Układ | |
---|---|
Wymiar |
|
Jednostka |
długości, szerokości, odległości, drogi, grubości |
Typowe symbole wielkości |
l, L, x, s, w, h |
w jednostkach SI | |
w jednostkach CGS |
|
w jednostkach anglosaskich |
|
Pochodzenie nazwy |
stgr. μέτρον (métron) – miara |
Metr (stgr. μέτρον miara) – jednostka podstawowa długości w układach: SI, MKS, MKSA, MTS, oznaczenie m. W myśl definicji zatwierdzonej przez XVII Generalną Konferencję Miar w 1983 jest to odległość, jaką pokonuje światło w próżni w czasie 1/299 792 458 s[1].
Poprzednio metr zdefiniowany był jako:
- (1795–1889) długość równa długości mierzonej wzdłuż południka paryskiego od równika do bieguna. Na podstawie tej definicji wykonano platynoirydowy wzorzec metra. W trakcie powtórnych pomiarów stwierdzono różnice między wzorcem a definicją. Wzorzec przechowywany jest w Międzynarodowym Biurze Miar i Wag w Sèvres koło Paryża.
- (1889–1960) I Generalna Konferencja Miar (1889) określiła metr jako odległość między odpowiednimi kreskami na wzorcu, równą połowy południka ziemskiego.
- (1960–1983) XI Generalna Konferencja Miar (1960) zdefiniowała metr jako długość równą 1 650 763,73 długości fali promieniowania w próżni odpowiadającego przejściu między poziomami 2p10 a 5d5 atomu 86Kr (kryptonu 86)[2].
- (1983–2019) Długość drogi przebytej w próżni przez światło w czasie [3];
- (2019) XXVI Generalna Konferencja Miar (13–16.11.2018) zdefiniowała metr[4] jako: oznaczenie m, jest to jednostka długości w SI. Jest ona zdefiniowana poprzez przyjęcie ustalonej wartości liczbowej prędkości światła w próżni c, wynoszącej 299 792 458, wyrażonej w jednostce m s−1, przy czym sekunda zdefiniowana jest za pomocą częstotliwości cezowej ΔνCs[5]. Definicja ta weszła w życie 20.05.2019 roku.
Przeliczenie metra na niektóre jednostki niemetryczne:
Wielokrotności i podwielokrotności jednostki (wyróżniono najczęściej używane):
Wielokrotności | Podwielokrotności | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Mnożnik | Nazwa | Symbol | Mnożnik | Nazwa | Symbol | |
100 | metr | m | ||||
101 | dekametr | dam | 10−1 | decymetr | dm | |
102 | hektometr | hm | 10−2 | centymetr | cm | |
103 | kilometr | km | 10−3 | milimetr | mm | |
106 | megametr | Mm | 10−6 | mikrometr | µm | |
109 | gigametr | Gm | 10−9 | nanometr | nm | |
1012 | terametr | Tm | 10−12 | pikometr | pm | |
1015 | petametr | Pm | 10−15 | femtometr | fm | |
1018 | eksametr | Em | 10−18 | attometr | am | |
1021 | zettametr | Zm | 10−21 | zeptometr | zm | |
1024 | jottametr | Ym | 10−24 | joktometr | ym |
Wielokrotności wyższe niż kilometr są praktycznie nieużywane. Do opisywania odległości w skali astronomicznej stosuje się raczej tysiące i miliony kilometrów lub jednostki pozaukładowe: rok świetlny, parsek, jednostka astronomiczna.
Najmniejszą praktycznie używaną podwielokrotnością jest nanometr. Mniejszych jednostek używa się głównie w fizyce kwantowej.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ metr, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-28] .
- ↑ Główny Urząd Miar: 225 lat z metrem. GUM 2012. [dostęp 2016-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-12)].
- ↑ Główny Urząd Miar: metr. Główny Urząd Miar. [dostęp 2019-01-13].
- ↑ BIPM: Rezolucja 26. Generalnej Konferencji Miar. www.bipm.org. [dostęp 2019-01-13].
- ↑ Główny Urząd Miar: Definicja metra. Główny Urząd Miar. [dostęp 2019-01-13].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zmiany definicji metra na przestrzeni lat na archiwalnej stronie Międzynarodowego Biura Miar i Wag. bipm.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-26)]. (ang.).
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2020 r. w sprawie legalnych jednostek miar (Dz.U. z 2020 r. poz. 1024)