Data i miejsce urodzenia |
22 września 1791 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Odznaczenia | |
Michael Faraday (ur. 22 września 1791 w Newington Butts, zm. 25 sierpnia 1867 w Hampton Court[1]) – angielski fizyk doświadczalny i chemik. Profesor Instytutu Królewskiego w Londynie (ang. Royal Institution) i Uniwersytetu Oksfordzkiego, członek Towarzystwa Królewskiego w Londynie (ang. Royal Society). Laureat najwyższych nagród naukowych jego czasów – dwóch Medali Copleya (1832 i 1838), dwóch Medali Królewskich (1835 i 1846) oraz Medalu Rumforda (1846)[a].
Faraday to jeden z ojców elektrodynamiki klasycznej. Odkrył indukcję elektromagnetyczną – możliwość wytwarzania prądu elektrycznego przez ruch magnesu, co jest przejawem wytwarzania pola elektrycznego przez zmienne pole magnetyczne. Ścisły matematyczny opis tego zjawiska nazwano prawem Faradaya, będącym jednym z podstawowych równań Maxwella. Jego osiągnięcie było przełomowe zarówno dla fizyki jak i techniki – umożliwiło konstrukcję pierwszych prądnic i silników elektrycznych, przyczyniając się do drugiej rewolucji przemysłowej i masowej elektryfikacji.
Pozostałe osiągnięcia Faradaya to m.in. wprowadzenie opisu oddziaływań przez pola i ich linie, odkrycie samoindukcji, paramagnetyzmu i zjawiska magnetooptycznego – wyjaśnionego potem przez Maxwellowski elektromagnetyczny model światła. W chemii Faraday zasłynął m.in. jako pionier elektrochemii i odkrywca benzenu. Jest też przykładem wybitnego samouka; wkroczył w świat akademicki dzięki H.B. Davy’emu, który zatrudnił młodego Faradaya jako asystenta.
Odkrycia
[edytuj | edytuj kod]Fizyka
[edytuj | edytuj kod]Największe znaczenie miały prace Faradaya dotyczące elektryczności. W 1831 r. odkrył zjawisko indukcji elektromagnetycznej[2], co przyczyniło się do powstania elektrodynamiki.
Faraday odkrył również zjawisko samoindukcji, zbudował pierwszy model silnika elektrycznego. W 1845 r. stwierdził, że diamagnetyzm jest powszechną właściwością materii, odkryty zaś przez niego paramagnetyzm – właściwością szczególną niektórych jej rodzajów. Faraday wprowadził pojęcie linii sił pola i wysunął twierdzenie, że ładunki elektryczne działają na siebie za pomocą takiego pola[3]. W 1848 r. odkrył zjawisko magnetooptyczne[4]. Jako pierwszy podjął próbę zunifikowania grawitacji z elektromagnetyzmem (1849)[5][6].
Odkrycia Faradaya z zakresu elektrodynamiki miały ogromne znaczenie z dwóch powodów. Po pierwsze, prawo Faradaya ma podstawowe znaczenie w teorii elektromagnetyzmu. Po drugie, indukcja elektromagnetyczna może być wykorzystana do wytwarzania prądu elektrycznego, co zademonstrował sam Faraday budując pierwszą prądnicę. Nowoczesne generatory elektryczne są znacznie bardziej złożone, jednak wszystkie opierają się na tej samej zasadzie – indukcji elektromagnetycznej.
Od jego nazwiska jednostka pojemności elektrycznej w układzie SI nazywana jest faradem.
Chemia
[edytuj | edytuj kod]Stworzył podstawy elektrochemii. W latach 1833–1834 sformułował prawa elektrolizy i wprowadził nomenklaturę dla opisu tego zjawiska. W 1825 roku odkrył benzen[7], wydzielił naftalen, heksachloroetan, koloidalne złoto. Był też twórcą prostej metody skraplania gazów. W 1823 roku jako pierwszy skroplił chlor[8].
Prowadził pionierskie prace nad stalami stopowymi i szkłem optycznym. Stwierdził katalityczne działanie światła w reakcjach chlorowców na węglowodory (nasycone)[9].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]2 czerwca 1821 ożenił się z Sarą (Sarah) Barnard; związek był bezdzietny. Faraday był członkiem sandemanianów[10], sekty protestanckiej (pierwotna nazwa: glasjanie), utworzonej w Szkocji ok. 1730 r. przez Johna Glasa (1695–1773)[11]. Został pochowany w nieanglikańskiej części Highgate Cemetery[12]. W grobie tym, obok niego, spoczęła później żona.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- (37582) Faraday – planetoida
- dysk Faradaya
- fala Faradaya
- klatka Faradaya
- stała Faradaya
- Puszka Faradaya
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W 2021 roku Faraday pozostaje:
- jedną z tylko pięciu osób, które otrzymały Medal Copleya więcej niż raz;
- jedną z tylko pięciu osób, które otrzymały Medal Królewski więcej niż raz;
- jedną z tylko dwóch osób, które otrzymał obie nagrody więcej niż raz – obok Johna Herschela, który zdobył aż trzy Medale Królewskie, ale nie otrzymał Medalu Rumforda.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Faraday Michael, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-12-10] .
- ↑ Gamow 1967 ↓, s. 151–154.
- ↑ Gamow 1967 ↓, s. 157–158.
- ↑ Gamow 1967 ↓, s. 154–156.
- ↑ M. Faraday. Experimental Researches in Electricity. Twenty-Fourth Series. On the Possible Relation of Gravity to Electricity. „Abstracts of the Papers Communicated to the Royal Society of London”. 5, s. 994–995, 1850. DOI: 10.1098/rspl.1843.0267.
- ↑ Gamow 1967 ↓, s. 156–157.
- ↑ Eichstaedt 1973 ↓, s. 108.
- ↑ Eichstaedt 1973 ↓, s. 182.
- ↑ Słownik chemiczny pod red. Jerzego Chodkowskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa 1982, ISBN 83-214-0323-9
- ↑ Wróblewski 2007 ↓, s. 301.
- ↑ Sandemanian, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-09-22] (ang.).
- ↑ Michael Faraday's Grave, Highgate Cemetery, London [online], victorianweb.org [dostęp 2022-07-01] .
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973. OCLC 839118859.
- George Gamow: Biografia fizyki. Barbara Wojtowicz-Natanson (tłum). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1967. OCLC 878933859.
- Andrzej Kajetan Wróblewski: Historia fizyki: od czasów najdawniejszych do współczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-0114635-1.
Literatura dodatkowa
[edytuj | edytuj kod]- Marian Grotowski: Michał Faraday: jego życie i dzieło 1791–1867. Poznań: Księgarnia Św. Wojciecha, 1928.
- Eugeniusz Hohendorf: Życie i twórczość Michała Faradaya.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Michael Faraday w MacTutor History of Mathematics archive (ang.) [dostęp 2021-10-24].
- ISNI: 0000000122784641
- VIAF: 38158158
- LCCN: n50009174
- GND: 118531921
- NDL: 00439208
- LIBRIS: 75kmmn4r42qsvtv
- BnF: 12349936f
- SUDOC: 032006152
- SBN: RAVV062480
- NLA: 35075455
- NKC: nlk20000085344
- BNE: XX1039322
- NTA: 068442564
- BIBSYS: 90120051
- CiNii: DA00754599
- Open Library: OL241947A
- PLWABN: 9810622857105606
- NUKAT: n97071750
- OBIN: 9153
- J9U: 987007260919805171
- PTBNP: 25782
- CANTIC: a10082232
- LNB: 000148329
- NSK: 000083896
- CONOR: 11291747
- ΕΒΕ: 163380
- KRNLK: KAC199608466
- LIH: LNB:V*332998;=BU