Spis treści
Max von Laue
Państwo działania | |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
9 października 1879 |
Data i miejsce śmierci |
24 kwietnia 1960 |
Pełne imię i nazwisko |
Max Theodor Felix von Laue |
profesor | |
Specjalność: fizyka | |
Uczelnia |
Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium, |
Odznaczenia | |
Nagrody | |
Max Theodor Felix von Laue (ur. 9 października 1879 w Pfaffendorfie koło Koblencji, zm. 24 kwietnia 1960 w Berlinie[1]) – niemiecki fizyk, prekursor analizy rentgenowskiej, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (1914) za odkrycie zjawiska dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego na kryształach, dokonane w roku 1912[2][3]. Jego synem był historyk Theodore von Laue.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Jego ojcem był Juliusz von Laue, urzędnik niemieckiej administracji wojskowej, który – z powodu charakteru zatrudnienia – często zmieniał miejsce zamieszkania. Jego syn spędził wczesne dzieciństwo w Brandenburgii i Altonie. Uczęszczał do szkół w Poznaniu (1887–1891, Królewskie Gimnazjum im. Fryderyka Wilhelma, obecnie III Liceum Ogólnokształcące)[4] i w Berlinie, a następnie do protestanckiego gimnazjum w Strasburgu, gdzie profesor Goering zainteresował go naukami ścisłymi. W roku 1898 odbył służbę wojskową, a w następnych latach studiował na uniwersytetach w Strasburgu, Getyndze (BS w roku 1904), Monachium (jeden semestr). Doktorat w dziedzinie matematyki i fizyki uzyskał w roku 1903 na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie, gdzie zajmował się badaniami do roku 1904[2][3].
- 1909–1912 – wykładowcą termodynamiki na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium
- 1912–1914 – profesorem fizyki na Uniwersytecie Zuryskim
- 1914–1916 – profesorem fizyki na Uniwersytecie Johanna Wolfganga Goethego we Frankfurcie
- 1919-1943 – profesorem fizyki na Uniwersytecie w Monachium oraz dyrektorem Instytutu Fizyki Teoretycznej na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie
- 1951–1958 – profesorem fizyki na Uniwersytecie Jerzego Augusta w Getyndze i dyrektorem Instytutu Maxa Plancka w Berlinie.
Był uczniem lub współpracownikiem wybitnych naukowców, między innymi matematyka Davida Hilberta oraz fizyków: Alberta Einsteina, Maxa Plancka i Arnolda Sommerfelda. Nagrodę Nobla otrzymał w roku 1914 za odkrycie zjawiska dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego w kryształach, dokonane w roku 1912. Należał do grupy naukowców, którzy wnieśli istotny wkład do wiedzy na temat wpływu pola magnetycznego na nadprzewodnictwo[2][3].
Gdy w Niemczech rozpoczął się okres nazizmu, von Laue wystąpił z otwartą krytyką postawy rządu wobec tak zwanej fizyki żydowskiej (reprezentowanej, między innymi, przez Einsteina) i nie zerwał kontaktów z izolowanymi kolegami Żydami. W czasie II wojny światowej odmówił pracy w nazistowskim programie rozwoju broni jądrowej – zajął się pisaniem książki na temat historii fizyki[3][5].
Po zakończeniu wojny został aresztowany, wraz z dziewięcioma innymi naukowcami niemieckimi, podejrzanymi o udział w realizacji programu nuklearnego, i był więziony przez niemal rok w Farm Hall w Anglii (operacja Epsilon; zainstalowany w Godmanchester podsłuch miał dostarczyć aliantom informacji o stopniu zaawansowania realizacji programu). W tym czasie napisał pracę na temat absorpcji promieniowania rentgenowskiego[3].
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]Jest autorem książek[3]:
- 1911: Das Relativitätsprinzip (The Theory of Relativity)
- 1925: Die Theorien der Radiologie (The Theories of Radiology)
- 1941: Röntgenstrahl-Interferenzen (X-Ray Interferences)
- 1943: Geschichte der Physik (History of Physics)
- 1947: Theorie der Supraleitung (Theory of Superconductivity)
- 1948: Materiewellen und ihre Interferenzen (Matter Waves and Their Interference)
- 1961: Gesammelte Schriften und Vorträge (Collected Writings & Lectures)
Odznaczenia i wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]Poza Nagrodą Nobla (1914) otrzymał[3]:
- 1914 – Medal Matteucciego
- 1932 – Medal Maxa Plancka
- 1952 – Pour le Mérite, Knighthood Order
- 1959 – Medal Helmholtza
- 1953 – Wielki Krzyż z Gwiazdą od Federal Services
- 1957 – Legię Honorową (oficer)
Był członkiem licznych towarzystw naukowych, do których należą[3]:
- Narodowa Akademia Rysiów (wł. Accademia Nazionale dei Lincei)
- American Physical Society (członek zagraniczny)
- Akademia Nauk w Berlinie (NRD)
- Niemieckie Towarzystwo Fizyczne
- Niemieckie Towarzystwo Matematyczne
- Międzynarodowej Unii Krystalografii
- Papieska Akademia Nauk
- Royal Society (członek zagraniczny)
- Rosyjska Akademia Nauk.
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Dowodem pamięci o jego zasługach jest stosowanie pojęć „metoda Lauego”, „obraz Lauego” (dyfraktogram Lauego, lauegram). Jego nazwisko upamiętnia również planetoida von Laue i krater księżycowy, Laue Crater ☾ 28,0°N 96,7°W/28,000000 -96,700000 (średnica 87 km)[3].
Życie rodzinne
[edytuj | edytuj kod]Max von Laue ożenił się w roku 1910 z Magdaleną Degen. Był entuzjastycznym użytkownikiem samochodów; lubił szybką jazdę. Dnia 7 kwietnia 1960 roku doszło w Berlinie do kolizji z motorowerem. Rowerzysta zmarł na miejscu, a von Laue 17 dni później. Został pochowany na cmentarzu Stadtfriedhof w Getyndze, na którym są pochowani również inni laureaci Nagrody Nobla: Max Born, Otto Hahn, Walther Nernst, Max Planck, Otto Wallach, Adolf Windaus, Richard Zsigmondy[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Laue Max Felix Theodor, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-12-12] .
- ↑ a b c d Max von Laue - Facts. [w:] The Nobel Prize in Physics 1914 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-04-15]. (ang.)., Biographical, Nobel Lecture, December 12, 1915, Concerning the Detection of X-ray Interferences
- ↑ a b c d e f g h i j Max von Laue. [w:] Notable Names Database (NNDB) [on-line]. [dostęp 2014-04-15]. (ang.).
- ↑ Daina Kolbuszewska: Noblista Max von Laue był uczniem poznańskiego gimnazjum. [w:] Kraj > Informacje z regionów [on-line]. wiadomosci.gazeta.pl, 2005-10-21. [dostęp 2015-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-16)]. (pol.).
- ↑ History Of Physics. [w:] Wersja zdigitalizowana (wyd. I: Geschichte der Physik,1943) [on-line]. Academic Press Inc, 1950. [dostęp 2014-04-16]. (ang.).
- ↑ Der Nobelpreis und das Ehrenmal "Nobel-Rondell" auf dem Stadtfriedhof. City of Göttingen. [dostęp 2014-04-16]. (niem.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Nobel Prize in Physics 1914; Max Theodor Felix von Laue for his discovery of the diffraction of X-rays by crystals na www.iucr.org (The International Union of Crystallography)
- Dyfrakcja promieniowania rentgenowskiego. mif.pg.gda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-17)]. na www.mif.pg.gda.pl
- ISNI: 0000000121304191
- VIAF: 44382532
- LCCN: n80034088
- GND: 118570129
- NDL: 00523624
- LIBRIS: fcrtpjxz07rqmcb
- BnF: 12395735m
- SUDOC: 050334379
- NLA: 35787447
- NKC: jn19990004891
- NTA: 071548440
- BIBSYS: 90101164
- CiNii: DA05913893
- Open Library: OL145193A
- PLWABN: 9810590387305606
- NUKAT: n00013088
- J9U: 987007264341305171
- PTBNP: 41972
- CANTIC: a11835394
- NSK: 000177174
- CONOR: 23429475
- ΕΒΕ: 253598
- LIH: LNB:CpMJ;=Bg
- Niemieccy fizycy XX wieku
- Niemieccy krystalografowie
- Niemieccy fizycy ciała stałego
- Wykładowcy Uniwersytetu Humboldtów w Berlinie
- Wykładowcy Uniwersytetu Johanna Wolfganga Goethego we Frankfurcie nad Menem
- Wykładowcy Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium
- Wykładowcy Uniwersytetu w Zurychu
- Niemieccy nobliści – fizyka
- Niemieccy laureaci Medalu Maxa Plancka
- Odznaczeni cywilnym Orderem Pour le Mérite
- Oficerowie Legii Honorowej
- Niemieccy członkowie Pruskiej Akademii Nauk
- Członkowie Royal Society
- Członkowie Rosyjskiej Akademii Nauk
- Członkowie Papieskiej Akademii Nauk
- Urodzeni w 1879
- Absolwenci i studenci Uniwersytetu w Getyndze
- Absolwenci i studenci Uniwersytetu w Zurychu
- Zmarli w 1960