Mężczyzna – dojrzały płciowo przedstawiciel gatunku Homo sapiens o płci męskiej[1]. Przed osiągnięciem dorosłości człowiek płci męskiej określany jest jako chłopiec[2]. Różnice w genotypie kobiety i mężczyzny determinują dymorfizm płciowy człowieka (→ chromosomy płci), gdyż zdecydowana większość mężczyzn ma chromosom X i chromosom Y[3][4][5]. U mężczyzn zazwyczaj również występuje wyższy poziom androgenów i niższy estrogenów. Wyjątek od tego stanowią niektórzy transpłciowi i interpłciowi mężczyźni[6][7].
Anatomia mężczyzny
[edytuj | edytuj kod]Płeć człowieka determinowana jest w momencie zapłodnienia na podstawie materiału genetycznego znajdującego się wewnątrz plemnika. Jeśli plemnik noszący chromosom Y zapłodni komórkę jajową, potomstwem zazwyczaj będzie samiec (o chromosomach XY). Osoby, których anatomia lub struktura chromosomów jest różna od typowo męskiej i typowo żeńskiej, są określane jako osoby interpłciowe[8].
W przypadku mężczyzn, do pierwszorzędnych cech płciowych zalicza się penisa i jądra. Pierwszorzędne cechy płciowe to cechy, które są obecne przy urodzeniu i stanowią nieodłączną część procesu reprodukcyjnego. Do drugorzędnych cech płciowych, które są specyficzne dla mężczyzn, należą: włosy na twarzy, włosy na klatce piersiowej, szersze ramiona, powiększona krtań (tzw. jabłko Adama) i głos wyraźnie niższy od głosu dziecka lub kobiety[9][10][11]. Drugorzędne cechy płciowe są to cechy, które pojawiają się u ludzi w okresie dojrzewania[12][13].
U mężczyzn wartość wskaźnika długości palców 2D:4D jest zwykle niższa niż u kobiet[14][15].
Układ płciowy
[edytuj | edytuj kod]Męski układ rozrodczy obejmuje zewnętrzne i wewnętrzne narządy płciowe. Męskie genitalia są zbudowane z penisa, męskiej cewki moczowej i moszny, podczas gdy męskie genitalia wewnętrzne składają się z jąder, prostaty, najądrza, pęcherzyka nasiennego, nasieniowodów, naczyń włosowatych, przewodu ejakulacyjnego i gruczołu bulwiastego[16].
Hormony płciowe
[edytuj | edytuj kod]Tożsamość płciowa i seksualność
[edytuj | edytuj kod]Jako mężczyźni może identyfikować się niewielki odsetek osób, którym po urodzeniu przypisano płeć żeńską, są oni zazwyczaj określani jako transmężczyźni[17]. Z kolei niektóre osoby, którym w momencie urodzenia przypisano płeć męską, mogą identyfikować się jako kobiety (zazwyczaj określane jako transkobiety)[17]. Niektóre osoby, którym w momencie urodzenia przypisano płeć męską, mogą również identyfikować się jako niebinarne[17].
Męska seksualność i pociąg są zróżnicowane pomiędzy poszczególnymi osobami, a na zachowania seksualne mężczyzn może wpływać wiele czynników, w tym uwarunkowania ewolucyjne, osobowość, wychowanie i kultura. Chociaż większość mężczyzn ma orientację heteroseksualną, to jednak istotne mniejszości są homoseksualne lub biseksualne[18]. Niektórzy mężczyźni identyfikują się jako przeważnie hetero (ang. mostly straight lub heteroflexible)[19][20][21].
Różnice w psychice mężczyzny i kobiety
[edytuj | edytuj kod]Różnice między mężczyzną a kobietą zmieniają się w czasie. Na przykład w zdolnościach matematycznych nie ma istotnych różnic między chłopcami a dziewczynkami do piętnastego roku życia. Powyżej tego wieku dziewczynki nieco lepiej rozwiązują proste zadania, jednak nie wykryto różnic w zadaniach bardziej złożonych. Jeśli porównywane są osoby (kobiety i mężczyźni) o wysokich zdolnościach ogólnych, to przewaga mężczyzn w uzdolnieniach matematycznych narasta. Okazało się także, że dawniej różnice w tych zdolnościach były znacznie większe niż dzisiaj[22]. Jednocześnie jednak okazuje się, że przekonania ludzi co do różnic w uzdolnieniach matematycznych mężczyzn i kobiet są znacznie większe niż rzeczywiste różnice w tych uzdolnieniach (stereotyp płci). Ponadto należy zauważyć, że różnice te nie dotyczą każdego mężczyzny w porównaniu z każdą kobietą, a jedynie wskazują na większy odsetek mężczyzn niż kobiet (lub odwrotnie) lepiej uzdolnionych w określonej dziedzinie. Dlatego zdarzają się kobiety wybitnie uzdolnione matematycznie oraz mężczyźni wybitnie uzdolnieni np. w sztukach plastycznych. Danych o różnicach między płciami dostarcza więc porównanie nie jednostek, a odsetek osób każdej z płci wykazujących określone zdolności.
Zdolności poznawcze
[edytuj | edytuj kod]Mężczyźni w porównaniu z kobietami wypadają lepiej w: zdolnościach przestrzennych (rotacje umysłowe, wyobrażenie przestrzeni, spostrzeganie przestrzeni). Gorzej w zdolnościach werbalnych (produkowanie mowy, błędy ortograficzne, zdolności językowe).
Wiele zależy tu od wieku badanych, statystycznego zdefiniowania pojęcia „istotna różnica” oraz do określenia poszczególnych typów zdolności.
Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,Osobowość
[edytuj | edytuj kod]Pod względem osobowości mężczyźni mają przewagę w: asertywności[23], samoocenie (małe różnice), zadowoleniu z własnego ciała.
Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,Motoryka i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Mężczyźni uzyskują znacznie lepsze wyniki w: prędkości rzucanego obiektu, długości rzutu, skoku w dal, szybkości biegu, sile chwytu dłoni.
Teorie oparte na psychologii ewolucyjnej
[edytuj | edytuj kod]Istnieje wiele dyskusji na temat różnic w psychice u statystycznego mężczyzny i statystycznej kobiety. Jeden z punktów widzenia wywodzi się psychologii ewolucyjnej (zobacz też: hipoteza łowiecka, hipoteza sawanny, hipoteza zbieracka, hipoteza czyszczenia), która zakłada, że różnice w rolach, jakie pełnili mężczyźni i kobiety w społecznościach pierwotnych, przyczyniły się do wykształcenia m.in. różnic płciowych.
Innym punktem widzenia jest podejście kulturowe, które zakłada, iż pozycje społeczne są narzucone w kulturze, w której wychowuje się chłopiec (zobacz: stereotyp płciowy). Społecznymi aspektami płci zajmuje się dziedzina gender studies. Jeszcze inne podejście mówi (teoria strukturalno-społeczna), że różnice w zachowaniach oraz cechach psychologicznych mężczyzn i kobiet mają swoje źródło w odmiennych rolach, jakie z konieczności pełnią zarówno kobiety (tylko kobieta może rodzić dzieci i karmić je piersią) i mężczyźni. Omówienie tych teorii zobacz: atrakcyjność fizyczna.
Przemoc wobec mężczyzn
[edytuj | edytuj kod]Męskość
[edytuj | edytuj kod]Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ n, mężczyzna - Wielki słownik języka polskiego PAN [online], wsjp.pl [dostęp 2023-03-20] (pol.).
- ↑ chłopiec - definicja, synonimy, przykłady użycia [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2023-03-20] (pol.).
- ↑ Marek Maleszewski. Tajemnice płci. „Wiedza i Życie”. Nr 02/2012, s. 55, luty 2012 rok. Prószyński Media. ISSN 0137-8929.
- ↑ Jean Weissenbach i inni, Human XX males with Y single-copy DNA fragments, „Nature”, 307 (5947), 1984, s. 172–173, DOI: 10.1038/307172a0, ISSN 1476-4687 [dostęp 2019-04-21] (ang.).
- ↑ Jean Weissenbach , Albert de la Chapelle , David C. Page , Chromosome Y-specific DNA in related human XX males, „Nature”, 315 (6016), 1985, s. 224–226, DOI: 10.1038/315224a0, ISSN 1476-4687 [dostęp 2019-04-21] (ang.).
- ↑ David Andrew Griffiths , Shifting syndromes: Sex chromosome variations and intersex classifications, „Social Studies of Science”, 48 (1), 2018, s. 125–148, DOI: 10.1177/0306312718757081, ISSN 0306-3127, PMID: 29424285, PMCID: PMC5808814 [dostęp 2022-07-10] .
- ↑ Gian‐Paolo Dotto , Gender and sex—time to bridge the gap, „EMBO Molecular Medicine”, 11 (5), 2019, e10668, DOI: 10.15252/emmm.201910668, ISSN 1757-4676, PMID: 30979711, PMCID: PMC6505576 [dostęp 2022-07-10] .
- ↑ Intersex Society of North America , What is intersex? [online], isna.org [dostęp 2020-03-18] .
- ↑ Primary & Secondary Sexual Characteristics [online], sciencing.com [dostęp 2020-03-18] .
- ↑ Secondary sexual characteristics [online], TheFreeDictionary.com [dostęp 2020-03-18] .
- ↑ Internet Archive , The developing person through the life span, Worth Publishers, 2004, s. 349, ISBN 978-0-7167-5706-1 [dostęp 2020-03-18] .
- ↑ Shlomo Melmed i inni, Williams Textbook of Endocrinology E-Book, Elsevier Health Sciences, 12 maja 2011, s. 1054, ISBN 978-1-4377-3600-7 [dostęp 2020-03-18] (ang.).
- ↑ Phillip E. Pack , CliffsNotes AP biology, 5th edition, Boston: Houghton Mifflin Harcourt, 2017, s. 219, ISBN 0-544-78417-0, OCLC 967097512 [dostęp 2020-03-18] .
- ↑ Manning JT, Kilduff L, Cook C, Crewther B, Fink B. Digit Ratio (2D:4D): A Biomarker for Prenatal Sex Steroids and Adult Sex Steroids in Challenge Situations. „Frontiers in Endocrinology”. 5, s. 9, 2014. DOI: 10.3389/fendo.2014.00009. PMID: 24523714. PMCID: PMC3906590.
- ↑ Kim TB, Kim KH. Why Is Digit Ratio Correlated to Sports Performance?. „Journal of Exercise Rehabilitation”. 12 (6), s. 515–519, 2016. DOI: 10.12965/jer.1632862.431. PMID: 28119871. PMCID: PMC5227311.
- ↑ Definition of Male genitalia [online], MedicineNet [dostęp 2020-03-18] (ang.).
- ↑ a b c Deana F. Morrow , Lori Messinger , Sexual orientation and gender expression in social work practice. Working with gay, lesbian, bisexual, and transgender people, New York: Columbia University Press, 2006, ISBN 0-231-50186-2, OCLC 64274731 [dostęp 2020-03-18] .
- ↑ J. Michael Bailey i inni, Sexual Orientation, Controversy, and Science, „Psychological Science in the Public Interest”, 17 (2), 2016, s. 45–101, DOI: 10.1177/1529100616637616, ISSN 1529-1006, PMID: 27113562 [dostęp 2020-03-18] (ang.).
- ↑ Why men’s sex lives are more complicated than you think [online], The Daily Dot, 30 stycznia 2015 [dostęp 2020-03-18] (ang.).
- ↑ Mostly Straight, Most of the Time [online], The Good Men Project, 18 września 2018 [dostęp 2020-03-18] (ang.).
- ↑ Ritch C. Savin-Williams , Mostly Straight: Sexual Fluidity among Men, Harvard University Press, 13 listopada 2017, ISBN 978-0-674-98104-1 [dostęp 2020-03-18] (ang.).
- ↑ Feingold A. (1988) Cognitive gender differences are disappearing. American Psychologist, 104, 95-103.
- ↑ Judith Worell , Encyclopedia of Women and Gender, Two-Volume Set: Sex Similarities and Differences and the Impact of Society on Gender, Academic Press, 27 września 2001, ISBN 978-0-12-227245-5 [dostęp 2019-04-21] (ang.).