| Data i miejsce urodzenia |
1 stycznia 1917 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
31 lipca 1971 |
| Zawód, zajęcie |
handlarz |
| Narodowość |
grecka, amerykańska |
Marcel Nadjari (gr. Εμμανουήλ/Μαρσέλ Νατζαρή/Νατζαρής; ur. 1 stycznia 1917 w Salonikach, zm. 31 lipca 1971 w Nowym Jorku) – grecki elektryk[1] i handlarz[2] żydowskiego pochodzenia, więzień KL Auschwitz, członek tamtejszego Sonderkommando[3].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Aresztowany w Atenach, został deportowany 2 kwietnia 1944 do Auschwitz, gdzie otrzymał numer obozowy 182669[1].
Przeżył marsz śmierci do obozu Mauthausen, dokąd dotarł 25 stycznia 1945. Tam doczekał wyzwolenia obozu przez oddziały armii amerykańskiej.
Po wojnie wrócił do Grecji, w 1947. Ożenił się w 1951. Później przeniósł się z rodziną do Nowego Jorku, gdzie zmarł w 1971[1].
Zapiski
[edytuj | edytuj kod]Marcel Nadjari jest autorem 13-stronicowych zapisków w języku greckim opisujących jego przeżycia oraz wykonywane przezeń prace. Notatki ukrył w termosie i zakopał w pobliżu krematorium nr III. Zostały znalezione przypadkiem przez polskiego studenta Lesława Dyrcza[1] w 1980 roku. Stan kartek okazał się jednak bardzo zły i były one niemal zupełnie nieczytelne[4].
Odczytaniem notatek zajął się rosyjski naukowiec Paweł Polian i informatyk Aleksandr Nikitajew. Komputerowa obróbka tekstu zajęła im około roku[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Nadjary Marcel [online], www.tenhumbergreinhard.de [dostęp 2017-12-25] (niem.).
- ↑ Zapiski z Auschwitz: „Wszyscy robimy tu rzeczy, których umysł ludzki nie może sobie wyobrazić” [online], www.dw.com [dostęp 2017-12-25] (pol.).
- ↑ Odkodowane po ponad 70 latach. Wstrząsające notatki więźnia Auschwitz [online], wiadomosci.wp.pl [dostęp 2017-12-25] (pol.).
- ↑ a b Odczytano notatki więźnia Auschwitz [online], wiadomosci.onet.pl [dostęp 2017-12-25] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Pavel Polian: Das Ungelesene lesen. Die Aufzeichnungen von Marcel Nadjari, Mitglied des jüdischen Sonderkommandos von Auschwitz-Birkenau, und ihre Erschließung, w: „Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte”, 65 (2017), z. 4, s. 597–618, Materiał ilustracyjny dostarczył Aleksandr Nikitajew.
- Christopher Brennan: Long-buried Letter Recounts Horror of Auschwitz Prisoner Forced to Burn Fellow Jews, w: „Daily News” (New York City), 11 października 2017.
- George Dvorsky: Restored Prisoner’s Letter Uncovers Horrific Details of Life at Auschwitz Death Camp, w: „Gismondo”, 16 października 2017.
- Brigit Katz: Reconstructed Auschwitz Letter Reveals Horrors Endured by Forced Laborer, w: „Smithsonian”, 16 października 2017.
- Klaus Wiegrefe: Ein halbes Okka Asche, w: „Der Spiegel” (Hamburg), 40 (2017), 30 września 2017, s. 51.
