia Saudyjska | królestwo | absolutna | Saudowie | król | Salman ibn Abd al-Aziz as-Saud | 2015 | Muhammad ibn Salman ibn Abd al-Aziz Al Su’ud | |
Australia* | królestwo Commonwealth realm |
parlamentarna | Windsorowie | król | Karol III[9] | 2022 | Wilhelm, książę Walii i Cambridge | |
Bahrajn | królestwo | konstytucyjna | al-Chalifa | król | Hamad ibn Isa al-Chalifa | 1999 | Salman bin Hamad bin Isa Al Khalifa | |
Bahamy* | królestwo Commonwealth realm |
parlamentarna | Windsorowie | król | Karol III[10] | 2022 | Wilhelm, książę Walii i Cambridge | |
Belgia | królestwo | parlamentarna | Koburgowie | król | Filip I | 2013 | Elżbieta, księżna Brabancji | |
Belize* | królestwo Commonwealth realm |
parlamentarna | Windsorowie | król | Karol III[11] | 2022 | Wilhelm, książę Walii i Cambridge | |
Bhutan | królestwo | konstytucyjna | Wangchuck | król | Jigme Khesar Namgyel Wangchuck | 2006 | Jigme Namgyel Wangchuck | |
Brunei | sułtanat | absolutna | Bolkiah | sułtan | Hassanal Bolkiah | 1967 | Al-Muhtadee Billah | |
Dania (Wspólnotowe Królestwo Danii)[12] |
królestwo | konstytucyjna | Glücksburgowie | król | Fryderyk X | 2024 | Chrystian (książę koronny Danii) | |
Eswatini | królestwo | absolutna | Dlamini | 1.król 2.królowa-matka |
1.Mswati III 2.Ntombi[13] |
1986 | ||
Grenada* | królestwo Commonwealth realm |
parlamentarna | Windsorowie | król | Karol III[14] | 2022 | Wilhelm, książę Walii i Cambridge | |
Guernsey* | księstwo Dependencja korony brytyjskiej[15] |
parlamentarna | Windsorowie | Książę Normandii[16] | Karol III[17] | 2022 | Wilhelm, książę Walii i Cambridge | |
Hiszpania | królestwo | parlamentarna | Burbonowie | król[18] | Filip VI | 2014 | Eleonora, księżna Asturii | |
Holandia (Królestwo Niderlandów)[19] |
królestwo | parlamentarna | Oranje-Nasau | król | Wilhelm Aleksander | 2013 | Katarzyna Amalia, księżniczka Oranii | |
Jamajka* | królestwo Commonwealth realm |
parlamentarna | Windsorowie | król | Karol III[20] | 2022 | Wilhelm, książę Walii i Cambridge | |
Japonia | cesarstwo | parlamentarna | — | cesarz | Naruhito | 2019 | Akishino | |
Jersey* | księstwo Dependencja korony brytyjskiej |
parlamentarna | Windsorowie | Książę Normandii[16] | Karol III[21] | 2022 | Wilhelm, książę Walii i Cambridge | |
Jordania | królestwo | konstytucyjna | Haszymici | król | Abd Allah II ibn Husajn | 1999 | Husajn ibn al-Abdullah | |
Kambodża | królestwo | konstytucyjna | Norodom | król | Norodom Sihamoni | 2004 | ||
Kanada* | królestwo Commonwealth realm |
parlamentarna | Windsorowie | król | Karol III[22] | 2022 | Wilhelm, książę Walii i Cambridge | |
Katar | emirat | absolutna | Al Sani | emir | Tamim ibn Hamad Al Sani | 2013 | ||
Kuwejt | emirat | konstytucyjna | Sabah | emir | Miszal al-Ahmad al-Dżabir as-Sabah | 2023 | ||
Lesotho | królestwo | konstytucyjna | Moshesh | król | Letsie III | 1996 | Lerotholi Seeiso | |
Liechtenstein | księstwo | konstytucyjna | Liechtensteinowie | ksiażę | Jan Adam II[23] | 1989 | Alojzy Liechtenstein (regent) | |
Luksemburg | wielkie księstwo | parlamentarna | Burbonowie[24] | wielki ksiażę | Henryk | 2000 | Wilhelm | |
Malezja | federacja sułtanatów[25] | parlamentarna | monarchia elekcyjna | Yang di-Pertuan Agong (król) | Ibrahim ibni Almarhum[26] | 2024 | ||
Wyspa Man* | królestwo Dependencja korony brytyjskiej |
parlamentarna | Windsorowie | Król, Pan Man[27] | Karol III[28] | 2022 | Wilhelm, książę Walii i Cambridge | |
Maroko | królestwo | konstytucyjna | Alawici | król | Mohamed VI | 1999 | Mulaj Hassan | |
Monako | księstwo | konstytucyjna | Grimaldi | książę | Albert II | 2005 | Jakub Grimaldi | |
Niue* | królestwo New Zealand Realm |
parlamentarna | Windsorowie | król | Karol III[29] | 2022 | Wilhelm, książę Walii i Cambridge | |
Norwegia | królestwo | konstytucyjna | Glücksburgowie | król | Harald V | 1991 | Haakon Magnus Glücksburg | |
Nowa Zelandia* | królestwo Commonwealth realm |
parlamentarna | Windsorowie | król | Karol III[30] | 2022 | Wilhelm, książę Walii i Cambridge | |
Oman | sułtanat | absolutna | Al 'Bu Sa'id | sułtan | Hajsam ibn Tarik Al Sa’id | 2020 | Zi Jazan ibn Hajsam Al Sa’id | |
Papua-Nowa Gwinea* | królestwo Commonwealth realm |
parlamentarna | Windsorowie | król | Karol III[31] | 2022 | Wilhelm, książę Walii i Cambridge | |
Saint Kitts i Nevis* | królestwo Commonwealth realm |
parlamentarna | Windsorowie | król | Karol III[32] | 2022 | Wilhelm, książę Walii i Cambridge | |
Saint Lucia* | królestwo Commonwealth realm |
parlamentarna | Windsorowie | król | Karol III[33] | 2022 | Wilhelm, książę Walii i Cambridge | |
Saint Vincent i Grenadyny* | królestwo Commonwealth realm |
parlamentarna | Windsorowie | król | Karol III[34] | 2022 | Wilhelm, książę Walii i Cambridge | |
Samoa | królestwo (dyskusyjne)[35] | konstytucyjna | monarchia elekcyjna | O le Ao o le Malo | Tuimalealiʻifano Vaʻaletoa Sualauvi II | 2017 | z wyboru | |
Szwecja | królestwo | parlamentarna | Bernadotte | król | Karol XVI Gustaw | 1973 | Wiktoria Bernadotte, księżna Västergötland | |
Tajlandia | królestwo | parlamentarna | Czakri | król | Rama X | 2016 | Dipangkorn Rasmijoti | |
Tonga | królestwo | konstytucyjna | Tupou | król | Tupou VI[36] | 2012 | Siaosi Manumataongo, Ulukalala | |
Tuvalu* | królestwo | parlamentarna | Windsorowie | król | Karol III[37] | 2022 | Wilhelm, książę Walii i Cambridge | |
Stolica Apostolska[38] | podmiot prawa międzynarodowego | absolutna | monarchia elekcyjna[39] | papież | Franciszek | 2013 | brak | |
Watykan[38] | państwo kościelne | z urzędu[39] | Suweren[40] | |||||
Wielka Brytania[41] | królestwo | parlamentarna | Windsorowie | król | Karol III | 2022 | Wilhelm, książę Walii i Cambridge | |
Wyspy Cooka* | królestwo New Zealand Realm |
parlamentarna | Windsorowie | król | Karol III[42] | 2022 | Wilhelm, książę Walii i Cambridge | |
Wyspy Salomona* | królestwo Commonwealth realm |
parlamentarna | Windsorowie | król | Karol III[43] | 2022 | Wilhelm, książę Walii i Cambridge | |
Zakon Maltański | państwo zakonne[44] | konstytucyjna | monarchia elekcyjna | wielki mistrz | John T. Dunlap | 2023 | brak | |
Zjednoczone Emiraty Arabskie | federacja emiratów |
konstytucyjna | monarchia elekcyjna (sporne)[45] |
Prezydent[46] | Muhammad ibn Zajid Al Nahajjan | 2022 | brak |
Tytularna monarchia
[edytuj | edytuj kod]Fidżi – Tytuł królewski „Tui Viti” tradycyjnie przysługuje od 1878 monarchom brytyjskim. Mimo że 1987 Fidżi zostało ogłoszone republiką z prezydentem na czele, Wielka Rada Wodzów Plemiennych (80 dziedzicznych fidżyjskich wodzów plemiennych) honorowo uznawała królową Elżbietę II jako „Tui Viti” bez realnej władzy w Fidżi[47]. Sama królowa nie rościła sobie prawa do tego tytułu pozostawiając tę kwestię decyzji obywateli Fidżi.
Monarchie – części składowe federacji
[edytuj | edytuj kod]Monarchie w ZEA
[edytuj | edytuj kod]Władcy poszczególnych emiratów Zjednoczonych Emiratów Arabskich
- Szardża – Sultan III ibn Muhammad Al-Qasimi – od 1972
- Fudżajra – Hamad I ibn Muhammad asz-Szarki – od 1974
- Adżman – Humajd V ibn Raszid Al Nuaimi – od 1981
- Abu Zabi – Muhammad ibn Zajid Al Nahajjan – od 2022
- Dubaj – Muhammad ibn Raszid al-Maktum – od 2006
- Umm al-Kajwajn – Saud ibn Rashid Al Mu'alla od 2009
- Ras al-Chajma – Saud ibn Sakr al-Kasimi od 2010
Monarchie w Malezji
[edytuj | edytuj kod]Władcy stanów w Malezji
- Terengganu – Tuanku Mizan Zainal Abidin – od 1998
- Perlis – Tuanku Syed Sirajuddin – od 2001
- Selangor – Szaraf ad-Din Idrys Szach – od 2001
- Negeri Sembilan – Tuanku Mukhriz – od 2008
- Johor – Ibrahim Ismail – od 2010
- Kelantan – Muhammad V Faris Petra – od 2010
- Perak – Nazrin Shah – od 2014
- Kedah – Sallehuddin – od 2017
- Pahang – Tengku Abdullah – od 2019
Monarchie plemienne
[edytuj | edytuj kod]W kilku państwach Afryki oraz w Indonezji i na Oceanii istnieją tradycyjne monarchie plemienne niemające charakteru państwowego.
Są to m.in.:
- Ghana: Aszanti, Dagomba
- Uganda: Ankole, Buganda, Bunyoro, Busoga, Rwenzururu, Toro
- Wallis i Futuna: Alo, Sigave, Uvea
- Nowa Zelandia: Maorysi
- Indonezja: Yogyakarta
- Południowa Afryka: Zululand
- Nigeria: Sokoto, Benin, Oyo
Quasimonarchie
[edytuj | edytuj kod]Współcześnie niektóre państwa rządzone metodami dyktatorskimi lub autorytarnymi mimo iż formalnie są republikami są uważane za quasi-monarchie[48]. Wynika to z faktu sukcesji władzy w obrębie jednej rodziny, która stoi na czele państwa tak jak to dzieje się w dziedzicznych monarchiach. Przykłady quasi-monarchii:
Państwo | Tytuł głowy państwa |
Poprzednia głowa państwa | Rok przekazania władzy | Relacja następcy wobec poprzednika |
Aktualna głowa państwa |
---|---|---|---|---|---|
Azerbejdżan | Prezydent | Hejdar Alijew | 2003 | syn | Ilham Alijew[49] |
Czad | Prezydent | Idriss Déby | 2021 | syn | Mahamat Déby Itno[50] |
Dżibuti | Prezydent | Hasan Guled Aptidon | 1999 | siostrzeniec | Ismail Omar Guelleh |
Korea Północna | Najwyższy Przywódca | Kim Ir Sen[51] Kim Dzong Il[52] |
1994–1998 2011–2012 |
syn wnuk[53] |
Kim Dzong Un[54][55] |
Syria | Prezydent | Hafiz al-Assad | 2000 | syn | Baszszar al-Asad |
Togo | Prezydent | Gnassingbé Eyadéma | 2005 | syn | Faure Gnassingbé |
Turkmenistan | Prezydent | Gurbanguly Berdimuhamedow | 2022 | syn | Serdar Berdimuhamedow |
- Gwinea Równikowa. Urzędujący od 1979 r. przywódca państwa (prezydent od 1987) Teodoro Obiang Nguema Mbasogo jest poważnie chory i na sukcesora typowany jest jego syn Teodorín Nguema Obiang
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W przypadku monarchii dziedzicznej.
- ↑ Andora nie jest monarchią elekcyjną w pełnym znaczeniu tego słowa, gdyż Współksiążę francuski, którym jest prezydent Francji, pochodzi z wyborów przeprowadzanych na terenie Francji, nie Andory, natomiast Współksiążę episkopalny – biskup Seo de Urgel pochodzi z nominacji papieża
- ↑ Prezydent Francji.
- ↑ Reprezentowany przez przedstawiciela – Patrick Strzoda.
- ↑ Biskup Seo de Urgel w Hiszpanii
- ↑ Reprezentuje go przedstawiciel – Josep Maria Mauri.
- ↑ Windsorowie – oficjalna nazwa linii angielskiej dynastii Saksonia-Coburg-Gotha od 1917.
- ↑ Króla reprezentuje gubernator Rodney Williams.
- ↑ Króla reprezentuje gubernator generalny David Hurley.
- ↑ Króla reprezentuje gubernator generalny Marguerite Pindling
- ↑ Króla reprezentuje gubernator generalny Froyla Tzalam.
- ↑ Grenlandia i Wyspy Owcze choć posiadają bardzo szeroką autonomię (np. nie należą do UE), razem z Danią tworzą Wspólnotowe Królestwo Danii (Rigsfællesskabet).
- ↑ Ntombi – królowa-matka, współpanująca – z tytułem „Indovukazi” („Wielka Słonica”)
- ↑ Króla reprezentuje gubernator generalny Cécile La Grenade.
- ↑ W ramach Guernsey – dependencja Sark, jest monarchią z seniorem na czele i lennem króla Anglii.
- ↑ a b „Książę Normandii” oficjalny tytuł monarchy brytyjskiego na Wyspach Normandzkich (bez względu na płeć) http://www.royal.gov.uk/MonarchUK/QueenandCrowndependencies/ChannelIslands.aspx
- ↑ Króla reprezentuje gubernator porucznik Ian Corder.
- ↑ W pełnej tytulaturze króla Hiszpanii po słowach Z Bożej łaski król Hiszpanii znajdują się m.in. tytuły król Portugalii i arcyksiążę Austrii, które są pozostałościami po czasach historycznego panowania władców Hiszpanii w tych państwach i nie stanowią obecnie podstawy do żadnych roszczeń o koronę.
- ↑ Holandia to de facto nazwa Królestwa Niderlandów. De iure Holandia stanowi europejską część Królestwa Niderlandów w skład którego wchodzą również Aruba, Curaçao i Sint Maarten.
- ↑ Króla reprezentuje gubernator generalny Patrick Allen.
- ↑ Króla reprezentuje gubernator porucznik Stephen Dalton.
- ↑ Króla reprezentuje gubernator generalna Julie Payette.
- ↑ Faktycznie sprawami bieżącymi Liechtensteinu zajmuje się koregent Alojzy Liechtenstein, syn i następca tronu.
- ↑
Linia Parmeńska dynastii Burbonów - ↑ Yang di-Pertuan Agong (tytuł głowy państwa Malezji zwyczajowo tłumaczony jako „król”, wybierany jest na 5 letnią kadencje spośród władców dziewięciu stanów-sułtanatów.
- ↑ January 2024. rulers.org. [dostęp 2024-07-27].
- ↑ Monarcha brytyjski jest tytułowany na Man jako „król/królowa, Lord/Pani Man”.
- ↑ Króla reprezentuje gubernator porucznik Richard Gozney.
- ↑ Króla reprezentuje wysoki komisarz Ross Ardern.
- ↑ Króla reprezentuje gubernator generalny Patsy Reddy.
- ↑ Króla reprezentuje gubernator generalny Bob Dadae.
- ↑ króla reprezentuje gubernator generalny Samuel Weymouth Tapley Seaton
- ↑ króla reprezentuje gubernator generalny Neville Cenac.
- ↑ Króla reprezentuje gubernator generalny Frederick Ballantyne.
- ↑ O le Ao o le Malo – tytuł głowy państwa Samoa. Tłumaczenie w przybliżeniu brzmi: „szef rządu”. Pełni on głównie funkcję reprezentacyjne. Gdy Samoa ogłosiło niepodległość w 1962 roku, dwaj o le Ao o le Malo zostali powołani na urząd dożywotnio – Malietoa Tanumafili II i Tupua Tamasese Mea'ole. Po śmierci Tupua Tamasese Mea'ole w 1963 roku Malietoa Tanumafili II pozostał jedynym o le Ao o le Malo i pełnił tę funkcję do śmierci w 2007 roku. Jego następca został wybrany spośród czterech żyjących wielkich wodzów na pięcioletnią kadencję przez parlament. Konstytucja Samoa nie precyzuje, czy o le Ao o le Malo powinien być uznawany za prezydenta, a kraj za republikę, czy za króla, a kraj za monarchię. Za republiką przemawia pięcioletnia kadencja oraz wybór głowy państwa przez parlament. Jednak dożywotnie sprawowanie urzędu przez dwóch pierwszych o le Ao o le Malo oraz tytułowanie głowy państwa Jego Wysokość są cechami charakterystycznymi dla monarchii dlatego przyjęło się Samoa określać jako monarchię a O le Ao o le Malo jako króla.
- ↑ Pełne imię: Aho’eitu ’Unuaki-’o-Tonga Tuku’aho Tupou VI
- ↑ Króla reprezentuje gubernator generalny Iakoba Italeli.
- ↑ a b Watykan i Stolica Apostolska – stanowią państwa (suwerenne podmioty prawa międzynarodowego) o ustroju teokratycznym złączone ze sobą ścisłą unią personalną i funkcjonalną. Ich głową jest Papież, w imieniu którego władze w Państwie Watykan sprawuje Prezydent Gubernatoratu
- ↑ a b Monarchią elekcyjną jest Stolica Apostolska - papież jest wybierany na konklawe, zostaje równocześnie głową Państwa Watykan na mocy unii personalnej łączącej oba podmioty.
- ↑ Suweren Państwa Miasto Watykan – oficjalny tytuł papieża jako głowy Państwa Watykańskiego
- ↑ Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej
- ↑ Króla reprezentuje Przedstawiciel Króla Tom Marsters.
- ↑ Króla reprezentuje gubernator generalny Frank Kabui.
- ↑ Zakon Maltański uznawany jest za podmiot prawa międzynarodowego na równi z państwami i organizacjami międzynarodowymi. Jego dwie rzymskie nieruchomości i jedna na Malcie posiadają status eksterytorialny. Zakon jest stroną umów międzynarodowych, utrzymuje stosunki dyplomatyczne, bierze udział w konferencjach międzynarodowych i działa w różnych organizacjach jako obserwator. Stanowi suwerenne państwo i jest oficjalnie uznawany przez rządy 92 państw na świecie (w tym Polskę), przy których posiada on swoich ambasadorów.
- ↑ Formalnie głowa Zjednoczonych Emiratów Arabskich nosi tytuł „prezydenta” (odpowiadający republice) i jest wybierana przez Federalną Radę Najwyższą na 5 letnią kadencję, jednak w praktyce władza przechodzi z ojca na syna (emirów Abu Zabi) i jest dziedziczna.
- ↑ Oficjalny tytuł głowy państwa ZEA, w praktyce jest on monarchą (zob. wyżej).
- ↑ Fiji votes to make Queen `supreme tribal chief' – The Independent (London, England) | HighBeam Research
- ↑ Book Review: „Nothing to Envy: Ordinary Lives in North Korea” by Barbara Demick
- ↑ http://wiadomosci.wp.pl/prezydent-azerbejdzanu-ilham-alijew-dziedzic-dynastii-6078996452201089a Prezydent Azerbejdżanu Ilham Alijew – dziedzic dynastii
- ↑ Przewodniczący Tymczasowej Rady Wojskowej
- ↑ 1972-1994 Prezydent
- ↑ 1998- 2011 Przewodniczący Komisji Obrony Narodowej
- ↑ KRLD to jedyna quasimonarchia, w której sukcesja nastąpiła w trzecim pokoleniu.
- ↑ Od 2012 Przewodniczący Komisji Obrony Narodowej
- ↑ Po śmierci Kim Dzong Ila: Nowa-stara Korea Północna W sierpniu 2013 Partia Pracy Korei oficjalnie zapisała w swoich głównych zasadach, że władza w państwie będzie dziedziczona przez dynastię Baekdu.