Michaił Szołochow (1960) | |
Imię i nazwisko |
Michaił Aleksandrowicz Szołochow |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | |
Data i miejsce śmierci |
21 lutego 1984 |
Narodowość | |
Język | |
Dziedzina sztuki | |
Muzeum artysty |
Państwowe Muzeum-Skansen Szołochowa w Stanicy Wieszeńskiej |
Ważne dzieła | |
Odznaczenia | |
| |
Nagrody | |
Michaił Aleksandrowicz Szołochow (ros. Михаил Александрович Шолохов; ur. 11 maja?/24 maja 1905 w Krużylinie n. Donem, Imperium Rosyjskie, zm. 21 lutego 1984 w Stanicy Wieszeńskiej, Rosyjska Federacyjna SRR) – rosyjski pisarz oraz działacz polityczny i kulturalny. Deputowany do Rady Najwyższej ZSRR od 1937 i członek Akademii Nauk ZSRR od 1939[1]. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1965. Członek zagraniczny Serbskiej Akademii Nauk i Sztuk[2].
Głównie dzięki powieści Cichy Don i przejmującej mikropowieści Los człowieka, wpisał się na trwałe do literatury światowej, jako kontynuator innego wielkiego rosyjskiego epika – Lwa Tołstoja. Bohaterowie utworów Szołochowa – zwykli ludzie rzuceni w wir wielkich przemian społecznych i politycznych – pokazani są z dużą psychologiczną wiarygodnością.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Michaił Szołochow przyszedł na świat 24 maja (11 maja według ówczesnego kalendarza) 1905 w rodzinie kozackiej. Rodzina mieszkała w niewielkim chutorze Krużylino, w pobliżu Stanicy Wieszeńskiej (Obwód rostowski) nad Donem, w ówczesnym Obwodzie Wojska Dońskiego.
Już jako 15-latek został żołnierzem Armii Czerwonej i walczył z przeciwnikami władzy radzieckiej.
W wieku 17 lat zadebiutował jako pisarz. W 1922 zamieszkał w Moskwie, z zamiarem wykonywania zawodu dziennikarza, jednak pracował fizycznie. W 1924 osiadł na stałe w rodzinnych stronach – w Stanicy Wieszeńskiej i poślubił Marię Pietrownę Gromosławską (ur. 1901, zm. 1992). Mieli dwie córki i dwóch synów.
W latach 20. związany był z grupą literacką Młoda Gwardia[3]. W 1924 zadebiutował opowiadaniem Znamię. Już wcześniej w prasie ukazywały się jego felietony. Dwa lata później, opublikował zbiór opowiadań – Opowiadania znad Donu, w dużej części opartych na własnych przeżyciach. Był to jego debiut książkowy. Już rok wcześniej, w 1925, rozpoczął pracę nad dziełem swego życia – Cichym Donem. Powieść tę ukończył dopiero w 1940. W międzyczasie powstawały inne jego dzieła, m.in. Zaorany ugór, którego pierwszy tom opublikowany został w 1932, podczas gdy drugi ukazał się dopiero po wojnie, w 1959.
Aspekt polityczny
[edytuj | edytuj kod]Płynąca z utworów Szołochowa afirmacja budującej się radzieckiej rzeczywistości, mimo tragizmu indywidualnych losów i krętych ścieżek bohaterów, przysporzyła autorowi przychylności władz ZSRR, które wykreowały go na wielki autorytet moralny. Z drugiej strony przysporzyła mu również wrogów, którzy posunęli się nawet do oskarżeń o plagiat.
Kontrowersje
[edytuj | edytuj kod]Szołochow, jako funkcjonariusz literacki i partyjny (od 1962 zasiadał w KC KPZR) zasłynął ze skrajnie ortodoksyjnych wystąpień publicznych i publicystycznych, także podczas gigantycznej akcji propagandowej i nagonki na Borysa Pasternaka.
W 1965 w ZSRR zostało aresztowanych dwóch pisarzy – Andriej Siniawski i Julij Daniel – za publikowanie swoich utworów za granicą. Obu twórców skazano na kilkuletnie wyroki więzienia w obozie o zaostrzonym rygorze. Podczas XXIII zjazdu KPZR (w 1966) Szołochow wystąpił z referatem, w którym żałował, że Siniawskiego i Daniela ominęła kara śmierci[4].
Oskarżenie o plagiat
[edytuj | edytuj kod]Już pod koniec lat 20. XX wieku pojawiły się w stosunku Szołochowa oskarżenia o kradzież intelektualną. Nagłośnił je Aleksandr Sołżenicyn, który zarzucił Szołochowowi plagiat utworu Cichy Don, którego autorem miał być w rzeczywistości Fiodor Kriukow, kozacki pisarz i działacz antybolszewicki zmarły w 1920 roku. Od tego czasu przeprowadzono liczne analizy tekstów Szołochowa, jednak wśród badaczy jego literatury brak jest jednomyślności. Przedstawiono zarówno dowody przeczące popełnieniu plagiatu, jak i potwierdzające tezę Sołżenicyna, m.in. teksty utworów Kriukowa, które Szołochow miał rzekomo przepisać niemal bez zmian, tworząc Cichy Don.
Podobieństw do twórczości Kriukowa doszukuje się także w utworze Szołochowa Los człowieka z 1957 roku. Jego pierwowzorem mogły być dwa opowiadania Kriukowa Włoch Zamczałow z 1916 roku oraz W gościach u towarzysza Mironowa z 1919 roku, opublikowane w tychże latach przez czasopisma „Russkije wiedomosti” oraz „Donskie wiedomosti”.
Sam Szołochow twierdził, że wszelkie rękopisy m.in. Cichego Donu zaginęły w 1941 roku podczas niemieckiej inwazji na ZSRR, co uniemożliwiało przeprowadzenia na nich badań. W 1987 roku odnaleziono część rękopisów Cichego Donu, a także szkiców i notatek Szołochowa sporządzonych w latach 20. XX wieku podczas tworzenia dzieła. Zostały one poddane analizie przez specjalistów z Rosyjskiej Akademii Nauk, której wyniki opublikowano w 1999 roku. Nie stwierdzono dowodów popełnienia plagiatu przez Szołochowa, wskazując na to, że najprawdopodobniej rzeczywiście był on autorem Cichego Donu.
Po śmierci
[edytuj | edytuj kod]Po śmierci jego mózgowie badał Institut Mozga.
Wybrana twórczość[5]
[edytuj | edytuj kod]Powieści
[edytuj | edytuj kod]- 1928, 1932, 1940 – Cichy Don (ros. Тихий Дон) – epopeja tocząca się w czasach rewolucji, I wojny światowej i wojny domowej w Rosji; polskie tłumaczenie Andrzej Stawar i Wacław Rogowicz
- 1932, 1959 – Zorany ugór (ros. Поднятая целина) – 1932 t. I, 1959 t. II; powieść o kolektywizacji naddońskich wsi kozackich
- 1942-1944, 1949, 1969 – Walczyli za ojczyznę (ros. Они сражались за Родину) – powieść wojenna o II wojnie światowej
Nowele i opowiadania
[edytuj | edytuj kod]- 1924 – Znamię (ros. Родинка) – opowiadanie opublikowane w prasie
- 1942 – Nauka nienawiści (ros. Наука ненависти) – opowiadanie
- 1956 – Los człowieka (ros. Судьба человека) – mikropowieść, opisująca przeżycia i męstwo radzieckiego jeńca wojennego w hitlerowskiej niewoli; polskie tłumaczenie Irena Piotrowska
- Pastuch (ros. Пастух)
- Komisarz żywnościowy (ros. Продкомиссар)
- Nasienie szybałki (ros. Шибалково семя)
- Serce Aloszki (ros. Алешкино сердце)
- Wir (ros. Коловерть)
- Człowiek familijny (ros. Семейный человек)
- Przewodniczący Rewolucyjnej Rady Wojennej Republiki (ros. Председатель РевВоенСовета республики)
- Błędna ścieżka (ros. Кривая стежка)
- Żona dwóch mężów (ros. Двухмужняя)
- Śmiertelny wróg (ros. Смертный враг)
- Źrebak (ros. Жеребенок)
- Robaczywość (ros. Червоточина)
- Lazurowy step (ros. Лазоревая степь)
- Parobcy (ros. Батраки)
- O Dońskim Komitecie Aprowizacyjnym i niepowodzeniach zastępcy dońskiego komisarza aprowizacyjnego towarzysza Pticyna (ros. О ДонПродКоме и злоключениях заместителя ДонПродКомиссара товарища Птицына)
- O Kołczaku , pokrzywie i innych rzeczach (ros. О колчаке, крапиве и прочем)
- Obca krew (ros. Чужая кровь)
- Dozorca basztanów
- Doga – dróżka
- Znajda
Zbiory
[edytuj | edytuj kod]- 1925 – Opowiadania znad Donu (ros. Донские рассказы) – zbiór opowiadań
- 1926 – Lazurowy step (ros. Лазоревая степь) – zbiór opowiadań
- Słowo o ojczyźnie (ros. Слово о Родине) – zbiór esejów
Adaptacje filmowe
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Szołochow Michaił Aleksandrowicz - Zapytaj.onet.pl [online], portalwiedzy.onet.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
- ↑ Past Foreign Members. [dostęp 2019-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-21)]. (ang.).
- ↑ Słownik europejskich kierunków i grup literackich XX wieku. Grzegorz Gazda (redaktor). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 321-322. ISBN 978-83-01-15724-1.
- ↑ Informacje, [w:] A. Wat, Publicystyka, zebrał, opracował, przypisami, posłowiem oraz indeksem opatrzył Piotr Pietrych, Czytelnik, Warszawa 2008, s. 590-592 (przypis 1,2,14).
- ↑ książki - recenzje, opisy, oceny, opinie, dyskusje » BiblioNETka
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]Źródła w języku angielskim
- Biografia Szołochowa w Encyklopedii Pisarzy Radzieckich. [dostęp 2014-05-07]. (ang.).
- Mikhail Aleksandrovich Sholokhov, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2014-05-07] (ang.).
- Biografia Szołochowa i informacja o jego pochówku na portalu Find A Grave. [dostęp 2014-05-07]. (ang.).
Źródła w języku rosyjskim
- Biografia Szołochowa na portalu Krugoswiet. [dostęp 2014-05-07]. (ros.).
- Biografia i informacje na stronie warheroes.ru
Źródła w języku polskim
- Mały słownik pisarzy świata. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1968.
- ISNI: 0000000121440281
- VIAF: 94750009
- LCCN: n80014381
- GND: 118748823
- NDL: 00456456
- LIBRIS: ljx01gg4351bkgq
- BnF: 121553073
- SUDOC: 028704797
- NLA: 36526224
- NKC: jn19990209875
- RSL: 000086175
- BNE: XX1024249
- BNR: 000354872
- NTA: 06799427X
- BIBSYS: 90081056
- CALIS: n2004379028
- CiNii: DA01922881
- Open Library: OL3869A
- PLWABN: 9810542620205606
- NUKAT: n94005650
- J9U: 987007279710205171
- PTBNP: 37672
- CANTIC: a17635834
- LNB: 000097737
- NSK: 000005176
- CONOR: 9789283
- BNC: 000035363
- ΕΒΕ: 173014, 90803
- BLBNB: 000158105
- KRNLK: KAC199625193
- LIH: LNB:V*51747;=BK