Model (łać. modulus – miara, wzór[1]) – informacyjna reprezentacja obiektu, osoby lub systemu. Termin ten pierwotnie oznaczał plany budynku w języku angielskim z końca XVI wieku, a za pośrednictwem języka francuskiego i włoskiego wywodzi się ostatecznie z łacińskiego słowa modulus[2].
Modele można podzielić na fizyczne (np. model statku) i nominalne (np. zbiór równań matematycznych opisujących działanie atmosfery na potrzeby prognozowania pogody)[1]. Modele abstrakcyjne lub konceptualne są kluczowe dla filozofii nauki[3].
W badaniach naukowych i naukach stosowanych model nie jest równoważny z teorią: podczas gdy model ma na celu jedynie przedstawienie rzeczywistości w celu lepszego zrozumienia lub przewidywania świata, teoria jest bardziej ambitna, ponieważ twierdzi, że jest wyjaśnieniem rzeczywistości[4].
Rodzaje modeli
[edytuj | edytuj kod]Ogólne
[edytuj | edytuj kod]- model – odwzorowanie w pewnej skali większego obiektu, np. model samolotu, samochodu, budynku
- model – typ, fason, rodzaj w ramach określonej marki
- model – osoba zawodowo pozująca artystom lub prezentująca stroje
- model – projekt plastyczny (w rzeźbiarstwie) lub osoba (mężczyzna lub kobieta) pozująca fotografowi, malarzowi, rzeźbiarzowi
Nauka
[edytuj | edytuj kod]- model matematyczny
- model – struktura matematyczna teorii aksjomatycznej (w logice matematycznej)
- model bazy danych
- model decyzyjny – pojęcie z teorii decyzji
- model kognitywny
- pięcioczynnikowy model osobowości – w psychologii (tzw. „Wielka piątka”)
Kultura
[edytuj | edytuj kod]Ludzie
[edytuj | edytuj kod]- Evsa Model – rosyjski malarz żydowskiego pochodzenia (1899 lub 1901–1979)
- Walther Model – niemiecki dowódca z czasów II wojny światowej
Geografia
[edytuj | edytuj kod]- Model – wieś w województwie mazowieckim, w powiecie gostynińskim, w gminie Pacyna
- Model – miasto w Kolorado w Stanach Zjednoczonych
- Model – dawny zaścianek na Białorusi, w obwodzie witebskim, w rejonie dokszyckim, w sielsowiecie Tumiłowicze.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
- Występowanie tekstu „model” w tytułach artykułów i w przekierowaniach
- Artykuły i przekierowania do artykułów zaczynające się od „model”
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b model, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2025-06-09] .
- ↑ model, n. & adj., wyd. 3, Oxford University Press, 2 marca 2023, DOI: 10.1093/oed/3984201854 [dostęp 2025-06-09] (ang.).
- ↑ Alexandru Tatomir i inni, Conceptual model development using a generic Features, Events, and Processes (FEP) database for assessing the potential impact of hydraulic fracturing on groundwater aquifers, t. 45, Copernicus GmbH, 22 sierpnia 2018, s. 185–192, DOI: 10.5194/adgeo-45-185-2018 [dostęp 2025-06-09] (ang.).
- ↑ G. Wunsch , Theories, models, and data, „Demografie”, 36 (1), 1994, s. 20–29, ISSN 0011-8265, PMID: 12346076 [dostęp 2025-06-09] .