Menachem Lior

Menachem Liwer
hebr. מנחם ליאור

pułkownik
Data i miejsce urodzenia	5 kwietnia 1928 Będzin
Data i miejsce śmierci	19 lutego 2017 Tel Awiw
Przebieg służby
Lata służby	1950–1975
Siły zbrojne	Siły Powietrzne Izraela

Menachem Lior (hebr. מנחם ליאור; przed zmianą nazwiska w Izraelu Menachem Liwer; ur. 5 kwietnia 1928, w Będzinie, zm. 19 lutego 2017 w Tel Awiwie^[1]) – żydowski działacz ruchu oporu w czasie II wojny światowej, jeden z nielicznych członków ruchu oporu w getcie będzińskim, któremu udało się przeżyć wojnę, następnie pułkownik armii izraelskiej^[2].

Pochodził z zamożnej, ortodoksyjnej rodziny żydowskiej Liwerów z Będzina jako syn Dawida i Miriam Kaminer^[3]. Przez cztery lata uczęszczał do szkoły podstawowej „Mizrachi” w Będzinie^[2].

W czasie II wojny światowej przebywał w getcie będzińskim. Powstanie w getcie przetrwał wraz z rodziną w przygotowanym wcześniej bunkrze. Następnie pracował wraz z rodzicami przy uprzątaniu getta. Po przejściu na „aryjską stronę” Liwerowie ukrywali się u polskiej rodziny. Następnie przez Słowację dotarli na Węgry do Budapesztu. Po agresji wojsk niemieckich na Węgry wyjechali w czerwcu 1944 do Rumunii, a stamtąd 17 lipca tegoż roku przybyli do Palestyny, do brytyjskiego obozu dla internowanych, z którego zostali wkrótce uwolnieni^[2]. Udali się wtedy do swojej rodziny, do Tel Awiwu. Wówczas jako 16-letni chłopiec został wysłany do kibucu Mishmar HaSharon, gdzie uczył się i pracował. 45 dni spędził wtedy w obozach dla internowanych w Latrun i Rafiach Yam, aresztowany za udział w Haganah, żydowskiej organizacji paramilitarnej w Palestynie. Na początku 1947 przeniósł się do kolejnego kibucu Ma’ale Ha-Chamisza, obok Jerozolimy^[2]. Latem 1948, podczas I wojny izraelsko-arabskiej, brał udział w walkach o wyzwolenie Jerozolimy.

W latach 1950–1975 służył w Siłach Powietrznych Izraela, dochodząc do stopnia pułkownika, po czym przeszedł na emeryturę^[2]. Później pracował w Uniwersytecie Telawiwskim jako wicedyrektor ds. finansowych oraz ukończył rok studiów na kierunku Business Administration. Od 1977 do 1980 był wicedyrektorem linii lotniczych El Al Israel Airlines, a następnie w okresie 1980–1993 był radnym w Tel Awiwie^[2]. Ponadto udzielał się w organizacjach charytatywnych: „Zevet”, „IDF Veterans Association”, „Aguda Leman HaChayal” czy „The Tel Aviv Association for the elderly”.

Od 17 września 2014 był przewodniczącym Światowej Organizacji Żydów Zagłębia (ang. Zaglembie World Organization). Uczestniczył m.in. 4 października 2004 w uroczystościach w Będzinie, podczas których plac znajdujący się niedaleko kamienicy przy ul. Józefa Podsiadły (obecnie ul. Rutki Laskier), gdzie doszło do walk z niemieckim okupantem, otrzymał imię Bohaterów Getta Będzińskiego^[4], a w 2013 w obchodach 70. rocznicy likwidacji getta będzińskiego^[5][6]. Żonaty z Hanką Sholowitch, z którą miał trójkę dzieci (Szmuela, Yael i Rana)^[3]. Zmarł w Tel Awiwie 19 lutego 2017.

• MENACHEM LIOR (URODZONY 05.04.1928 ROKU) O RODZICACH I RODZINIE, O ŻYCIU W BĘDZINIE PODCZAS WOJNY, A TAKŻE O DRODZE RODZINY LIWERÓW DO PALESTYNY I ŻYCIU TAM, [w:] Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [zarchiwizowane z adresu 2015-09-24] .

• Menachem Lior, [w:] Centralna Baza Judaików [online], judaika.polin.pl [zarchiwizowane z adresu 2018-03-31] .
• MagdalenaM. Nowacka MagdalenaM., Piwnice, które ratowały życie, [w:] Dziennik Zachodni [online], dziennikzachodni.pl, 29 lipca 2008 [zarchiwizowane z adresu 2023-04-18] .
• AnnaA. Rykulska AnnaA., Przeżyć na „wyspie śmierci” – historie prawdziwe. Będzińskie getto, [w:] Bezpłatny Tygodnik Regionalny „Twoje Zagłębie” [online], twojezaglebie.pl, 27 lutego 2016 [zarchiwizowane z adresu 2017-06-08] .