MARC (ang. MAchine-Readable Cataloging) – format przechowywania opisów bibliograficznych i innych danych katalogów bibliotecznych w formie elektronicznej[1][2].
Jego zadaniem jest przechowywanie danych bibliograficznych różnego typu dokumentów, w tym książek, wydawnictw ciągłych czy różnego rodzaju plików komputerowych[3].
Części rekordu MARC
[edytuj | edytuj kod]Rekord tworzony w tym formacie jest podzielony na pola, które opisują daną część utworu i są identyfikowane zazwyczaj numerem (np. opis wydania książki w MARC 21 znajduje się w polu nr 260)[4]. Te pola są z kolei podzielone na podpola identyfikowane za pomocą jednoznakowych etykiet w ramach danego pola (np. 260-a, to podpole a w polu 260 oznaczające miejsce publikacji utworu)[4]. Co istotne zarówno pola, jak i podpola mogą być powtarzalne[4].
| pole | wskaźniki | podpola |
|---|---|---|
| 260 | ## | $aParyż :$bBagette-Croisant ;$aKraków :$bPiróg-Kowalski,$c1955. |
| 260 | 2# | $aWarszawa :$bWydawnictwo Znak,$c1972. |
| 260 | 2# | $aŁódź :$bWydawnictwo Literatura,$c1993. |
| 260 | 3# | $aWrocław :$bZakład Narodowy im. Ossolińskich,$c2024. |
W powyższym przykładzie widoczne są również wskaźniki (ang. indicators), które zmieniają znaczenie pola, w tym wypadku określają który wydawca był pierwszy, który środkowy, który najnowszy[4][5]. Jak widać również w tym przykładzie pole 260 opisujące wydanie jest powtarzalne, a zatem jeden rekord MARC może opisywać zarówno jedno wydanie, jak i wszystkie wydania książki[4][5].
Historia i odmiany
[edytuj | edytuj kod]Format ten został zainicjowany w USA w latach 60. XX wieku. Na początku 1966 roku Biblioteka Kongresu (ang. Library of Congress, LC lub LoC) stworzyła dla własnych potrzeb format MARC I. Po testach, jeszcze w tym samym roku, przygotowano rewizję formatu nazwaną MARC II, która została opublikowana i rozprowadzana szerzej w ramach LC MARC Distribution Service (później USMARC). USMARC posłużył przede wszystkim do katalogowania zbiorów biblioteki Biblioteka Kongresu, ale bibliotekę odwiedzały również delegacje z innych bibliotek w tym z innych krajów. Wdrożenia w różnych krajach różniły się jednak między sobą[6][7][8].
Prace nad połączeniem formatów USMARC i CAN/MARC (wersję używaną w Kanadzie) rozpoczęły się w 1994 roku. W 1997 roku udało się je połączyć i stworzyć format MARC 21. Liczba „21” w nazwie miała się odnosić do zbliżającego się XXI wieku[7][8][6].
Podjęto również starania, by zbliżyć format UKMARC do pozostałych formatów, ale nie osiągnięto pełnej zgodności przed wydaniem MARC 21. Ogólne zasady są jednak podobne, a nawet specyfikacja części pól jest zbliżona. Dotyczy to zwłaszcza pól z grupy 1xx, czyli haseł głównych (ang. main entries)[8].
Polska Biblioteka Narodowa wykorzystuje własną odmianę tego standardu o nazwie MARC BN, która różni się nieco od MARC 21, choć ogólne zasady są podobne (np. „100 p0 %1Klimczuk %2Zdzisław” w BN odpowiada w MARC 21 zapisowi: „100 1. %aKlimczuk, Zdzisław”)[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ MARC 21 Frequently Asked Questions (Library of Congress) [online], www.loc.gov [dostęp 2019-10-22].
- ↑ MARC [online], Biblioteka Narodowa [dostęp 2025-12-13] [zarchiwizowane z adresu 2025-09-09].
- ↑ MARC 21 Format for Bibliographic Data : Introduction (Network Development and MARC Standards Office, Library of Congress) [online], www.loc.gov [dostęp 2025-12-13].
- ↑ a b c d e MARC 21 Format for Bibliographic Data: 260: Publication, Distribution, etc. (Imprint) (Network Development and MARC Standards Office, Library of Congress) [online], www.loc.gov [dostęp 2025-12-13].
- ↑ a b Understanding MARC Bibliographic: Parts 1 to 6 [online], www.loc.gov [dostęp 2025-12-13].
- ↑ a b LC’s Bibliographic Framework Initiative and the Attractiveness of Linked Data | NISO website [online], www.niso.org [dostęp 2025-12-13] [zarchiwizowane z adresu 2024-09-09] (ang.).
- ↑ a b USMARC and CAN/MARC Become MARC 21 [online], www.loc.gov, 22 października 1998 [dostęp 2025-12-13].
- ↑ a b c Sally H. McCallum, Harmonization of USMARC, CAN/MARC, and UKMARC, „Library Resources & Technical Services”, 44 (3), 2000, s. 135–140, DOI: 10.5860/lrts.44n3.135, ISSN 0024-2527 [dostęp 2025-12-13].
- ↑ Format MARC 21 - Biblioteka Narodowa [online], www.bn.org.pl [dostęp 2019-10-22] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-22].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- MARC na stronie Biblioteki Kongresu
- Konwersja danych MARC BN na MARC21
- opis formatu MARC na stronie Biblioteki Narodowej (po polsku). bn.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-02-18)].
