Portret Madame Pompadour autorstwa François Bouchera | |
Herb Pompadour | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Ojciec |
François Poisson |
Matka |
Louise-Madeleine de La Motte |
Mąż |
Karol Wilhelm Le Normant d'Etiolles |
Dzieci |
Alexandrine-Jeanne (Fanfan) |
Jeanne Antoinette Poisson, markiza de Pompadour, po mężu Jeanne Antoinette Le Normant d'Étiolles, zwana Madame de Pompadour (ur. 29 grudnia 1721 w Paryżu, zm. 15 kwietnia 1764 w Wersalu) – markiza (czyli margrabina), metresa króla Francji Ludwika XV. Organizatorka rautów i balów na dworze królewskim w Wersalu, protektorka artystów, pisarzy i filozofów (m.in. Woltera, Monteskiusza, Diderota). Wywierała duży wpływ na awanse na dworze królewskim. Z jej inicjatywy powstała szkoła wojskowa w Paryżu i fabryka porcelany w Sèvres.
W roku 1741 (w wieku 19 lat) poślubiła Karola Wilhelma Le Normant d'Etiolles. Miała z nim dwoje dzieci: chłopca, który zmarł w rok po urodzeniu i córkę Alexandrine-Jeanne (10 sierpnia 1744 – 15 czerwca 1754), zwaną Fanfan. Po jej śmierci de Pompadour załamała się i nigdy się nie podniosła.
Królewska faworyta
[edytuj | edytuj kod]Miłość, a potem szczere przywiązanie Ludwika XV do markizy de Pompadour, trwało od pierwszego ich spotkania w 1745 roku, kiedy to rezolutna 24-latka wdarła się na bal maskowy w Wersalu[1], aż do jej śmierci. Skandalem dworskim było jej niskie pochodzenie (mimo którego otrzymała solidne wykształcenie), ale dla króla nie miało to znaczenia.
Natychmiast oczarowała Ludwika urodą i urokiem osobistym. Hrabia Dufort du Cheverny pisał o niej:
Nie było takiego mężczyzny, który nie zechciałby mieć jej za kochankę, gdyby leżało to w jego mocy. Była wysoka, lecz niezbyt wielka; jej twarz była okrągła, a rysy miała regularne i wspaniałą cerę; śliczne dłonie i ramiona; oczy nie za duże, lecz nigdy nie widziałem drugich tak świetlistych, rozmigotanych i pełnych humoru. Cechowała ją krągłość gestów jak i figury. W jej obecności gasły wszystkie kobiety, nawet te najpiękniejsze[1].
Z czasem markiza straciła urok młodej kobiety o gładkiej skórze, kasztanowych włosach i zielono-brązowych oczach. Razem z urodą odeszło zainteresowanie króla, zwłaszcza że nie zadowalała już jego seksualnych wymagań. Utratę dawnego wdzięku pani de Pompadour rekompensowała bogatymi strojami i makijażem. Pewnego wieczoru pokazała się na salonach w sukni wartości 22 500 liwrów, za co można było kupić posiadłość ziemską[2].
Była znaną bywalczynią salonów paryskich, gdzie poznała między innymi Woltera, Duclosa oraz Monteskiusza. Markiza tworzyła przedstawienia teatralne i organizowała festyny i bale. Zakupiła kilka niewielkich pałacyków, które namiętnie remontowała i przebudowywała, dając zatrudnienie artystom, którzy wypełniali je dziełami sztuki. Każda z tych rezydencji była małym arcydziełem odznaczającym się kameralnością, co pozwalało odpocząć od blichtru Wersalu (zobacz rokoko)[2].
By zadowolić króla, organizowała w swych apartamentach przedstawienia teatralne i operowe, w których sama brała udział. Po jej pierwszym występie monarcha podszedł do niej i wyznał: Jesteś najbardziej czarującą kobietą we Francji![3].
Zbudowała też w podwersalskim Trianon oranżerię i system szklarni, by król miał codziennie świeże warzywa i cytrusy, jakich nie mogła zaoferować mu kuchnia dworska[1].
Ostatnie lata
[edytuj | edytuj kod]Rola królewskiej faworyty nie była łatwa. Opinia francuska obwiniała ją za klęski oręża i dyplomacji francuskiej[4], stała się obiektem satyr i kąśliwych paszkwili. Najcięższym ciosem była dla niej śmierć niespełna dziesięcioletniej córki Fanfan.
W okresie, kiedy markiza nie była już kochanką króla, został utworzony Jeleni Park. Było to miejsce, do którego sprowadzano młode dziewczynki.
Zmarła w 1764 po przebyciu choroby płuc, ku radości córek króla nazywanych Mesdames Tantes: Adelajdy, Wiktorii i Zofii[5].
Za życia markiza de Pompadour mawiała: żyjmy hucznie i wesoło, a po nas choćby potop! (fr. aprés nous le déluge). Załamany śmiercią Madame de Pompadour Ludwik XV dopiero po czterech latach, w roku 1768, wziął kolejną maîtresse-en-titre, kurtyzanę Madame du Barry[6][7].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Herman 2006 ↓, s. 40
- ↑ a b Herman 2006 ↓, s. 41
- ↑ Herman 2006 ↓, s. 42.
- ↑ Baszkiewicz 1978 ↓, s. 335.
- ↑ Herman 2006 ↓, s. 43.
- ↑ Herman 2006 ↓, s. 44.
- ↑ Baszkiewicz 1978 ↓, s. 336.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jan Baszkiewicz, Historia Francji, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1978 .
- Eleanor Herman, W łóżku z królem: 500 lat cudzołóstwa, władzy, rywalizacji i zemsty: Historia metres królewskich, Warszawa: Jeden Świat, 2006, ISBN 83-89632-26-8 .
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Pompadour − wiersz Kazimiery Zawistowskiej
- ISNI: 0000000121340897
- VIAF: 56628259
- ULAN: 500020051
- LCCN: n50083259
- GND: 11859561X
- NDL: 00621308
- LIBRIS: c9pswlcw2qhghqc
- BnF: 120524978
- SUDOC: 027298965
- SBN: SBLV272169
- NLA: 35810941
- NKC: jn20000701428
- BNE: XX1074062
- NTA: 069932506
- BIBSYS: 90180850
- CiNii: DA05730452
- Open Library: OL4266830A
- PLWABN: 9810659850405606
- NUKAT: n2002068940
- J9U: 987007279743805171
- PTBNP: 122502, 317645
- LNB: 000199980
- CONOR: 232442723
- ΕΒΕ: 154509
- BLBNB: 000324134
- LIH: LNB:V*385389;=BW
- RISM: people/30112020
- PWN: 3960253
- Britannica: biography/Jeanne-Antoinette-Poisson-marquise-de-Pompadour
- Universalis: jeanne-antoinette-pompadour
- БРЭ: 3157709
- NE.se: jeanne-antoinette-poisson-pompadour
- SNL: Madame_Pompadour
- VLE: jeanne-antoinette-de-pompadour
- Catalana: 0051889
- DSDE: Jeanne_Antoinette_Poisson_de_Pompadour
- Hrvatska enciklopedija: 49371