Medycyna weterynaryjna (potocznie weterynaria) – nauka traktująca o chorobach zwierząt, ich leczeniu oraz profilaktyce, higienie produktów pochodzenia zwierzęcego oraz zajmująca się ochroną ludzi przed chorobami pochodzenia odzwierzęcego.
Początki weterynarii
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze zapiski historyczne o leczeniu zwierząt pochodzą z roku 3000 p.n.e. z Mezopotamii i dotyczą pierwszego w historii lekarza weterynarii o imieniu Urlugaledinna. W starożytnej Grecji leczeniu zwierząt poświęcał uwagę Hipokrates. Około 500 p.n.e. jako pierwszy dokonywał sekcji zwierząt dla celów naukowych Alkmeon z Krotonu. Arystoteles opisał niektóre choroby zwierząt, m.in. wściekliznę psów i nosaciznę koni[1].
Pierwszy szpital dla zwierząt powstał w Indiach za panowania króla Aśoki w III w. p.n.e. W średniowieczu na rozwój weterynarii wpływ wywarło szereg dzieł, m.in. Canon medicinae Avicenny, Anatomia del cavallo C. Ruiniego, opisy rozmaitych chorób zwierząt, m.in. w 1494 pierwszy opis ospy owiec F. Rabelais’go. W 1711 Włoch G.M. Lancisi pierwszy rozpoznał księgosusz (chorobę bydła).
Pierwszą uczelnią weterynaryjną była Wyższa Szkoła Weterynarii w Lyonie we Francji, założona w 1762 przez C.Bourgelata. W latach 70. XVIII w. powstały następne w Szwecji, w Hannowerze (na polecenie Jerzego III), w Danii oraz w Wiedniu (w r. 1765).
W Polsce pierwszą książką o leczeniu zwierząt była Sprawa a lekarstwa końskie królewskiego kowala Conrada (1532). Pierwsza Katedra Weterynarii w Polsce powstała w 1804 roku w Krakowie na Uniwersytecie Jagiellońskim – działała ona z przerwami do 1936 r. (w 2012 roku została reaktywowana)[2]. W 1823 roku Ludwik Henryk Bojanus założył natomiast Szkołę Weterynaryjną przy Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Wileńskiego. W 1840 w Warszawie powstała Szkoła Weterynaryjna, pod naciskami zaborcy zrusyfikowana i przemianowana w 1873 na Instytut Weterynaryjny. 1881 utworzono we Lwowie Szkołę Weterynarii, 1898 przekształconą w Akademię Weterynaryjną. 1927 otwarto Wydział Weterynaryjny na Uniwersytecie Warszawskim, przeniesiony 1952 do Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. 1945 w Puławach powstał Instytut Weterynarii, placówka naukowo-badawcza obejmująca szereg pracowni i zakładów naukowych, m.in. mikrobiologii, higieny zwierząt, anatomii patologicznej, parazytologii i chorób inwazyjnych, chorób bydła, świń, drobiu, ryb, owadów użytkowych, technologii i kontroli leków weterynaryjnych, badania produktów zwierzęcych.
Nauki podstawowe to zespół dziedzin obejmujących całość procesów zachodzących w prawidłowo funkcjonującym organizmie, a także wyjaśniające zachodzenie procesów chorobowych. Przygotowują lekarza weterynarii do zrozumienia zasady działania organizmu zwierzęcego. Należą do nich:
- Anatomia zwierząt
- Biochemia zwierząt
- Fizjologia zwierząt
- Histologia zwierząt
- Immunologia weterynaryjna
- Etologia
- Epidemiologia weterynaryjna
- Farmacja weterynaryjna
- Mikrobiologia weterynaryjna
- Immunologia kliniczna zwierząt
- Patofizjologia zwierząt
- Wirusologia weterynaryjna.
Nauki kliniczne to zespół nauk ściśle ukierunkowanych na jedną dziedzinę zainteresowań. Ich opanowanie przygotowuje lekarza weterynarii do sprawnego działania w kierunku profilaktyki, diagnozy i leczenia poszczególnych schorzeń zwierząt. Należą do nich:
- Farmakologia weterynaryjna
- Toksykologia weterynaryjna
- Diagnostyka weterynaryjna
- Anatomia patologiczna zwierząt
- Andrologia i biotechnologia zwierząt
- Anestezjologia i intensywna terapia weterynaryjna
- Choroby owadów
- Choroby ptaków
- Choroby ryb
- Choroby zwierząt egzotycznych
- Choroby zwierząt futerkowych
- Choroby zwierząt laboratoryjnych
- Choroby zwierząt łownych
- Dermatologia weterynaryjna
- Choroby wewnętrzne zwierząt
- Choroby zakaźne zwierząt
- Chirurgia weterynaryjna
- Andrologia i sztuczne unasiennianie zwierząt
- Położnictwo i rozród zwierząt
- Parazytologia
- Profilaktyka weterynaryjna
- Ortopedia weterynaryjna
- Dietetyka weterynaryjna
- Radiologia weterynaryjna
- Weterynaria sądowa
- Higiena zwierząt rzeźnych i żywności pochodzenia zwierzęcego.
- Diagnostyka obrazowa: zdjęcie rentgenowskie, endoskopia, USG, EKG, TK, MRI
- Diagnostyka laboratoryjna: morfologia krwi, badanie moczu, posiew, gazometria, skład osocza, biopsja
- Sprzęt medyczny: fonendoskop, narzędzia chirurgiczne
Kształcenie lekarzy weterynarii
[edytuj | edytuj kod]Studia na kierunku weterynaria w polskich uczelniach trwają 5,5 roku (wyjątek od Deklaracji Bolońskiej) jako jednostopniowe studia magisterskie zakończone uzyskaniem tytułu lekarza weterynarii, równorzędnego z tytułem magistra. Obecnie lekarzy weterynarii w Polsce kształci się w siedmiu ośrodkach:
- Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Wydział Medycyny Weterynaryjnej
- Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Wydział Medycyny Weterynaryjnej
- Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Medycyny Weterynaryjnej
- Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Wydział Medycyny Weterynaryjnej
- Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Medycyny Weterynaryjnej i Nauk o Zwierzętach
- Uniwersyteckie Centrum Medycyny Weterynaryjnej UJ-UR w Krakowie
- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Instytut Medycyny Weterynaryjnej[3][4][5]
Uprawnienia dydaktyczne pozwalające kształcić w zakresie nauk weterynaryjnych, a także nadawać tytuły:
- lekarza weterynarii (lek. wet.), międzynarodowa nomenklatura: DVM
- doktora nauk weterynaryjnych (dr n. wet.), międzynarodowa nomenklatura: DVM Ph.D.
- doktora habilitowanego nauk weterynaryjnych (dr hab. n. wet.), międzynarodowa nomenklatura: Assistant Professor, DVM Ph.D.
oraz występować do Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów o nadanie tytułu:
- profesora nauk weterynaryjnych (prof. dr hab. n. wet.), międzynarodowa nomenklatura: Professor, DVM Ph.D.
posiadają w Polsce:
- Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Wydział Medycyny Weterynaryjnej
- Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Wydział Medycyny Weterynaryjnej
- Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Medycyny Weterynaryjnej
- Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Wydział Medycyny Weterynaryjnej
- Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy (nie nadaje tytułów lek. wet)
- Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii im. gen. K. Kaczkowskiego (nie nadaje tytułów lek. wet.)
Nadawaniem tytułów specjalistów w danej dziedzinie trudni się Komisja Do Spraw Specjalizacji Lekarzy Weterynarii. Rozpoczęcie studiów specjalizacyjnych może zostać rozpoczęta przez absolwenta z dwuletnim doświadczeniem zawodowym. W Polsce działa 19 programów specjalizacyjnych dla lekarzy weterynarii[6]:
- Choroby przeżuwaczy
- Choroby koni
- Choroby trzody chlewnej
- Choroby psów i kotów
- Choroby drobiu
- Choroby zwierząt futerkowych
- Użytkowanie i patologia zwierząt laboratoryjnych
- Choroby ryb
- Choroby owadów użytkowych
- Choroby zwierząt nieudomowionych
- Rozród zwierząt
- Chirurgia weterynaryjna
- Radiologia weterynaryjna
- Prewencja weterynaryjna i higiena pasz
- Higiena zwierząt rzeźnych i żywności pochodzenia zwierzęcego
- Weterynaryjna diagnostyka laboratoryjna
- Epizootiologia i administracja weterynaryjna.
- Choroby ptaków ozdobnych i gołębi
- Dobrostan zwierząt
Struktura weterynarii w Polsce
[edytuj | edytuj kod]
Zakładami leczniczymi dla zwierząt według ustawy o zakładach leczniczych dla zwierząt[7] są:
- gabinet weterynaryjny
- przychodnia weterynaryjna
- lecznica weterynaryjna
- klinika weterynaryjna
- weterynaryjne laboratorium diagnostyczne.
Wszystkie zakłady lecznicze dla zwierząt są własnością prywatną poza klinikami uniwersyteckimi.
We wszystkich wyżej przedstawionych zakładach, oprócz lekarzy weterynarii mogą być również zatrudniani technicy weterynarii, którzy posiadają kwalifikacje do wykonywania niektórych czynności w zakresie profilaktyki i ochrony zdrowia zwierząt.
Przy wydziałach medycyny weterynaryjnej również funkcjonują kliniki weterynaryjne, które są jednocześnie jednostkami naukowo-dydaktycznymi, jak i zakładami lecznictwa zwierząt. Są to wysoce rozbudowane jednostki, zatrudniające wyspecjalizowanych we wszystkich dziedzinach weterynaryjnych lekarzy weterynarii, doktorów, doktorów habilitowanych, jak i profesorów nauk weterynaryjnych. Takie kliniki są zazwyczaj wyposażone w wysoce specjalistyczne urządzenia diagnostyczne, jak chociażby tomograf komputerowy, rezonans magnetyczny.
W całej Polsce funkcjonuje również Inspekcja Weterynaryjna, która pełni nadzór nad mleczarniami, rzeźniami, i wszystkimi innymi zakładami trudniącymi się produkcją żywności pochodzenia zwierzęcego, pełni nadzór nad zakładami wyspecjalizowanymi w produkcji pasz dla zwierząt, monitoruje stan epizootyczny kraju, tzn. zapobiega szerzeniu się chorób zakaźnych zwierząt, jak również czuwa nad właściwym dobrostanem zwierząt.
W każdym województwie zostali również powołani lekarze weterynarii, którzy również sprawują nadzór weterynaryjny na danym terenie. Są to:
Nadzór nad Inspekcją Weterynaryjną w kraju sprawuje Główny Lekarz Weterynarii, który podlega Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Aktualnie tę funkcję pełni:
- lek. wet. Paweł Niemczuk
Wszyscy lekarze weterynarii posiadający prawo do wykonywania zawodu są zrzeszeni w izbie lekarsko-weterynaryjnej właściwej dla miejsca wykonywanej praktyki. Samorząd ten czuwa między innymi nad należytym wykonywaniem zawodu lekarza weterynarii. Aktualnym Prezesem Krajowej Rady Lekarsko-Weterynaryjnej jest:
- lek. wet. Marek Mastalerek
Centralnym laboratorium referencyjnym akredytowanym przez Komisję Europejską w zakresie nauk weterynaryjnych jest Państwowy Instytut Weterynaryjny w Puławach. W kraju istnieje również szesnaście Zakładów Higieny Weterynaryjnej, które wraz ze swoimi oddziałami terenowymi pełnią rolę laboratoriów lokalnych (terenowych).
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
- medycyna
- choroby zwierząt
- choroby odzwierzęce
- lekarz weterynarii
- zoofizjoterapia
- Państwowy Instytut Weterynaryjny w Puławach
- technik weterynarii
- Inspekcja Weterynaryjna
- IVSA
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Tadeusz. Rotkiewicz, Historia weterynarii i deontologia, Wydawn. Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2006, ISBN 978-83-7299-446-2, OCLC 191875374 [dostęp 2022-07-27].
- ↑ Zainaugurowano międzywydziałowy kierunek weterynaria w Krakowie
- ↑ Ruszyło Centrum Weterynarii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. gra.fm. [dostęp 2017-11-06].
- ↑ Nasze korzenie – Centrum Weterynarii – Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. www.vet.umk.pl. [dostęp 2018-12-23].
- ↑ Wyborcza.pl. torun.wyborcza.pl. [dostęp 2018-08-14].
- ↑ PIWet - KSLW [online], kslw.piwet.pulawy.pl [dostęp 2022-04-09].
- ↑ Dz.U. z 2019 r. poz. 24
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Wydział Medycyny Weterynaryjnej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
- Wydział Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie
- Wydział Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
- Wydział Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
- Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach
- Uniwersyteckie Centrum Medycyny Weterynaryjnej UJ-UR w Krakowie. wet.ur.krakow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-19)].
